Het verhaal van de volle boekenkasten en de lange staart

In oktober 2004 werd in het Amerikaanse Wired voor het eerst de term ’the long tail’ gebruikt. Chris Anderson benoemde het economische en culturele fenomeen dat de omzet van een winkel of bedrijf op internet relatief vaak gehaald wordt met een handvol artikelen, producten of titels.

Hij constateert dat meer en meer omzet gemaakt wordt met producten waarvan slechts enkele exemplaren per jaar worden verkocht. Vroeger verkocht een grammofoonplatenmaatschappij van verschillende albums heel erg veel exemplaren.

Tegenwoordig zijn er nog steeds bestsellers, maar het aantal  is kleiner geworden. Toch blijft de totale omzet op peil omdat er meer en meer vraag komt naar de zogenaamde back catalogue. Titels waarvan er per jaar een stuk of tien, twintig exemplaren worden verkocht. Door het groeiend aantal on-line kopers neemt dit aantal titels echter toe.

Chris Anderson noemde dat de lange staart. En die staart groeit alleen maar. Het wordt dus voor bedrijven steeds interessanter om daar op te focussen. Belangrijk is daarbij alles beschikbaar te stellen en de mensen te helpen om het te kunnen vinden.

De lange staart kan momenteel prima bekeken worden in de openbare bibliotheek van Oss. Letterlijk en figuurlijk.

In de bibliotheek van Oss zijn de boekenkasten propvol. Veel voller dan een aantal jaren geleden. Daar zijn diverse redenen voor. Een belangrijke reden is dat we achter lopen met het saneren van de collectie. Collectievorming houdt niet alleen in dat er nieuwe titels bijkomen maar vooral ook dat doorlopend titels uit de collectie worden verwijderd. Boeken die inhoudelijk verouderd zijn. Vieze en kapotte exemplaren. En titels waar  geen of weinig vraag (meer) naar is. Met de computer valt eenvoudig een lijst uit te draaien van titels die de laatste drie jaar niet meer zijn uitgeleend. Als dat zou betekenen dat die titels dan rücksichtslos uit de collectie gehaald moeten worden dan zouden we dit onderdeel van het bibliotheekwerk ook over kunnen laten aan apen. Maar een bibliothecaris zal moeten afwegen of het belangrijk is zo’n titel toch te handhaven. En vooral zal hij, en vaker zij, in moeten schatten of er later nog eens vraag naar deze titel zal komen. Er zullen dus titels bewaard dienen te worden met het oog op de lange staart.

De lange staart toont aan dat door internet de vraag naar boeken en cd’s in de marge zal blijven groeien. Alleen weet niemand welke titels. Dat is dus een dilemma. Als ik vandaag dit boek uit de collectie verwijder dan kan over twee jaar iemand dít boek willen lenen. Maar dat is geen probleem want het bewuste boek kan aangevraagd  worden bij een andere bibliotheek. Binnenkort introduceren de Nederlandse bibliotheken zelfs het concept Zoek & Boek. Alle gebruikers van de openbare bibliotheek kunnen in de meeste openbare bibliotheek(internet)catalogi ‘zoeken’ en in principe alle gevonden titels ‘boeken’. De geboekte titel wordt opgestuurd naar de ‘eigen’ bibliotheek waar het boek geleend kan worden. Een prima concept.

Waarom dan toch die volle kasten? In Oss weten we nog niet hoe we de lange staart dienen in te schatten. En vooral hoe om te gaan met de titels waar weinig vraag naar is. Er zijn twee opties. Beiden hebben voor- en nadelen.

Stoten we enerzijds alle titels af waar geen vraag naar is dan worden de kasten in Oss veel aantrekkelijker. Komt er toch vraag naar een afgestoten titel dan wordt die aangevraagd bij een andere bibliotheek. Behouden we anderzijds alle boeken waar weinig of geen vraag naar is dan dienen we een oplossing te zoeken voor de opslag van die titels. Te denken valt aan een open magazijnopstelling. Een optie die we mee kunnen nemen als we in Oss in 2008 de bibliotheek gaan herinrichten en restylen. Ons angstbeeld is dat veel bibliotheken inzetten op het zogenaamde rationele collectiemodel. Dat houdt op hoofdlijnen in dat in de collectie alleen die titels worden behouden waar vraag naar is.  Als alle bibliotheken in Nederland dat doen dan zal op termijn de lange staart erg kort worden.

Het fenomeen van de volle kasten wordt nog verergerd door het feit dat veel bibliotheekgebruikers boeken willen lenen die andere Nederlanders ook lenen en lezen. In boeken- en platenwinkels liggen de stapels met bestsellers en top-100 cd’s. In de bibliotheken ontbreken deze stapels maar zijn ze zichtbaar in de korte lijst met titels die door veel leden zijn gereserveerd. Momenteel zijn dat de boeken van Kluun, Sonja Bakker en Hans Münstermann.

Massaal afstoten van winkeldochters staat ook haaks op de oproep van Chris Anderson om het publiek attent te maken op de lange staart.  Binnen de lange staart zitten de mooiste juweeltjes. Bibliothecarissen en leners vergeten té vaak dat een boek dat je voor het eerst leest, een cd die je voor het eerst hoort of een film die je voor het eerst ziet nét zo nieuw is als boeken, cd’s en speelfilms die net zijn uitgebracht. Alles wat je voor het eerst ervaart is nieuw. Het doet er niet toe wanneer het is gemaakt. Sterker nog. Bijna altijd is iets wat al langer geleden is verschenen waardevoller dan iets wat net uit is gebracht. Redacties van kranten, radio en vooral tv schenken veel aandacht aan het nieuwe spul en brengen het vaak zodanig dat het lijkt of er wekelijks nieuwe meesterwerken uitkomen. Wat ze vooral voortbrengen zijn hypes. Die komen en gaan. Remember Montignac en Dan Brown. Pas jaren later blijkt dat een bepaalde nieuwe titel waardevol is. Waardevolle titels worden zelfs relatief vaak volstrekt genegeerd bij het uitbrengen.

Het moge inmiddels duidelijk zijn dat de bibliotheek op zoek is naar een standpunt over de lange staart. Tijdens deze standpuntbepaling zullen de volle kasten in Oss u en ons bewust maken en houden van het feit dat de lange staart er is en nog wel even zal blijven.

Chris Anderson heeft zijn artikel bewerkt tot een boek: The long tail – waarom we in de toekomst minder verkopen van meer (Nieuw Amsterdam, 256 p)

Uit de aanbiedingstekst voor de bibliotheeksector:
Een revolutionair boek over zakendoen. Essentie: internet is onze businessmodellen ingrijpend aan het veranderen omdat daar andere regels gelden dan in de ‘echte’ wereld (met name onbeperkte opslagruimte, aanbod onafhankelijk van tijd en plaats). De auteur gaat vooral in op het zogenoemde Long Tail-effect: normaal is 20% van de producten goed voor 80% van de omzet, op internet blijkt dat 98% te zijn! Op het net levert de verkoop van kleine aantallen van een grote hoeveelheid producten (in plaats van grote aantallen van de 20% top-producten) een enorme omzet op. Gebaseerd op ervaringen bij onder andere Google, Amazon, iTunes, eBay en Wikepedia beschrijft de auteur de belangrijkste krachten die hieraan ten grondslag liggen en geeft hij tips hoe succesvol te opereren op deze markt. Het boek omvat vijftien hoofdstukken en ruim 250 bladzijden inclusief voorwoord, introductie, bronvermelding, aanbevolen literatuur, noten van de vertaler (nodig in verband met de typisch Amerikaanse context) en register. Sobere uitvoering, geen illustraties. Een overtuigend boek, leesbaar geschreven. (H.H. Ahaus).

(dinsdag 20 februari 2007)