Een meesterwerk!?
De tijd zal het leren, maar ik geloof op dit moment serieus dat Dancing with the beast van de Amerikaanse singer-songwriter Gretchen Peters een meesterwerk is. Een all time classic.
Bijzondere teksten
Dat vond ik niet meteen toen die plaat medio mei verscheen. Uiteraard kende ik Gretchen Peters en had Hello cruel world uit 2012 al eens tot haar beste cd en mijn ‘plaat van het jaar’ uitgeroepen. Maar wonderen gebeuren af en toe. Overtreffen artiesten zichzelf. Komt er een plaat uit die het in zich heeft om tot een all time classic uit te groeien.
Maar niet voor iedereen.
Ik vermoed dat die hard reggae-fans, verstokte metal bladers noch fusion-liefhebbers er niet voor zullen vallen. Ze zullen domweg niet de moeite nemen om deze plaat te gaan beluisteren. Past niet in hun bubbel. Omgekeerd gaat dit natuurlijk ook op voor mensen die van America, folk, country & western en singer-songwriters houden.
Maar iedereen die liedjes met een (zéér) bijzondere teksten kan waarderen zou eens naar deze cd moeten luisteren. Ik acht de kans groot dat u wellicht dezelfde conclusie trekt: een meesterwerk.
The beast
Als Gretchen Peters-volger én liefhebber schafte ik haar nieuwste cd ongezien aan.
Ik wist wat ze kon en ook wat me ongeveer te wachten zou staan. Maar in eerste instantie viel Dancing with the beast tegen. Pas na een maand of zo begon het spreekwoordelijke kwartje te vallen. Dat had niet alleen te maken met het feit dat we thuis midden in een verbouwing zaten (waardoor de geluidsapparatuur vaak niet gebruikt kon worden) maar vooral met het feit dat ik pas naar cd-boekjes voor de teksten grijp als op zeker moment een bepaalde regel in mijn hoofd blijft plakken.
Een zin met een bijzondere zeggingskracht. Waarna je op zoek gaat naar de hele tekst. En tot de conclusie moet komen dat het een meesterlijke tekst – en liedje – is. Dat nummer was Truckstop angel, het achtste liedje.
I swallow their indifference
But I choke on my regrets
Ik slik hun onverschilligheid
Terwijl ik in zelfverwijt stik
Truckstop angel gaat overduidelijk over een hoertje. Eenvoudige woorden. Een simpel ‘verhaal’, maar zeer mooi en invoelend opgeschreven. Begin juni nam ik dit liedje al mee in twee artikelen die over heel iets anders gaan: Mensenbieb: Luister naar mij en ik vertel je waarom ik anders ben dan jij en Wreed. Truckstop angel is in essentie een liedje over mensen die ondanks de ellende waarin ze verkeren redelijk naïef toch blijven geloven dat het ooit nog ‘goed’ zal komen.
One day I’m gonna leave here
Gonna hit my lucky streak
Gonna spread my gorgeous wings
And fly above all this concrete
Ooit zal ik hier weggaan
Mijn geluk beproeven
Mijn grote vleugels uitslaan
En boven deze betonnen wereld vliegen
Dancing with the beast
Gretchen Peters is (zoals iedereen kan weten die haar via Twitter volgt) maatschappelijk zeer betrokken. Ze maakt zich grote zorgen over wat zich op dit moment in ‘haar’ Verenigde Staten afspeelt. Is als vrouw ook alert op #MeToo-achtige zaken.
Op Dancing with the beast staan in alle elf liedjes vrouwen centraal. Die vaak iets vervelends meemaken of ervaren. Vrouwen als slachtoffer van het ‘systeem’. Vrouwen in kwetsbare posities. Maar Gretchen doet niet zielig. Wil niet zeuren.
‘Haar’ vrouwen zijn sterk. Proberen er ondanks alles het beste van te maken. Bestrijden ’the beast’. En het is aan de toehoorder om te bepalen waar zo’n beast in een bepaald liedje voor staat. In het titelnummer is the beast overduidelijk datgene wat mensen ‘achtervolgt’ die het slachtoffer zijn van een burn-out of een (zware) depressie.
Tegelijkertijd weet ook Gretchen Peters dat het vaak een illusie is om te denken dat je jezelf aan (vervelende) omstandigheden kunt onttrekken. The American dream is – in haar ogen – één grote leugen. Wellicht was het ooit zo in een mythisch verleden. Kort na de Tweede Wereldoorlog; tot pakweg het midden van de jaren zeventig. Maar voor het gros van de Amerikaanse middenklasse is het verhaal van die droom een grote leugen geworden. En velen berusten redelijk apatisch in hun lot.
Idlewild
Het topnummer van Hello cruel world (die topplaat uit 2012) sluit aan bij de notie dat mensen bijna altijd het ‘slachtoffer’ van de omstandigheden zijn. In dit deels autobiografische liedje zit een jong meisje op de achterbank van een autootje. Voorin zitten haar vader en moeder. De radio staat aan. Maar moeder luistert amper. Ze is verzonken in gedachten. Bezig met zichzelf. Denkt na over haar slechte huwelijk. En dat meisje achterin weet al dat het slecht zal eindigen: We are a family, we are a shipwreck. En ondertussen luistert dat jonge kind naar de radio en het gekibbel voorin.
Het is wel een bijzondere avond. Die dag is JFK vermoord en op de radio gaat het daarover. November 1963. Gretchen is van november 1957. Verderop in het liedje gaat het over grote ‘dingen’. Het inzicht dat ‘de mens’ niet aan het roer van zichzelf staat. En op de vraag Who’s in control? moet onverbiddelijk als antwoord komen dat wij dat zelf niet zijn.
In ons zijn emoties actief die verhinderen dat we (meestal) rationele beslissingen nemen. Doen wat voor onszelf en de omgeving ‘het beste’ is. In het laatste couplet trekt ze dit inzicht door naar ‘de wereld’. Wij mensen maken er met al ons verstand en slimheid toch vaak een puinzooi van. Idlewild heet het nummer en dat is een plaats nabij New York. Een plaats waar vroeger het gelijknamige vliegveld was gesitueerd; nu heet het John F. Kennedy airport. (Artikel: But I know we’re drifting – februari 2012)
They think we’re driving,
but I know we’re drifting
The boys from Rye
Het is op Dancing with the beast niet louter kommer en kwel. Het derde liedje – The boys from Rye – heeft iets bitterzoets over zich. Gaat over een stel pubermeisjes in een badplaats. Waar zomers toeristen op af komen.
In dit liedje komt een echtpaar met zoon en dochter op zon en zee af. A whole summer long. En alle meisjes van rond de veertien jaar oud vallen allemaal voor die jongen. Stellen zich in een denkbeeldige rij voor hem op. Om door hem gekeurd en wellicht schuchter aangeraakt te worden. En die jongen is wreed. Bindt zich aan niemand, althans niet aan de anonieme hoofdpersoon uit dit liedje.
Die verteller beziet het van een afstandje, stond ook in die rij, maar had hem op zeker moment door. Maar ondanks alles: jaren later herinnert ze zich die zomer nog en gevoelens waar ze toen geen raad mee wist. Voor het eerst verliefd. Jongens die belangstelling hebben voor de andere sexe. En hoe wreed sommige mannen zich opstellen, gedragen.
Jaren later weet ze wel beter. Alhoewel ze zich daar niet expliciet over uitlaat. Alleen naar hint. Grote klasse hoe Gretchen Peters zo iets onder woorden kan brengen. En hoe de haar omringende muzikanten haar piano ballad met hun instrumenten inkleuren. Haar partner, Barry Walsh, bespeelt trouwens de piano.
Our parents dozed after tennis and a swim
And disappeared into their gin and tonics
And there we were, alone with him
His smile knowing and ironic
Eenzelfde bitterzoete melancholie zit trouwens ook in Winnsboro, Louisiana van David Forman. Uit 1976. Artikel: Empathie in 3 liedjes (juli 2013)
Lowlands
Nee, dit liedje gaat niet over Nederland en zeker niet over het gelijknamige festival. Lowlands is een woord dat Gretchen bedacht heeft voor the Heartland. Dat is een woord dat op Amerikaanse staten wordt geplakt die in het midden van het land liggen. Staten waarin vaak conservatief gestemd wordt en de meeste mensen het ‘niet breed’ hebben. Tijdens de laatste presidentsverkiezingen maakte Hillary Clinton een grote fout door dit soort mensen weg te zetten als a basket of deplorables. Arme mensen die niet begrijpen dat een groot deel van hun ellende aan henzelf ligt. Ze steunen al decennialang politici die beleid voeren dat haaks staat op hun eigen belangen. Hillary had – en heeft waarschijnlijk nog steeds – niet in de gaten dat haar democratische partij door mensen aan de rand van de samenleving en door veel leden van een dalende middenklasse ook niet vertrouwd wordt.
Maar wat doet Gretchen Peters vervolgens? In Lowlands voert ze een vrouw op die begrijpt dat arme sloebers als zijzelf inderdaad slachtoffer zijn van een samenleving die alles doet om hun ellende nog groter te maken. Ze doet juist niet wat Hillary deed. Integendeel. Ze schaart zich aan hun zijde. Wederom een vrouw. Waarschijnlijk zwart of latino. Wordt door haar redneck buurman – opgezweept door Fox en Breitbart – met de nek aangekeken:
Ever since he put that sticker on his bumper
I just turn out the lights and lock the doors
Ze dankt God op haar knieen dat ze een baantje heeft. Het stelt niet veel voor. Is zwaar en vies en slechtbetaald. Maar ze heeft iets vast omhanden:
Me I’m thankful for this work that keeps me honest
My hands get dirty but my soul stays clean
Maar ze is niet dom. Heeft perfect in de gaten in wat voor wereld ze leeft. Ziet hoe rot de wereld is en dat politici haar niet zullen redden. Eerder het tegendeel. Donald Trump wordt niet genoemd, maar Gretchen neemt hem in dit liedje wel op de korrel. Zeer scherp. Zet hem weg als een leugenaar die alom olie op het vuur gooit om reeds bestaande maatschappelijke tegenstellingen nog meer op te stoken. Samen met media die als drama queens alles uit de kast trekken om de mensen hooked to silver the screen te houden.
And the tv it just lies to keep you watching
Politician lies to get your vote
But a man who lies just for the sake of lying
He’ll sell you kerosene and call it hope
Wichita
In een ander prijsnummer voert ze een twaalfjarig meisje uit Wichita op. Uit Arkansas, in the Heartland. Cora-Lee, een dom meisje. Ze heeft wel het hart op de goede plaats
I may not know too much – I may not be too smart
There may be something wrong with my head, but not my heart.
Deze Cora-Lee behoedt haar veel slimmere zus voor (groot?) onheil. Wat dat is wordt niet echt duidelijk, maar Gretchen laat wel zien dat dit zogenaamde domme wicht niet stom is. Zeer wereldwijs. Opkomt voor zichzelf en de haren. Cora-Lee weet ook dat de politie in haar omgeving niet aan de zijde van haar en haar familie staat.
I could’ve called the cops – and told em what you did
But who’s gonna listen to a story from a stupid kid
Mama always told me if you want something done
You do it for yourself and so I loaded up her gun
And i was steady on the draw that night in Wichita
Yeah, I hope I was the last thing that you saw that night in Wichita
Een mijlpaal?
In maart 2012 schreef popjournalist Herman van der Horst in Lust for Life het volgende over Hello cruel world:
Zelf omschrijft ze Hello cruel world als haar manifest en daar is geen woord van gelogen. Elf meeslepende songs die de menselijke zwakheden verkennen met een geweldige fijnzinnigheid, eerlijkheid en pure emotie.
Met grote zorgvuldigheid omlijst door een stel topmuzikanten, zonder dat het glad wordt. Peters ontleedt haar karakters met een fileermes en weet feilloos het persoonlijke en het universele met elkaar te verweven. Zoals in het meesterlijke Idlewild, een verhaal over het verlies van haar eigen onschuld en dat van Amerika. () Hello cruel world is niet alleen haar beste plaat, het mag rustig een mijlpaal genoemd worden.
Deze analyse klopt nog steeds en kan linea recta doorgetrokken worden naar Dancing with the beast. Ik geloof op dit moment dat haar nieuwste plaat in the long run haar ‘beste’ zal blijken te zijn. En daarin zal ik niet alleen staan. Maar, nogmaals: only time will tell.
Op haar website kun je Dancing with the beast compleet beluisteren en de teksten nalezen.
Zondag 2 september 2018 treedt ze op in Luxor live in Arnhem.
Citaat 540 (dinsdag 10 juli 2018)
Homepage Citaten 2018
