Aldus Robbert Dijkgraaf in zijn artikel Aan de vooravond van grote doorbraken.
Opgenomen in de bundel Niet te moeilijk graag : de verkleutering van het publieke debat (Boom 2012, 160 pagina’s). Samengesteld door Simon Knepper en Johan Kortenray.
Een boek waarin 17 Nederlandse intellectuelen ingaan op de vraag of “we getuige zijn van een culturele ‘dumbing down’ zoals de Engelse socioloog Frank Furedi dat in zijn boek Waar zijn de intellectuelen? (uit 2006) betoogde.”
Deelnemers zijn o.a. Maarten van Rossem, Désanne van Brederode, Abram de Swaan, Hans Achterhuis en René Cuperus.
Robbert Dijkgraaf begint zijn artikel als volgt:
Wordt de wereld dommer? In de discussie rondom deze vraag, die trouwens van alle tijden is, zijn ruwweg drie posities in te nemen. Ja, we leven in een tijd van toenemende infantilisering, gevoed door de moderne media. Nee, de wereld wordt juist slimmer want de hoeveelheid kennis groeit alleen maar. Irrelevant, want in essentie blijven het kennisniveau en de mens constant. Deze driedeling in een pessimistische, optimistische en realistische levenshouding doet denken aan de drie argumenten om ’s avonds een borrel te nemen: om je ellende te verdrinken, om een succes te vieren, of om een grijze dag zonder betekenis wat kleur te geven.
Vervolgens behandelt hij deze drie levenshoudingen en geeft voor elk zinvolle argumenten waarom het ‘waar’ zou kunnen zijn. Maar zijn conclusie luidt:
Mijn antwoord op de vraag of de wereld dommer wordt zou luiden dat alle bovenstaande standpunten correct zijn. Er is meer kennis beschikbaar voor een groter publiek, maar deze kennis komt in kleinere eenheden met een grotere verscheidenheid, en netto blijft de intellectuele prestatie gelijk. In elk geval verandert de aard van de informatie – en dáár zou de discussie over moeten gaan. De kennisbasis verbrokkelt en verspreidt zich in steeds kleinere eenheden over de wereld. De moderne mens construeert uit deze bouwstenen zijn eigen wereld. Er is in steeds mindere mate een solide fundament dat wij met elkaar delen.
Deze verbrokkeling kent meerdere oorzaken. Allereerst: onderzoek graaft per definitie steeds verder en dieper. Dat leidt tot een enorme groei aan ruw materiaal, waarvan veel gruis. (voorbeeld: Carl Linnaeus classificeerde in de 18e eeuw zo’n 12 duizend planten en dieren; nu zitten we op circa 8,7 miljoen ‘wezens’). ()
Tweede oorzaak van de verbrokkeling is de moderne informatietechnologie, van het internet tot sms en Twitter, die het mogelijk maakt deze kennis breder en in kleine eenheden te verspreiden. In principe is dat een positieve ontwikkeling. () Maar door de versnippering verliezen we de grote verhaallijnen die tot nu toe de feiten samenbonden. Iedereen knutselt zijn eigen IKEA-bouwpakket vol losse kennisonderdelen in elkaar.
Als derde oorzaak zie ik de globalisering. Kennis komt uit steeds verdere hoeken tot ons. () Multiculturisme mag in vele Europese landen niet langer politiek correct zijn, het bloeit en groeit in de wereldwijde kennissamenleving.
Chris Anderson’s Long tail
Deze gebundelde krachten van onderzoek, informatietechnologie en globalisering zullen alleen maar toenemen. Het gevecht tegen fragmentatie lijkt dus bij voorbaat verloren. Onder het motto ‘meer is minder’ – er komt steeds meer, maar we delen steeds minder – zal het toekomstig berglandschap van informatie slechts een paar zeer hoge pieken kennen, die voor iedereen van grote afstand zichtbaar zijn. Dat is de, laat ons zeggen, één procent van de kennis die door 99 procent van de mensen wordt gedeeld. Naast dit handjevol pieken vinden we er eindeloze berghellingen en voetheuvels vol kiezelstenen. Dat is de ‘lange staart’ van de distributie waar diversiteit groeit en bloeit, maar waar het moeilijk is boven het niveau van de individuele interesse uit te stijgen: de 99 procent van de kennis die door maar één procent van de mensen wordt gedeeld.
Bubbelbad van afleiding
() Niet alleen wordt kennis geserveerd in grotere hoeveelheden en kleinere porties, er is ook minder vrijheid om van deze rijkdom te genieten. De lopende kraan van informatie geeft een eeuwig overstromend bubbelpad van afleiding waarin het heerlijk verpozen is. () Het moderne leven geeft ons een eindeloze hoeveelheid excuses om de grote lege kaart van het onbekende niet te verkennen.
Advies van de prof
Ik heb de afgelopen jaren het voorrecht gehad met vele jonge onderzoekers te mogen discussiëren over hun dromen en frustraties. Mijn advies aan hen was om altijd een open geest te houden. Geef het toeval een kans. Kleur buiten de lijntjes. Verras jezelf. Denk groot. Maar bovenal: neem advies van ouderen niet al te serieus en volg je hart. Jij bent niet de enige die kan ontdekken waar jouw niche in de wetenschap ligt. De menselijke geest is een fijn afgestemd instrument dat slechts op bepaalde tonen resoneert. Ga op zoek naar je eigen trilling.
() Juist deze vrije ruimte, om te spelen, om van het gebaande pad af te wijken, om langer en dieper na te denken, zonder afleiding, wordt momenteel ernstig bedreigd. We leven in een tijd van regulering, argwaan en wantrouwen, waarin gebaande paden dieper worden ingekerfd.
Aan de vooravond van grote doorbraken
Robbert Dijkgraaf weet als geen ander dat het tempo waarin nieuwe inzichten en daarvan afgeleide technologieën almaar blijft toenemen. En realiseert zich dat het punt dat hij in dit artikel aansnijdt – steeds meer informatie die niet bij het grote publiek ‘binnen’ komt – daardoor alleen maar zal groeien. Hij sluit als volgt af:
De echte explosie van informatie moet waarschijnlijk nog komen, een tegelijkertijd beangstigende en een stimulerende gedachte. De omstandigheid dat er nog zulke grote terreinen van de informatieberg te verkennen zijn, maakt het essentieel dat we goed bepakt op reis gaan. Alleen dan kunnen we deze reis, misschien wel de spannendste uit de geschiedenis van de mensheid voortzetten.
Rol van een Openbare Bibliotheek
Elke Nederlander heeft tijdens zijn of haar schoolcarrière op een bepaalde manier zijn of haar rugzakje gevuld. Daarna moet je het zelf uitzoeken. De mogelijkheden om dat te doen zijn de laatste decennia astronomisch gegroeid. In die periode is de Openbare Bibliotheek meegegroeid én gebleven. Boeken zijn nog steeds perfecte middelen om jezelf op terreinen bij te scholen die niet tot die één procent van Robbert Dijkgraaf behoren.
Meer lezen
Iedereen die artikelen en columns van Robbert Dijkgraaf (voor een breed publiek) leest, weet dat hij altijd nét iets anders naar de werkelijkheid kijkt als een gemiddelde burger. Dat heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat hij niet alleen een ‘harde’ beta-wetenschapper is, maar dat hij ook als kunstenaar een carrière had kunnen hebben. Tijdens het lezen van dit artikel kwamen enkele titels ‘op’ die op een bepaalde manier aansluiten bij de gedachten van Dijkgraaf over informatie, kennis, creativiteit en de richting waarin onze samenleving zich zou kunnen (of moeten) ontwikkelen.
Chris Anderson. The long tail : waarom we in de toekomst minder verkopen van meer (2009)
Robbert Dijkgraaf. Het nut van nutteloos onderzoek (2012 (columns)
Kevin Kelly. De wil van technologie (2012)
Ray Kurzweil. De singulariteit is nabij : het moment waarop de mensheid de grenzen van de biologie overstijgt (2005/2011)
Tobias Reijngoud. Weten is meer dan meten : spraakmakende opinieleiders over de economisering van de samenleving (2012)
Ken Robinson. Het Element : als passie en talent samenkomen (2009)
Rob Wijnberg. De nieuwsfabriek : hoe media ons wereldbeeld vervormen (2013)
Citaat 019 (woensdag 10 april 2013)
Homepage Citaten 2013
