Sinds enige weken komen in de bibliotheek Veghel werkzoekende mensen samen voor Werk & Inspiratie. Een reeks van zeven bijeenkomsten waar mensen die op zoek zijn naar een (andere) baan geïnspireerd kunnen worden. We formuleerden het als volgt:
Ervaringen van anderen kunnen een helpende hand bieden: door te luisteren naar verhalen van andere werkzoekenden en door inspirerende verhalen in boeken, tijdschriften en films te ontdekken.
Een verwant boek
Deze week diende zich in dit verband een ‘oud’, ongelezen boek aan. Een vervelend boek, want de schrijver staat op het standpunt dat het een illusie is om te denken dat we binnenkort weer betaald werk zullen hebben voor pakweg zevenhonderdduizend werkzoekenden. Sterker: hij verwacht dat deze groep (ondanks bescheiden positieve signalen) de komende jaren nog veel groter zal worden. De titel van dit boek kwam bovendrijven tijdens een Tegenlicht-uitzending. Van zondag 12 april 2015. Waarin ondermeer ene Guy Standing aan het woord werd gelaten over de invoering van een basisinkomen (Experimenten met gratis geld). Een idee dat in Nederland gepropageerd wordt door o.a. Rutger Bregman; die trouwens in deze uitzending niet aan het woord werd gelaten. Hij kreeg ‘zijn’ moment al eerder (De noodzaak van een utopie, februari 2014).
Guy Standing
Deze Guy Standing is niet alleen een fervent bepleiter van een basisinkomen, maar is ook een econoom die zich grote zorgen maakt over de steeds groter wordende groep die het slachtoffer is van diverse op elkaar inwerkende en versterkende (economische) krachten. Hij omschrijft die groep als precariaat. En toen ik dat woord (weer) hoorde popte ‘het’ Pakkenproletariaat van de Nederlandse filosoof en docent Klaas Mulder op. Een ongelezen boek uit 2014. Maar bij lezing blijkt het ‘mooi’ aan te sluiten bij het verhaal van Standing, Bregman en andere denkers dat we als samenleving na zullen moeten gaan denken over de zeer denkbeeldige situatie dat veel werkzoekenden (oud én jong) waarschijnlijk nooit meer een betaalde baan zullen vinden. Klaas Mulder stipt natuurlijk ergens in zijn boek ook het basisinkomen aan, maar de nadruk ligt bij hem op herverdeling van betaald werk. Refereert aan een idee van Keynes (uit 1930) en vader en zoon Skidelsky dat we aankoersen op een tijd waarin we gemiddeld misschien nog maar vijftien uur per week hoeven te werken. Meer is niet nodig. En meer betaald werk is er domweg ook niet meer.
Herverdeling van (betaald) werk
Klaas Mulder legt omstandig uit dat we nog lang zo ver niet zijn. Als grootste belemmering ziet hij dat bijna alle bepalende actoren in onze samenleving (de politiek, vakbonden, werkgevers, diverse instanties) nog steeds aankoersen op economische groei. Als motor die er voor zal zorgen dat ‘binnenkort’ meer mensen weer een betaalde baan zullen kunnen verwerven. Klaas Mulder is keihard in zijn analyse: hij voorziet zo’n tijd niet meer. En roept die partijen op om na te gaan denken over een ander ‘scenario’ (hij heeft het over een ander paradigma!), waarin het zou moeten gaan over herverdeling. Op grote schaal. En – wederom zeer vervelend om te moeten lezen – toegeven dat er in onze (diensten)economie heel veel betaalde banen zijn (ontstaan) die we ‘best’ kunnen missen.
Pakkenproletariaat
Tot die groep rekent hij hoogopgeleide mensen die feitelijk niet meer nodig zijn in onze samenleving. Wij (als samenleving) en zij (die hoogopgeleide baanlozen) hebben veel geïnvesteerd in scholing; maar achteraf is het – Klaas Mulder is erg scherp, hard – verspilde moeite. Nog sterker: Klaas Mulder weet dat de komende jaren door de komst van zelflerende systemen (en robots) nog veel meer werk voor relatief hooggeschoolde mensen weg zal vallen. Exit veel witte boorden. En het proletariaat met ‘een pak an’ zal nog groter worden.
Bullshit jobs
Dit boek verscheen al in het voorjaar van 2014. Toen had de al genoemde Rutger Bregman nog geen artikel geschreven over het basisinkomen of gerept van bullshit jobs. Ruim anderhalf jar later is dat wel gebeurd. In Gratis geld voor iedereen en nog vijf grote ideëen die de wereld kunnen veranderen bepleit hij een debat over de invoering van een basisinkomen. En onlangs schreef hij voor De Correspondent een prikkelend betoog over ‘bullshit jobs’. Stel jezelf de vraag: heeft mijn werk eigenlijk wel zin? (februari 2015). Banen die best gemist kunnen worden. En degene die ze ‘bekleden’ weten diep van binnen dat ze (vaak) redelijk zinloze ‘dingen’ doen. Klaas Mulder beweert in zijn Pakkenproletariaat iets dergelijks. Daarvoor draagt hij twee hoofdargumenten aan: ‘we’ kunnen het ons niet langer veroorloven (financieel) en we moeten als samenleving af van onze groeidwang. Die zich slecht verhoudt tot een té grote (ecologische) voetafdruk. Ga maar na denken over herverdeling én wat we vervolgens in die zee aan ‘vrije tijd’ zouden kunnen gaan doen. De bibliotheek van ‘dan’ organiseert dan in het voorjaar de werkshop ‘Vrije tijd & Inspiratie’.
Hieronder enkele citaten uit het Pakkenproletariaat
Perpetuum mobile
() een grote overheid zou een grote motor van werkgelegenheid zijn. Maar zo’n perpetuum mobile van markt en schatkist bestaat helemaal niet. De economische machine wordt in stand gehouden door voortdurende injecties van gemakkelijk geld: uitstel van betaling, uitputting van natuurlijke reserves en uitbuiting van machteloze arbeiders. Aflossingsvrije hypotheken – van particulieren, maar ook van de overheid – zorgden voor enorme omzetten binnen het economische systeem en daarmee voor een grote handel in luxe goederen en diensten. Door het gemakkelijke geld zijn we gewend geraakt aan een enorme weelde, een enorme werkgelegenheid, en een enorme productie. Maar als het gemakkelijke geld wegvalt, komt de machine tot stilstand. (pagina 39-40)
Een dip
Het komt altijd weer goed. Voorspellingen dat we ‘na de crisis’ weer economische groei zullen meemaken negeren dat er altijd twee randvoorwaarden voor overproductie waren: ruimtelijke expansie en expansie in de tijd. Precies daar zijn in onze tijd de grenzen bereikt. Voormalige wingewesten worden concurrent en de kredietcrisis beperkt de mogelijkheden voor overheden en consusmenten om te lenen van de toekomst. Er zijn geen serieus te nemen argumenten voor de gedachte dat ‘alles weer goed komt’ (pagina 68-69)
Vijftien uur
Zevenhonderdduizend werkzoekenden komen niet vanzelf weer aan het werk, ook niet als we de nooduitgangen van lenen en lastenverzwaring open zouden mogen zetten. Maar dat moet ook helemaal niet de zoekrichting zijn. Dezelfde Keynes die het mechanisme voor economische impulsen door de overheid bedacht, voorspelde in 1930 de vijftienurige werkweek. Of het precies zoveel uren worden is niet zeker, maar we moeten nadenken over de vraag of minder mensen al het werk blijven doen of dat alle mensen minder gaan werken. (pagina 96-97)
Artikelen geschreven voor Klaas Mulder
Angst voor robots is niet belachtelijk (oktober 2014)
Banenplannen kunnen beter (februari 2015)
Naar een economie van vooruitgang (april 2015)
Lees ook
Nieuw woord – Precariërs aller landen, verenigt u! (maart 2013)
Wijze baas – Het is een illusie om te denken dat we ooit nog volledige werkgelegenheid krijgen. (mei 2013)
Onzin!? – We zouden niet de eersten zijn. Aan het begin van de 20e eeuw was er al een werknemer die door de technologie overbodig werd gemaakt: (november 2013)
Tredmolen – Money that you don’t have to spent, on things you don’t need, … (november 2013)
Spiegeltje, spiegeltje aan de wand – heeft mijn werk eigenlijk wel zin? (februari 2015)
Citaat 248 (donderdag 16 april 2015)
Homepage Citaten 2015
