Anti-bibliotheek : Gelezen boeken zijn veel minder belangrijk dan ongelezen.

Collega Jeanine Deckers, momenteel werkzaam voor de bibliotheek van Roermond, is een actief Twitteraar. Volgt rond de achthonderd mensen. Elf daarvan volg ik zelf.

We leven in Twitterland allebei in andere bubbels maar zijn beiden als bibliothecaris wel continu op zoek naar informatie om ons werk (beter) te kunnen doen. Vanochtend retweette ze een zin uit een artikel op HouseBeautiful: Everyone is obsessed with the trend of antilibraries right now.

Een anti-bibliotheek?
Alhoewel ik me sterk afvraag of een anti-bibliotheek echt een trend is – wat is trouwens een trend? – bevat het korte artikel wel informatie die ik niet kende.

Auteur Lauren Smith verwijst naar het (beroemdste) boek van Nassim Nicholas Taleb: De zwarte zwaan : de impact van het hoogst onwaarschijnlijke. Die heeft het in dat boek over Umberto Eco, de vorig jaar overleden Italiaanse schrijver en semioticus.

Eco heeft op zeker moment het woord anti-bibliotheek bedacht. Dat zijn gekochte boeken die thuis ongelezen op de planken staan. Boeken die je ooit wilde gaan lezen, maar waar je nog niet aan toe bent gekomen. De redenen daarvoor zijn talloos maar in wezen komt het er op neer dat je je schaarse tijd ergens anders op richtte. “Die boeken komen later nog wel eens een keer aan de beurt”. Een prettig bijeffect van die anti-bibliotheek is volgens Eco dat ze mensen – ons – nieuwsgierig en nederig maken of houden. Die boeken staren ons als het ware aan en herinneren ons er continu aan dat we nog veel niet weten; er nog veel valt te ontdekken.

Ongelezen boeken zijn belangrijk
Mensen die bij jou thuis die rijen boeken zien staan  kunnen de indruk krijgen dat je zeer belezen bent. Zelf weet je dat het heel anders is. Tientallen boeken heb je nooit gelezen. En diep in je hart weet je dat je aan velen nooit (meer) zult toekomen. Windowdressing? Bedoeld om te imponeren? Kastvulling?

Volgens Umberto Eco is het prima om kasten vol niet-gelezen boeken te hebben. Taleb zegt er het volgende over. Vertaald vanuit het Engels. De Nederlandse editie van De zwarte zwaan is op dit moment in de Bibliotheek Oss uitgeleend en mijn eigen exemplaar onvindbaar.

Een privé bibliotheek is geen ego-versterkend aanhangsel maar een onderzoeksinstrument. Gelezen boeken zijn veel minder belangrijk dan ongelezen.

Hij heeft ook een opbeurend inzicht. Naarmate u ouder wordt is het volstrekt logisch dat u meer boeken (en kennis) heeft opgedaan, verzameld, opeengehoopt.

Maar dat is geen verkeerd iets en zeker geen reden voor stress. Een rij ongelezen boeken herinnert u er aan dat er nog steeds veel te leren valt. Zie die rij(en) kortom niet als een falen, maar als een bron van inspiratie en voor toekomstig leren.

Amen

De tijd van lijstjes (met niet gelezen, beluisterde, bekeken …)
Zo’n stukje heeft uiteraard een hoog anekdotisch, column-achtig karakter. Maar past wel bij de tijd van het jaar. Waarin we overspoeld worden met lijstjes. Dé politieke momenten van het bijna voorbije jaar. De beste cd’s, films, boeken.

Vooral dat: dagelijks kom ik op de meest onverwachte plekken lijstjes tegen met de beste boeken van 2017. Om wanhopig van te worden. Persoonlijk: “Wat heb ik tóch weinig gelezen!” En als bibliothecaris: “Waarom zit deze titel niet in ‘onze’ Noord Oost Brabantse Bibliotheek-collectie?”

Tegelijkertijd realiseer ik me ook dat onze bibliotheekcollectie voor onze leden én niet-leden fungeert als een anti-bibliotheek. Op zeventien plaatsen – waar de NOBB een bibliotheek in de lucht houdt – staren duizenden boeken en andere titels dagelijks de bezoekers aan. Zó veel ongelezen titels! Zó veel keuze! Zó veel te ontdekken, te leren!

Boekloze woonkamers
Door de digitale wereld wordt die mer à boire voor velen echter onzichtbaar. We zien die (honderd)duizenden boeken domweg niet meer.

Op internet wordt alles plat geslagen. Je ziet pas een boek of een cover van de omslag als je gericht op zoek gaat naar een bepaalde titel of onderwerp. Rijen ongelezen boeken in een (breedgesorteerde) boekhandels en bibliotheken.

Dat op Spotify miljoenen muziektracks staan heeft echter  minder impact dan binnenlopen bij de beste platenzaak van Nederland (Sounds in Venlo).

Er is wel degelijk een verschil tussen snuffelen in de Libris-database of een middagje ronddwalen bij Van Piere in Eindhoven of de Athenaeum boekhandel aan het Spui in Amsterdam. Denk in dit verband ook aan serendipiteit.

Op bibliotheek.nl kunt u zoeken welke boeken in alle samenwerkende Nederlandse bibliotheken aanwezig zijn. Maar die miljoenen titels hebben minder impact dan (bijvoorbeeld) de kast Denkwerk in Bibliotheek Oss. Ruim zevenhonderd titels die van pas kunnen komen om te leren begrijpen welke grote veranderingen momenteel in onze samenleving gaande zijn.

Mijn punt
Mensen die alleen op internet ronddwalen onttrekken zich als het ware aan de dwingende ogen van boekenkasten vol met niet-gelezen boeken, stapels niet-beluisterde cd’s of niet-bekeken dvd’s. Spotify mag zeventien miljoen tracks hebben. U ziet ze domweg niet. Loopt er niet fysiek tegenaan. Vijftigduizend cd’s in Venlo – een schijntje van wat ‘op’ Spotify staat – heeft meer impact op mensen. Bij Sounds zie je écht hoeveel er nog te ontdekken valt.

Een vervelend bij-effect daarvan is – om in de geest van Eco en Taleb te blijven – dat ‘we’ denken dat ‘we’ klaar zijn. Uitgeleerd. ‘Alles’ weten. We niet langer geconfronteerd worden met het gevoel dat er nog veel is dat we niet kennen. Niet gelezen, beluisterd of bekeken hebben.

Een huiskamer zonder boeken
Alhoewel het bewijs anekdotisch is, kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat in steeds meer huiskamers boeken afwezig zijn. Of afgevoerd. Da’s jammer.

Niet alleen voor de boekhandels en uitgeverijen. Het geestelijk klimaat in ons land, maar vooral omdat steeds minder mensen thuis door boeken ietwat verwijtend worden aangestaard: “Waarom lees je mij niet?” Waarom ontwikkel jij jezelf niet (meer)? Waarom moesten wij plaats maken voor een gigantisch scherm. Die eindeloze series? Voor al die digitale gadgets. Schermen die continu aanstaan. “Ben ik niet langer interessant?”

2018
Voor 2018 durf ik de ondertitel van Marie Kondo’s Opgeruimd! om te draaien. Een huis zonder boeken is wellicht een manier om orde en rust in je leven te aan te brengen, maar helpt niet om jezelf te (blijven) ontwikkelen. Leren begrijpen in wat voor wereld we leven en hoe met de talloze uitdagingen – die op ons afkomen – om te gaan.

Moraal: loop in 2018 (weer?) vaker een boekhandel of bibliotheek binnen.
Omring u met FYSIEKE boeken. Koester uw boekenkasten.
Negeer iets vaker ereaders en schermen.

Citaat 511 (Woensdag 20 december 2017)
Homepage Citaten 2017