De donut – een goed leven voor iedereen binnen planetaire grenzen

Op maandag 5 februari 2018 maakte Kate Raworth, de Engelse econome , haar volgers op Twitter attent op een artikel: A good life for all within planetary boundaries.

Een kort artikel met een grote schat aan informatie. En dat is geen understatement. Er moeten jaren werk in zitten. Kate Raworth was er zelf bij betrokken. Ook wordt ze genoemd in een wetenschappelijk artikel, waarnaar verwezen wordt.

Achter het project zitten medewerkers van de Universiteit van Leeds, Oxfam en het Mercator Research Institute on Global Commons and Climate Change. 

Een ‘geschenk’ uit de hemel?
Die tweet kwam voorbij terwijl ik bezig was onderstaand artikel te schrijven. Een stuk waar ik mee in mijn maag zat.

Hoe duidelijk te maken dat de zogenaamde Sustainable Development Goals (SDG) of Duurzame ontwikkelingsdoelen een relatie hebben met ‘de donut’ van Kate Raworth.

En dat beide ‘fenomenen’ pas het begin zijn van een zoektocht van de mensheid naar manieren om de negatieve invloed van haar doen en laten binnen planetaire en sociale grenzen te krijgen.

Dit artikel was ook bedoeld om een gesprek met medewerkers van Telos (Brabants Centrum voor Duurzame Ontwikkeling) voor te bereiden. 

Dit artikel heeft een link met het jaarthema van de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken (Past het binnen de donut?) en haar toezegging richting gemeentes in ons werkgebied om ‘meer’ te doen rondom de Duurzame ontwikkelingsdoelen.

SDG’s
in augustus 2015 bereikten 193 landen een akkoord over zeventien door de Verenigde Naties voorgestelde doelstellingen om de wereld duurzamer te maken. Deze zogenaamde Sustainable Development Goals (SDG’s) worden in een lemma op Wikipedia als volgt geformuleerd::

1. Geen armoede … Het beëindigen van armoede in al zijn vormen en overal ter wereld.
2. Geen honger … Het uitbannen van honger, het realiseren van voedselzekerheid en verbeterde voeding en het bevorderen van duurzame landbouw.
3. Goede gezondheid … Het waarborgen van gezonde levens en het bevorderen van welzijn voor iedereen en alle leeftijden.
4. Hoogwaardig onderwijs … Het zekerstellen van inclusief en rechtvaardig, kwalitatief hoogwaardig onderwijs en het bevorderen van levenslange leermogelijkheden voor iedereen.
5. Gendergelijkheid … Het realiseren van gendergelijkheid voor en emancipatie van vrouwen en meisjes.
6. Schoon water en sanitaire voorzieningen … Ervoor zorgen dat water en sanitaire voorzieningen voor iedereen beschikbaar zijn en duurzaam beheerd worden.
7. Duurzame en betaalbare energievoorziening … Het zekerstellen van de toegang tot betaalbare, betrouwbare, duurzame en moderne energie voor iedereen.

8. Goede werkgelegenheid en economische groei… Het bevorderen van duurzame, inclusieve economische groei, volledige en productieve werkgelegenheid en fatsoenlijk werk voor iedereen.
9. Innovatie en goede infrastructuur … Het bouwen van een veerkrachtige infrastructuur, het bevorderen van inclusieve en duurzame industrialisatie en innovatie.
10. Ongelijkheid verminderen… Het verminderen van de ongelijkheid binnen en tussen landen.
11. Duurzame steden en gemeenschappen … Het creëren van steden en menselijke nederzettingen die inclusief, veilig, veerkrachtig en duurzaam zijn.
12. Verantwoord gebruik van hulpbronnen… Zorgen voor duurzame consumptie- en productiepatronen.
13. Klimaatmaatregelen … Het nemen van dringende maatregelen om klimaatverandering en de gevolgen ervan te bestrijden.
14. Duurzame oceanen… Het in stand houden en duurzaam gebruikmaken van oceanen, zeeën en mariene hulpbronnen voor duurzame ontwikkeling.
15. Duurzaam landgebruik … Het beschermen, herstellen en bevorderen van het duurzame gebruik van terrestrische ecosystemen, het waarborgen van een duurzaam bosbeheer, het bestrijden van woestijnvorming, en het tegengaan van landdegradatie en verlies aan biodiversiteit en het treffen van maatregelen voor het herstel.
16. Vrede en gerechtigheid… Het stimuleren van vreedzame en inclusieve samenlevingen voor duurzame ontwikkeling, het verschaffen van toegang tot gerechtigheid voor iedereen en het creëren van effectieve, verantwoordelijke en inclusieve instellingen op alle niveaus.
17. Samenwerkingsverbanden voor duurzame ontwikkeling … Het versterken van implementatiemanieren en het revitaliseren van het wereldwijd samenwerkingsverband voor duurzame ontwikkeling.

Millenniumdoelen
Die SDG’s bouwen voort op de eerder door 189 landen in september 2000 geformuleerde acht Millenniumdoelstellingen. De in augustus 2015 geformuleerde SDG’s lopen door tot 2030. De belangrijkste opdracht voor alle landen is om op alle zeventien terreinen vooruitgang te realiseren, opdat de wereld ‘duurzamer’ wordt. Het woord duurzaam slaat niet alleen op het nemen van energiebesparende maatregelen, zuiniger omgaan met grondstoffen of minder afvalstoffen achterlaten et cetera. Nadrukkelijk slaat het woord ook op maatschappelijke zaken als meer democratie, het recht om uit te mogen komen voor je sekse of het recht op fatsoenlijk werk (zeg: minder zzp-achtig en met inspraak).

Donuteconomie
Het toeval wil dat in december 2017 een Nederlandse vertaling verscheen van een boek van een Engelse econoom, dat een nauwe relatie met die SDG’s heeft. Alleen poneert Kate Raworth in Donut economie : in zeven stappen naar een economie voor de 21e eeuw een ander beeld als opdracht aan de mensheid om de wereld de komende jaren fundamenteel ‘beter’ te maken.

Dat beeld is de donut, dat mierzoete gefrituurde broodje. De belangrijkste reden is dat een donut een binnen- en een buitenkant heeft. Zoals een reddingsboei of een ring. Maar ze koos bewust voor dit beeld. (Artikel: Vraag voor 2018: “Past ’t binnen de donut?”)

In haar boek poneert ze vervolgens eenentwintig variabelen waarmee de mensheid de komende decennia aan de slag moet. Die heeft ze niet zelf bedacht. Ze heeft goed rondgekeken, ongetwijfeld die SDG’s opgemerkt maar heeft uiteindelijk voor déze 21 gekozen. Zie ze als knoppen (of parameters) waaraan door de mens(heid) in de ‘goede’ richting kan worden gedraaid. Of niet.

Aan de knoppen draaien
Haar visie bracht het gedachtenexperiment van de in 2002 overleden Amerikaanse filosoof John Rawls naar boven. Die heeft het over de ‘sluier van onwetendheid’. The veil of ignorance.

Stel je voor dat je als mens aan een aantal knoppen mag draaien om de best mogelijke wereld te realiseren. Nadat je dat gedaan hebt wordt je echter opnieuw geboren en opnieuw op de aarde gezet; alleen in een andere hoedanigheid. Het is dan maar zeer de vraag of die ideale wereld voor jou dan nog steeds de ideale zal blijken te zijn. Wat als je opnieuw geboren wordt als vrouw, transgender, of in een ander land, in een ander milieu, in een andere tijd; of wordt herboren als varken in de bio-industrie? 

Twee grenzen
In haar boek beschrijft Kate Raworth twee grenzen. Die we als mensheid momenteel op grote schaal overschrijden. Grenzen van ‘de’ donut; een binnen- en een buitengrens. Grenzen die niet oneindig lang overschreden kunnen of mogen worden. De buitengrens heeft te maken met alles wat de draagkracht van onze aarde overschrijdt. De binnengrens heeft te maken met wat ‘de mens’ als het ware lichamelijk én psychisch/sociaal aankan.

Relatie tussen de SDG’s en de donut
De zeventien SDG’s kunnen met enige lenigheid ingepast worden binnen de zogenaamde donut van Kate Raworth. Aangevuld met enkele variabelen, die Kate Raworth zelf nog heeft ‘bedacht’, maakt dit ‘haar’ donut compleet.

Kate Raworth heeft actief meegedacht en meegewerkt aan de totstandkoming van de zeventien SDG’s. Ze is echter tot de conclusie gekomen dat het niet voldoende is om de zeventien SDG’s in 2030 te hebben bereikt. Een prima zaak, maar er is meer nodig.

Onze heilige koe
Sterker: ze weet dat er binnen ons huidig economisch en maatschappelijk één fundamentele motor zit die links- of rechtsom uitgezet moet worden. Op een eindige aarde kunnen we als mens(heid) niet jaar na jaar door blijven groeien. Onze heilige koe – ‘economische groei’ – zal in de komende decennia figuurlijk geofferd moeten worden. Opdat we als mens(heid) binnen die ideale donut kunnen blijven leven, werken, bestaan.

Zeven filmpjes over de donut
Rond de verschijning van de Engelse editie van haar boek in april 2017 werden zeven korte filmpjes op YouTube geplaatst. Filmpjes waarin ze in ruim een minuut uitlegt welke zeven uitdagingen op ons liggen te wachten om binnen die verdraaide donut te kunnen geraken.

In een van die filmpjes presenteert ze haar grafische versie van de donut. In dat groene plaatje slaan ‘de vlammen’ zowel naar buiten als naar binnen rood uit. We overschrijden in meerdere of mindere mate grenzen. Die rode vlammen zijn als het ware de punten waar we als mens(heid) alert op moeten zijn. Aan de slag moeten om die vlammen kleiner te maken, dan wel te laten uitdoven. Dat is een majeure opgave.

Een mislukt debat in Tilburg
Op woensdag 10 januari 2018 was ik aanwezig bij een avond met Kate Raworth in Paradox in Tilburg. Daar gaf ze een lezing van ruim een uur. Na de pauze ging ze in debat met twee collega economen.

Dat debat was een blamage. Je kon als argeloze toehoorder aan alles merken dat hier twee werelden tegenover elkaar stonden. De twee heren vertegenwoordigen als het ware de oude, twintigste eeuwse manier van denken. Terwijl zij opteert voor een heel andere benadering. (Artikel: De zaak Organon “dat afbraak van werknemersrechten en het uitkeren van zo veel mogelijk middelen aan de kapitaalbezitters economisch gezien het beste beleid zou zijn”).

Het grote wringpunt
SDG-doel 8 (Fatsoenlijke banen en economische groei) is een voorbeeld om te laten zien hoe Kate Raworth afwijkt van wat de meeste economen, politici én burgers denken. Wat zij volstrekt normaal én noodzakelijk vinden: economische groei als ‘iets’ om na te streven, tot stand te brengen. Kate Raworth houdt een ferm pleidooi om die drang in de 21e eeuw achter ons te laten. Zij wil een samenleving realiseren waarin we binnen de grenzen van de donut blijven zonder daarvoor economische groei nodig te hebben.

Tijdens haar lezing gaf ze tussendoor wat cijfers over hoever we op bepaalde punten verwijderd waren van de ideale evenwichtssituatie. Ik heb die cijfers niet meer helder voor ogen. Doet er ook niet zo veel toe. Het is maar een getal. Absoluut geen keiharde beta-wetenschap. Integendeel. Zo’n cijfer is een optelsom van (vele?) verschillende variabelen en aannames. Desondanks zegt zo’n cijfer – zo’n rapportcijfer – wel degelijk iets. Geeft aan hoe ver we waarschijnlijk nog verwijderd zijn van de ideale situatie. Een wereld waarin we op alle 21 terreinen binnen de grenzen van de donut blijven.

De 21 variabelen van Kate Raworth (Engelse/Nederlandse editie), die zij ziet als ‘kompas voor de mensheid in de eenentwintigste eeuw’

Ecological ceiling / Ecologisch plafond
1. Climate change / Klimaatverandering
2. Ocean acidification Verzuring van de oceanen
3. Chemical pollution / Chemische vervuiling
4. Nitrogen & phosphorus loading / Stikstof- en fosforverzadiging
5. Freshwater withdrawals / Zoetwateronttrekking
6. Land conversion / Grondconversie
7. Biodiversity loss Vermindering biodiversiteit
8. Air pollution / Luchtvervuiling
9. Ozone layer depletion Aantasting ozonlaag

Social foundation / Sociaal fundament
A – Food / Voedsel
B – Health / Gezondheid
C – Education / Onderwijs
D – Income & work / Inkomen en werk
E – Peace & justice Vrede en gerechtigheid
F – Political voice / Politieke inspraak
G – Social equity / Sociale gelijkheid
H – Gender equality Seksegelijkheid
I – Housing Huisvesting
J – Networks / Netwerken
K – Energy / Energie
L – Water / Water

A Good Life for all within planetary bounds / Een goed leven voor alle binnen planetaire grenzen
Op maandag 5 februari 2018 maakte Kate Raworth haar volgers dus attent op een artikel waarin als het ware een foto staat van ‘de’ wereld. A Good Life for all within planetary bounds.

Per land (151 om precies te zijn) worden achttien variabelen gepresenteerd en met elkaar vergeleken. Elke bezoeker kan met de aangedragen data gaan spelen. Je eigen land met een ander vergelijken. Hoe doet Nederland ‘het’ vergeleken met Groot Brittannië, Vietnam of België. Een ontnuchterende ervaring. Met een zéér vervelende conclusie.

Aan de ene kant doen ‘we’ het hartstikke goed, maar aan de andere kant hapert er veel aan. En om het nog erger te maken. Zelfs bij dat positieve nieuws kun je grote vraagtekens zetten. Maar dat ligt niet aan degenen die deze fenomenale klus hebben geklaard, maar aan het feit dat elk weldenkend mens toe zal moeten toegeven dat de variabelen waarop ‘wij’ (Nederland én andere rijke, welvarende landen) positief scoren aan de ‘slappe’ kant zijn. Natuurlijk heeft elke inwoner van ons land meer dan 1 dollar negentig per dag te besteden. Dat is wel relevant voor iemand uit Ethiopië of Senegal. Uiteraard hebben de samenstellers gekozen voor parameters die voor alle landen gelijk zijn. Is wel zo eerlijk, maar een beetje land(genoot) zal begrijpen dat sommige parameters ‘strenger’ mogen worden. Ook hier wordt met buiten- en binnengrenzen gewerkt. Het donut-denken zit absoluut in dit model. Kate Raworth wordt niet voor niets genoemd.

Hieronder worden Nederland en Sri Lanka met elkaar vergeleken. Nederland overschrijdt fors bijna alle buitengrenzen (van de aarde) en haalt alle op de mens gerichte parameters. Sri Lanka laat een heel ander beeld zien.

Biophysical indicators / Biofysische indicatoren (eenheid)
CO2 emissions / CO2 emissies (in tonnen CO2 per jaar)
Phosphorus / Fosfor (in kilo’s per jaar)
Nitrogen / Stikstof (in kilo’s per jaar)
Blue water / Blauw water (in kubieke meters per jaar)
Land-use change / Verandering in landgebruik (in tonnen verandering per jaar)
Ecological footprint / ecologische voetafdruk (in hectares per jaar)
Material footprint / Materiële voetafdruk (in tonnen per jaar)

Social indicators / Sociale indicatoren (eenheid)
Life satisfaction / Levensvoldoening (de Cantril schaal van 0-10)
Healthy life expectation / Aantal jaren dat je gezond leeft
Nutrition / Voeding (in kilocalorieën per hoofd van de bevolking per dag)
Sanitation / Sanitaire voorzieningen (percentage van de bevolking met toegang tot goede sanitaire voorzieningen)
Income / Inkomen (percentage van de bevolking dat meer dan $1,90 per dag verdient)
Access to energy / Toegang tot energie (percentage van de bevolking dat beschikt over elektriciteit)
Education / Onderwijs (percentage dat ingeschreven staat op een middelbare school)
Social support / Sociale steun (percentage vrienden of familie op wie we kunnen vertrouwen)
Democratic quality / Democratische kwaliteit (Democratic Quality Index)
Equality / Gelijkheid (GINI-index, schaal van 0-100)
Employment / Werkgelegenheid (percentage van de bevolking met een betaalde baan)

Een ontnuchterende conclusie
Rijke, welvarende landen scoren meestal goed op de sociale indicatoren (gezondheid, werk, sanitair), maar slecht op de indicatoren die een link hebben met onze planeet. Hoe hoger een land in onderstaande tabel staat, des te beter. Maar hoe meer een land rechts staat, des te slechter. Opmerkelijk is een land als Vietnam, dat redelijk hoog staat maar tamelijk aan de linkerkant van de tabel staat. Voor alle duidelijkheid: de grootte van het rondje geeft het aantal inwoners aan. India en China kun je er zo uitpikken. En de Verenigde Staten. Niet verrassend: redelijk hoog en uiterst rechts. Voor alle duidelijkheid, nogmaals: als bezoeker kun je met alle variabelen spelen en verschillende landen met elkaar gaan vergelijken.

Samengevat, samengebracht
Hieronder worden alle 17 SDG’s of Duurzame ontwikkelingsdoelen gecombineerd met de 21 variabelen uit het donut-verhaal van Kate Raworth en de 18 paramaters uit het Good Life-verhaal. Ik noem het in de geest van Yuval Noah Harari (auteur van Sapiens en Homo Deus) bewust ‘een verhaal’.

Deze exercitie is bedoeld om te laten zien dat er overlap is tussen deze drie ‘methodieken’. Ook bedoeld als aanzet om te komen tot een gesprek over andere parameters, die gebruikt kunnen worden om te bepalen waar ‘we’ in Nederland staan (goed, slecht of er tussenin). Om vervolgens vanuit die momentopname te bezien wat te doen richting 2030 (of nog verder weg). Om te komen tot relevante verbeteringen. Hét doel van de SDG’s. 

Maar eerst de 17 SDG’s gecombineerd met de Donut en Good Life.

1 No poverty – Einde aan armoede Doel: Geen armoede … Het beëindigen van armoede in al zijn vormen en overal ter wereld. Donut: Inkomen en werk (‘een minimuminkomen en behoorlijk werk’) Donut: Huisvesting (‘fatsoenlijke huisvesting’) Good Life: Inkomen (percentage van de bevolking dat meer dan $1,90 per dag verdient)		2 No hunger – Einde van honger Doel: Geen honger … Het uitbannen van honger, het realiseren van voedselzekerheid en verbeterde voeding en het bevorderen van duurzame landbouw Donut: Voedsel (‘voldoende voedsel’) Good Life: Voeding (in kilocalorieën per hoofd van de bevolking per dag) (grens: 2700 Kc)
3 Good health and well-being – Gezondheid en welzijn Doel: Goede gezondheid … Het waarborgen van gezonde levens en het bevorderen van welzijn voor iedereen en alle leeftijden. Donut: Gezondheid (‘toegang tot gezondheidszorg’) Donut: Politieke inspraak (‘politieke inspraak’) Donut: Sociale gelijkheid (‘gelijke sociale kansen’) Good Life: Levensvoldoening (op een schaal van 0-100) (grens: 6,5) Good Life: Aantal jaren dat je gezond leeft (grens: 65 jaar) Good Life: Sociale steun (percentage vrienden of familie op wie we kunnen terugvallen) (grens: 90%) Good Life: Democratische kwaliteit (Democratic Quality Index) (grens: 0,8)		4 Equality Education – Goed onderwijs Doel: Hoogwaardig onderwijs … Het zekerstellen van inclusief en rechtvaardig, kwalitatief hoogwaardig onderwijs en het bevorderen van levenslange leermogelijkheden voor iedereen. Donut: Onderwijs (‘toegang tot onderwijs’) Good Life: Onderwijs (percentage dat ingeschreven staat op een middelbare school) (grens: 95%)
5 Gender equality – Vrouwen en mannen gelijk Doel: Gendergelijkheid … Het realiseren van gendergelijkheid voor en emancipatie van vrouwen en meisjes. Donut: Seksegelijkheid (‘seksegelijkheid’)		6 Clean water and sanitation – Schoon drinkwater en goede sanitaire voorzieningen Doel: Schoon water en sanitaire voorzieningen … Ervoor zorgen dat water en sanitaire voorzieningen voor iedereen beschikbaar zijn en duurzaam beheerd worden. Donut: Water (‘voldoende drinkwater’) Good Life: Sanitaire voorzieningen (percentage van de bevolking met toegang tot goede sanitaire voorzieningen) (grens: 95%)
7 Affordable and clean energy – Duurzame en betaalbare energie Doel: Duurzame en betaalbare energievoorziening … Het zekerstellen van de toegang tot betaalbare, betrouwbare, duurzame en moderne energie voor iedereen. Donut: Energie (‘toegang tot energie en de mogelijkheid om hygiënisch te kunnen koken’) Good Life: Toegang tot energie (percentage van de bevolking dat beschikt over elektriciteit) (grens: 95%)		8 Good jobs and economic growth – Fatsoenlijke banen en economische groei Doel: Goede werkgelegenheid en economische groei… Het bevorderen van duurzame, inclusieve economische groei, volledige en productieve werkgelegenheid en fatsoenlijk werk voor iedereen. Good Life: Werkgelegenheid (percentage van de bevolking met een betaalde baan) (grens: 94%)
9 Innovation and infrastructure – Innovatie en duurzame infrastructuur Doel: Innovatie en goede infrastructuur … Het bouwen van een veerkrachtige infrastructuur, het bevorderen van inclusieve en duurzame industrialisatie en innovatie.		10 Reduced inequalities – Minder ongelijkheid Doel: Ongelijkheid verminderen… Het verminderen van de ongelijkheid binnen en tussen landen. Good Life: Gelijkheid (volgens de GINI-index, schaal van 0-100) (grens: 70)
11 Sustainable cities and communities – Veilige en duurzame steden Doel: Duurzame steden en gemeenschappen … Het creëren van steden en menselijke nederzettingen die inclusief, veilig, veerkrachtig en duurzaam zijn.		12 Responsible consumption and production – Duurzame consumptie en productie Doel: Verantwoord gebruik van hulpbronnen… Zorgen voor duurzame consumptie- en productiepatronen. Good Life: Ecologische voetafdruk (in hectares per jaar) (grens: 1,7 hectare) Good Life: Materiële voetafdruk (in tonnen per jaar) (grens: 7,2 ton per jaar)
13 Climate action – Klimaatverandering aanpakken Doel: Klimaatmaatregelen … Het nemen van dringende maatregelen om klimaatverandering en de gevolgen ervan te bestrijden. Donut: Klimaatverandering ( druk op levenwekkende systemen, zoals klimaatverandering’) Donut: Chemische vervuiling (‘druk op levenwekkende systemen, zoals chemische vervuiling’) Donut: Stikstof- en fosforverzadiging (‘wordt aan de grond toegevoegd in hoeveelheden die hoger zijn dan verantwoord’) Donut: Luchtvervuiling (‘de uitstoot van toxische deeltjes die smog veroorzaken stoppen’) Donut: Aantasting ozonlaag (‘voorkomen dat deze beschermende laag minder wordt’) Good Life: CO2 emissies (in tonnen per jaar) (grens: 1,2 ton per jaar) Uitstoot van fosfor (in kilo’s per jaar) (grens: 0,9 kilo per jaar) Uitstoot stikstof (in kilo’s per jaar) (grens: 8,9 kilo per jaar)		14 Life below water – Bescherming van zeeën en oceanen Doel: Duurzame oceanen… Het in stand houden en duurzaam gebruikmaken van oceanen, zeeën en mariene hulpbronnen voor duurzame ontwikkeling. Donut: Verzuring van de oceanen (‘druk op levenwekkende systemen, zoals verzuring van de oceanen’) Donut: Zoetwateronttrekking (‘aantasting van de zoetwatercyclus’) Good Life: Beschikbaarheid blauw water (grens: 574 kubieke meter per jaar)
15 Life on land – Herstel ecosystemen en behoud diversiteit Doel: Duurzaam landgebruik … Het beschermen, herstellen en bevorderen van het duurzame gebruik van terrestrische ecosystemen, het waarborgen van een duurzaam bosbeheer, het bestrijden van woestijnvorming, en het tegengaan van landdegradatie en verlies aan biodiversiteit en het treffen van maatregelen voor het herstel. Donut: Grondconversie (‘het percentage bebost land neemt af’) Donut: Vermindering biodiversiteit (‘het uitsterven van soorten’) Good Life: Verandering in landgebruik (in tonnen verandering per jaar)		16 Peace, justice and institutions – Vrede, veiligheid en rechtvaardigheid Doel: Vrede en gerechtigheid… Het stimuleren van vreedzame en inclusieve samenlevingen voor duurzame ontwikkeling, het verschaffen van toegang tot gerechtigheid voor iedereen en het creëren van effectieve, verantwoordelijke en inclusieve instellingen op alle niveaus. Donut: Vrede en gerechtigheid (‘vrede en gerechtigheid’)
17 Partnerships for the goals – Partnerschappen voor de doelen Doel: Het versterken van implementatiemanieren en het revitaliseren van het wereldwijd samenwerkingsverband voor duurzame ontwikkeling. Donut: Netwerken (‘toegang tot informatienetwerken’)

En nu?
Ik kom nog dagelijks mensen tegen die nog nooit van SDG’s of de duurzame ontwikkelingsdoelen hebben gehoord. Dat kan.

Aan de andere kant vermoed ik dat de meeste bestuurders, politici, beleidsambtenaren en betrokken burgers weten dat de komende tien jaar grote stappen moeten worden gezet binnen alle zeventien ‘domeinen’. Daar denken ze over na. Zetten zaken in gang. Ze doen dat niet alleen omdat het in Parijs in 2015 is afgesproken, maar ook omdat het past binnen een veel grotere golf die met deze SDG’s samenvalt. Een inzicht, een weten dat de manier waarop we onze samenleving (of economie) nu hebben geregeld niet duurzaam is.

Wat op het spel staat
Natuurlijk verschillen mensen én vooral politici én wetenschappers hierover met elkaar van mening. Maar ik durf de stelling te betrekken dat geen enkel redelijk denkend mens ronduit zal toegeven dat het prima gaat. Met de wereld, onze aarde, de mensheid, de economie.

Daar bovenop komen nog inzichten zoals die bijvoorbeeld door de Israëlische historicus Yuval Noah Harari in zijn Homo Deus : een kleine geschiedenis van de toekomst worden aangedragen. Of door een Philipp Blom, Erik Brynjoffson, Jeremy Rifkin, Kevin Kelly en vele anderen. We zullen ons als mensheid niet alleen aan moeten passen om binnen de grenzen te blijven die de aarde ons stelt, maar ons ook zien te verhouden tot uiteenlopende wetenschappelijke en technologische revoluties die zelfs ons menszijn zullen gaan ondermijnen. Kunstmatige intelligentie, bio-engineering, big data, overbevolking et cetera.

Aanvullende parameters
Zoals ik eerder al aangaf zijn met name de parameters die door de club achter A Good Life worden gesteld voor rijke landen in het Westen redelijk lachwekkend. Geen wonder dat we op die punten allemaal bijna 100 procent scoren. Té gemakkelijk. En we houden ons voor de gek als we denken dat we op dat terrein (het sociale domein) niets meer hoeven te doen. Dat we in een bijna perfecte wereld leven. Integendeel.

Er zijn talloze zaken te bedenken of feiten te geven waarom juist ook bij ons (in het Westen) nog veel zal moeten veranderen om voor iedereen een goed leven te realiseren. Binnen die planetaire grenzen, uiteraard.

Een aanzet
Uit de losse pols zal ik hieronder ‘enkele’ parameters opsommen die ons wellicht helpen te begrijpen waar we staan én waar we – mits het cijfer tegenvalt – nog aan moeten gaan werken.

Verbeteringen richting 2030. Of later. Ook bedoeld om vergelijkingen te kunnen maken met omliggende gebieden. Idealiter moeten die parameters op het niveaus van gemeentes kunnen worden ingevuld. Opdat de gemeente Oss zichzelf kan vergelijken met Uden of Meierijstad. En op basis van de onvermijdelijke verschillen te kunnen bepalen wat daaraan te doen. 

Een rapportcijfer per gemeente
Ik stel voor dat we over enige tijd per SDG per gemeente een rapportcijfer kunnen vaststellen. Gebaseerd op enkele parameters per SDG. Vervolgens gaan we als gemeenschap aan de slag om dat rapportcijfer in de komende jaren op te krikken. Of niet. We kunnen natuurlijk ook recalcitrant als een puber (indachtig een boek van de Amerikaanse filosoof Susan Neiman) weigeren ons in te spannen. Of hopen dat anderen (bijvoorbeeld ‘de markt’) het voor ons zullen gaan oplossen.

Een twee- of driedeling?
Tegelijkertijd realiseer ik me dat cijfers niet heilig zijn. Sterker: sommige belangrijke zaken laten zich daarin juist niet vastleggen. Die variabelen kunnen bij het SDG-model worden ondergebracht.

Ik stel wel voor dat we de tweedeling van Kate Raworth over- en/of meenemen. Die donut, met een binnen- en een buitengrens (respectievelijk biofysische en sociale indicatoren). Ik zag trouwens ook een driedeling. Daarin gaat het over People, Ecological en Spiritual. SDG 1 t/m 10 gaat over het welbevinden van mensen, SDG 11-15 slaat op het ecologisch welbevinden van de planeet en SDG16 en 17 overstijgen dat en gaan over het ‘spirituele’. Een prima indeling.

Maar ik pleit toch voor de donut. Een prima, krachtig beeld.

Parameters om een rapportcijfer per SDG per gemeente te kunnen bepalen (een groslijst)
Los van de vraag of dit soort data bestaan en/of gegenereerd kunnen worden is het maar de vraag of we ze willen/mogen en/of kunnen gebruiken. Ik stel me voor dat hierover gesproken wordt met iedereen die hierover mee wil praten. 

• Percentage burgers dat regelmatig gebruik maakt van een voedselbank
• Percentage van de bevolking dat in een schuldsaneringstraject zit
• Percentage van de bevolking dat in de bijstand zit
• Percentage van de bevolking dat onder de ‘wajong’ valt
• Percentage van zzp’ers die een onregelmatig en/of een té laag inkomen hebben
• Percentage van de bevolking met een té hoog BMI (grens: 25?)
• Percentage van de bevolking die zelfmoord pleegt of daartoe een poging onderneemt
• Percentage van de bevolking met een chronische ziekte, die hen in hun dagelijks leven serieus (over)last bezorgt
• Percentage van de bevolking die burn-out, stress of overspannenheid ervaren/meemaken
• Percentage van de bevolking die kinderen krijgt voor 16 (?) jaar (tienermoeders)
• Percentage van de bevolking zonder werk (officiële en officieuze cijfers)
• Percentage van de bevolking dat zelf aangeeft zich zeer regelmatig eenzaam te voelen
• Percentage van de bevolking dat problemen heeft door overmatig gebruik van alcohol, drugs, medicijnen, mobieltjes, games et cetera
• Aantal verkeersdoden en -slachtoffers
• Aantal gepleegde misdaden, uitgesplitst per soort
• Aantal verkeersovertredingen, uitgesplitst per soort
• Percentage van schoolgaande kinderen dat de middelbare school in een jaar niet afmaakt dan wel afhaakt
• Percentage van de bevolking die zelf aangeeft een bullshit-baan te hebben
• Percentage vrouwen op leidinggevende posities
• Aantal incidenten die te maken hebben met geweld
• Aantal incidenten die te maken hebben met discriminatie
• Hoe groot is de kloof in salaris tussen mannen en vrouwen?
• Percentage van het aantal huizen met een warmtepomp
• Percentage van het aantal huizen met zonnecellen op het dak of muur
• Percentage van het aantal woonhuizen dat energieneutraal (of beter) is|
• Percentage van het aantal bedrijven dat energieneutraal (of beter) is
• Percentage van de woonhuizen die afgekoppeld zijn van het gasnet
• Percentage van de bedrijven die afgekoppeld zijn van het gasnet
• Percentage van het aantal auto’s die volledig elektrisch rijden. Idem voor: waterstof, hybride, diesel, gas en benzine
• Percentage van de bevolking die investeert in windmolens en zonnecelparken
• Percentage van de ‘schone’ energiebedrijven die in handen zijn van ‘de gemeenschap’ (of: percentage van gebruikte ‘schone’ energie)
• Aantal bio-industrie dieren die worden gehouden (kippen, koeien, varkens, geiten, nertsen, konijnen et cetera)
• Percentage van de werknemers die échte inspraak hebben op het doen en laten binnen hun bedrijf
• Aantal kilometers (vrij liggende) fietspaden
• Aantal zelfrijdende auto’s
• Hoeveel m2 aan openbare parkeerplekken (buiten de woonwijken)
• Hoeveel m2 aan betaalde parkeerplekken
• Hoeveel m2 aan openbare parkeerruimte in woonwijken
• Hoe is het niveau van openbaar vervoer?
• Percentage van de burgers dat voldoende geld over heeft om mee te kunnen beleggen/speculeren (grens? 2 ton?)
• Percentage van de bevolking dat heeft belegd in bitcoins en aanverwante virtuele munten
• Percentage van vrouwen en kinderen die gebruik moeten maken van Blijf van mijn lijf-huizen
• Percentage van de bevolking dat leeft in wijken die grosso modo dezelfde samenstelling qua inkomen, werk en interesses kennen (segregatie)
• Hoeveelheid kilo’s afval per jaar per inwoner/bewoner (uitgesplitst naar groen en niet-groen)
• Hoeveelheid kilo’s afval per jaar per bedrijf (uitgesplitst naar groen en niet-groen)
• Hoeveel mensen worden jaarlijks door zogenaamde repair café’s geholpen
• Percentage van de bevolking dat jaarlijks minstens één vliegreis maakt
• Aantal insectensoorten die op een nader te bepalen datum kunnen worden geteld
• Aantal zoogdiersoorten die op een nader te bepalen datum kunnen worden geteld
• Aantal plantensoorten die op een nader te bepalen datum in bermen op verschillende nader te bepalen plekken kunnen worden geteld
• Aantal vogelsoorten die op een nader te bepalen datum kunnen worden geteld
• Percentage van het oppervlak dat feitelijk met één soort gras is ingezaaid (raaigras)
• Percentage van het oppervlak dat gebruikt wordt voor maïsteelt
• Percentage van het oppervlak dat uit bos bestaat
• Percentage van de bevolking dat zichzelf flextariër, vegetariër of veganist noemt
• Percentage van de bevolking die een groot deel van het jaar als mantelzorger moeten optreden
• Percentage van de werkende bevolking die (al dan niet betaald) verlof op moeten nemen om als mantelzorger te kunnen optreden
• Percentage van de bevolking die een betaald abonnement heeft op een regionale en/of landelijke krant
• Percentage van de bevolking die analfabeet is
• Percentage van de bevolking die semi-analfabeet en/of digibeet is
• Het aantal uren die door de inzet van robots per sector zijn weggevallen dan wel bijgekomen
• Percentage van de bevolking met problematische en/of té hoge schulden
• Verhouding eigen woning versus huurwoning
• Percentage van de bevolking dat dakloos is
• Percentage van de bevolking dat bestaat uit statushouders, illegale vreemdelingen
• Percentage van de bevolking die een gevangenisstraf uitzit
• Percentage van de bevolking die regelmatig vrijwilligerswerk verrichten bij sportverenigingen, in wijkcentra, het onderwijs, de zorg et cetera
• Percentage van de stemgerechtigde bevolking die gebruik maakt van haar stemrecht
• Percentage van de bevolking die lid is van een politieke partij

Klaar?
Terwijl ik in de afrondende fase van dit artikel zat, viel mijn oog op een artikel van een Amerikaanse schrijver die ik sinds kort intensief volg. Ik schreef onlangs over hem een lang stuk (Umair Haque: Op een dag zullen we denken dat het nogal gek was () dat landen zichzelf “rijk” noemden, terwijl er mensen nog steeds in armoede leefden). Daarin breng ik een twintigtal citaten uit evenzovele artikelen naar voren. Artikelen die ogenschijnlijk los staan van SDG’s en het realiseren van een nóg duurzamere samenleving. Maar vandaag viel het kwartje.

De artikelen die deze Umair Haque schrijft plaatst hij op zijn eigen blog, met de titel Eudaimonia. !!!

Eudaimonia is een Grieks woord, dat gewoonlijk vertaald woord als geluk of welzijn. Bingo!

Umair Haque maakt zich grote zorgen over ‘de wereld’ en vooral de manier waarop politiek en economie zich ontwikkelen. Maar evident is dat hij zich vooral zorgen maakt of een goed leven voor iedereen binnen planetaire grenzen in ‘onze tijd’ niet op het spel staat.

Het cruciale artikel waarin hij zijn zorgen verwoordt dateert van september vorig jaar en heeft als titel: Eudaimonics – the art of realizing genuinely good lives.

Het hangt in the air en Kate Raworth revisited
Umair Haque beweert op een heel andere manier, met heel andere redenen hetzelfde als Kate Raworth.

Als mensheid zullen we op zoek moeten naar een wereld waarin het niet in eerste (en laatste instantie) om ‘de economie’ (al dan niet met de noodzaak om te blijven groeien) draait, maar vooral om het welbevinden van ‘de mens’ (feitelijk: alle mensen).

Daar zijn we nog lang niet, maar niets belet ons om stappen in die richting te zetten.

Uiteraard kan ik me vergissen. En zijn alle hierboven aangestipte ontwikkelingen oprispingen van een stel idealisten, utopisten. Die niet willen of kunnen begrijpen dat het in de ‘echte’ wereld om heel andere zaken draait. Aan de andere kant vermoed ik dat veel (wereld)burgers wel ongeveer aanvoelen en begrijpen dat we op zoek moeten naar alternatieven die voor iedereen iets beters in petto hebben. En die afspraak – rond 2030 – is gemaakt. Dus ‘we’ zullen wel moeten. Op zoek naar …

A good life for everyone within planetarry boundaries
Een goed leven voor iedereen binnen planetaire grenzen

Laten we dat voor het gemak ‘de donut‘ noemen.

Citaat 518 (zondag 21 januari – maandag 12 februari 2018)
Homepage Citaten 2018