Bertrand Russell – En als je niet kunt bepalen of het waar is of niet, dan moet je je oordeel opschorten

Theo Eshetu, de Brits-Ethiopische kunstenaar, nam in zijn kunstwerk Atlas Fragmented quotes op van dertien personen. Een van de beroemdste en meest invloedrijke is zonder enige twijfel Bertrand Russell, die op Wikipedia als volgt wordt geïntroduceerd:

Bertrand Arthur William Russell (Trellech (Monmouthshire, Wales), 18 mei 1872 – Penrhyndeudraeth (Gwynedd, Wales), 2 februari 1970) was een Britse filosoof, historicus, logicus, wiskundige, voorvechter voor sociale vernieuwing, humanist, pacifist en een prominent atheïstisch rationalist. Russell werd in 1949 de Order of Merit toegekend en in 1950 ontving hij de Nobelprijs voor Literatuur.

Opmerkelijk én terecht dat in dit lemma verwezen wordt naar zijn opvattingen over geloof en religie.

Waarom ik geen christen ben
Theo Eshetu neemt in zijn videowerk een quote uit een beroemd interview op. Bertrand Russell hield in 1927 een beroemde toespraak over dit onderwerp (Why I am not a Christian). Dertig jaar later  kwam deze toespraak in een verzamelbundel terecht (Waarom ik geen christen ben en andere essays over religie en verwante onderwerpen). Tot mijn schande moet ik bekennen dat die bundel niet meer voorkomt in de collectie van de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken. Lang heeft daar de oorspronkelijke uitgave uit 1957 in gezeten. Een omissie die hersteld moet worden!

Zomergast Frans de Waal
Het toeval wil dat gisteravond tijdens de vijfde editie van Zomergasten gesproken werd over (militant) atheïsme. Primatoloog Frans de Waal gelooft evenmin als Bertrand Russell in een God, die alles bestiert. Maar hij nam afstand van mensen als Richard Dawkins, Christopher Hitchens of Sam Harris. Intellectuelen die zich krachtig afzetten tegen geïnstitutionalisserd geloof.

Hij noemde Bertrand Russell niet, die als een van de eerste intellectuelen in de geschiedenis (van de mensheid) zo duidelijk afstand nam van georganiseerd geloof. In het filmpje hieronder verwoordt hij het kort en krachtig.

Frans de Waal moet ook niets hebben van georganiseerd geloof en vooral het feit dat aanhangers hún kijk op de werkelijkheid (met daarbij behorende waarden en normen) dwingend aan anderen willen opleggen.

De Waal weet echter dat ‘de mens’ in zijn diepste wezen een religieus gevoel heeft. De behoefte heeft om deel uit te maken van een gemeenschap. Religie speelt daarin een belangrijke rol.

Homo Deus
Theo Eshetu heeft wellicht (ook) Homo deus : een kleine geschiedenis van de toekomst van Yuval Noah Harari (en zijn Sapiens : een kleine geschiedenis van de mensheid) gelezen. Deze Israëlische historicus toont in beide boeken doorlopend het belang van verhalen aan om een gemeenschap bij elkaar te houden. Dat veel van die verhalen los staan van de (harde) werkelijkheid doet er volgens hem niet toe. Alleen zouden meer mensen zich moeten (gaan) realiseren dat ze (tóch) achter ‘een verhaal’ aanlopen. Hij impliceert dat je ook achter ‘een ander verhaal’ zou kunnen (gaan) aanlopen.

We kunnen helaas niet meer aan Bertrand Russell vragen hoe hij hieriover denkt. Noch over andere heikele thema’s. In onze tijd zijn er weinig intellectuelen meer met de statuur van deze unieke man.

Atlas Radio 06:20-06:57

“Why are you not a Christian?” (Bertrand Russell) (totale duur: 3:23)

0:00-0:15
Vraag: Why are you not a Christian?
Bertrand Russell: Because I see no evidence whatever for any of the Christian dogmas.
I’ve examined all the stock arguments in favour of the existence of God, and none of them seem to me to be logically valid.
()

0:22-0:42
Well, there can’t be a practical reason for believing what isn’t true.
That’s quite … at least, I rule it out as impossible.
Either the thing is true, or it isn’t.
If it is true, you should believe it, and if it isn’t, you shouldn’t.
And if you can’t find out whether it’s true, or whether it isn’t, you should suspend judgment.

Boeken van Bertrand Russell
Abc van de relativiteit (1977)
Autobiografie 1 – 1872-1914 (1978)
Autobiografie 2 – 1914-1944 (1978)
Autobiografie 3 – 1944-1967 (1979)
Geschiedenis der westerse filosofie : in verband met politieke en sociale omstandigheden van de oudste tijden tot heden (1990)
Individu en autoriteit (1981)
Mystiek en logica (1986)
De menselijke kennis : haar omvang en beperkingen (1979)

Enkele boeken over dit thema
Alain de Botton. Religie voor atheïsten : een heidense gebruikersgids  (2011)
Richard Dawkins. God als misvatting (2006)
John Cornwell. Darwins engel : een repliek op God als misvatting (2007/2008)
Karen Armstrong. Een geschiedenis van God : vierduizend jaar jodendom, christendom en islam (1993/1995)
Karen Armstrong. Compassie (2011)
Karen Armstrong. De kwestie God : de toekomst van religie (2009)
Klaas Hendrikse. Geloven in een god die niet bestaat : manifest van een atheïstische dominee (2007)
Klaas Hendrikse. God bestaat niet, en Jezus is zijn zoon (2011)
H.M. Kuitert. Het algemeen betwijfeld christelijk geloof : een herziening (1992)
H.M. Kuitert. Alles behalve kennis : afkicken van de godgeleerdheid en opnieuw beginnen (2011)
dominee die niet gelooft
# – Godsdienstige veranderingen in Nederland : verschuivingen in de binding met de kerken en de christelijke traditie (2006)
# – Nederland seculier! : tegen religieuze privileges in wetten, regels, praktijken, gewoonten en attitudes (2003)

# – Radicale secularisatie : tien hedendaagse filosofen over religie en moderniteit (2013)
Floris van den Berg. Hoe komen we van religie af? : een ongemakkelijke liberale paradox (2009)
Pascal Boyer. Godsdienst verklaard : de oorsprong van ons godsdienstig denken (2000/2002)
Paul Cliteur. Moreel Esperanto : naar een autonome ethiek (2007)
Daniel C. Dennett. De betovering van het geloof : religie als een natuurlijk fenomeen (2005/2006)
Eugen Drewermann. Over moed, mededogen en menselijkheid : een bloemlezing van kernteksten (2010)
Sam Harris. Van God los : de gevaren van religie en de toekomst van de rede (2004/2007)
Chris Hedges. Ik geloof niet in atheïsten (2008)
Christopher Hitchens. God is niet groot : hoe religie alles vergiftigt (2007/2008)
Guus Kuijer. Hoe een klein rotgodje God vermoordde (2006)
Frédéric Lenoir. God? (2011/2013)
Multatuli. O God, er is geen God! : Multatuli over geloof en godsdienst (2008)
Herman Philipse. Atheïstisch manifest : drie wijsgerige opstellen over godsdienst en moraal (1995/2004)
Fernando Savater. Lof der godlososheid : kleine filosofie van ongeloof en twijfel (2007/2010)
Marcel Hulspas & Jan-Willem Nienhuys. Tussen waarheid & waanzin : een encyclopedie der pseudo-wetenschappen (1997)
Paul Cliteur & Dirk Verhofstadt. Het atheïstisch woordenboek (2015)
Douglas Coupland. Leven na God : verhalen (1994)
Denis Diderot. Het vrolijke atheïsme : gesprek van een filosoof met de echtgenote van maarschalk (2014)
Kluun. God is gek : de dictatuur van het atheïsme (2009)
Frits de Lange. Heilige onrust : een pelgrimage naar het hart van religie (2017)
Michel Onfray. Atheologie : de hoofdzonden van jodendom, christendom en islam (2005)
Anne Provoost. Beminde ongelovigen : atheïstisch sermoen (2008)

Artikelen
Hallo? Is daar iemand? (juli 2014)
Harry Kuitert: Er is geen juist antwoord (juni 2017)

Citaat 488 (maandag 21 augustus 2017)

Homepage Atlas (Fragmented) Radio

Homepage Citaten 2017