Een mooie vraag. Met een voor de hand liggend antwoord.
In de vraag ligt als het ware de conclusie opgesloten dat we dít leven niet (meer) willen. We ontevreden zijn met hoe ‘het’ nu gaat. Er zit ook enige urgentie in door het woordje really.
De vraagsteller probeert ons er van te doordringen dat ons leven écht meer te bieden heeft. Maar dan moeten we wel bereid zijn in de spiegel te kijken. En dan zal – onvermijdelijk, volgens de vragensteller – de conclusie moeten zijn dat ons leven, hét leven mooier, beter, anders zou kunnen zijn. Als we het maar willen!
Is dit het leven dat we echt willen?
Deze vraag werd onlangs gesteld door de Engelse muzikant Roger Waters. En dat doet hij bewust. Dit jaar. Na wat er de laatste maanden in zijn land, de wereld is gebeurd. Vijfentwintig jaar na zijn laatste plaat komt hij dit jaar met nieuw werk: Is this the life we really want? Ná Brexit. Ná de verkiezing van Donald Trump.
Overal ziet hij mensen die het slachtoffer zijn van never ending oorlogen. Overal mensen die op de vlucht zijn. Grote bedrijven die steeds machtiger worden, amper belasting betalen. Burgers die massaal hun privacy te grabbel gooien. Smeltende ijskappen en gletsjers. Steeds meer diersoorten die uitsterven. Toenemende ongelijkheid en een opeenstapeling van vermogen bij de 0,01%. Zin- en zielloze consumptie. Amused to death. Op een aan groei verslaafde wereld. Die radeloos op zoek is naar een andere balans. In die wereld stelt Roger Waters een vraag: Is this the life we really want?
No is not enough
Toen hij die plaat maakte en uitbracht was het nieuwste boek van Naomi Klein, de Canadese activiste, nog niet uit.
In de titel van haar zeer onlangs verschenen boek ligt het korte antwoord op de vraag van Roger Waters besloten. No is not enough.
En in die titel ligt ook de richting: hoe te handelen? Hoe je op te stellen? Wat te doen? No is not enough. Nee zeggen is niet (langer) voldoende. Daar begint het wel mee, maar vervolgens aan de zijkant blijven staan (als de spreekwoordelijke stuurman) is zeker not enough. Je moet wél iets gaan doen. Veranderen aan, in of op de wereld. En aan jezelf. Kijk eens in de spiegel.
Niet alleen anderen zullen moeten veranderen, maar jijzelf evenzo. De zin van Paul Schnabel (Met mij gaat het goed, met ons gaat het slecht) klopt helaas niet; alhoewel velen wél in de geest van dit veel geciteerde constatering leven en er naar handelen: “Dé ander moet veranderen!”
Veertig jaar geleden
Roger Waters is het belangrijkste lid van Pink floyd. Voor sommigen is deze zin heiligschennis.
Was er ook niet een zekere Syd Barrett. Inderdaad, maar die deed maar enkele jaren mee. Of David Gilmour, van die meesterlijke gitaarsolo’s. Ook waar, maar als je de geluiden mag geloven – en die geloof ik – was Roger Waters vele jaren de belangrijkste man binnen deze band. Hij schreef de meeste songs en leverde veruit de meeste lyrics aan. Geen doorsnee, cliché teksten. Nee, vaak zat er de nodige maatschappijkritiek in opgesloten.
Veertig jaar geleden kwam ik daar zelf achter. Toen we op de toenmalige Bibliotheek- en Documentatie Academie in Tilburg les kregen van een Vlaamse leraar Engelse taal en literatuur. Ik ben zijn naam vergeten. Maar terugkijkend moet het een man van begin dertig zijn geweest die waarschijnlijk onbedoeld voorleefde en voordeed hoe een bibliothecaris met de werkelijkheid kan en moet omgaan. Speel met elementen die op je pad komen en verweef die met de zaken waar je (al dan niet toevallig) mee bezig bent.
Animals
In die tijd was het binnen het hoger onderwijs nog gewoon dat er tijdens schooluren nadrukkelijk aan Bildung werd gedaan. Verschillende docenten probeerden ons attent te maken op de breedte van verschillende vakgebieden. En die Vlaamse leraar Engels was daar een typisch voorbeeld van. Hij nam in zijn lessen vaak recent verschenen platen (lp’s!) mee. Legoblokjes waar hij iets mee had, waar hij ‘lekker’ mee kon spelen. Pink floyd kende ik natuurlijk, maar Animals (verschenen in januari 1977) had ik nog links laten liggen. Met de wijsheid van nu durf ik – samen met enkele pop critici – te stellen dat Is this the life we really want? op juist die Animals-plaat voortborduurt.
Natuurlijk was The wall (november 1979) ook niet mis, maar Animals biedt een bredere kijk op een uit een het lood geslagen samenleving. Er zit veel overlap in de thema’s en wat hij als verkeerde tendensen in onze samenleving ziet.
Typisch Engels
Roger Waters is – alhoewel hij al jaren in de States leeft – op en top een Engelsman. Zijn platen getuigen daarvan. Pink floyd-albums hebben een typisch Engelse zweem. Die je uit duizenden herkent. En nu terughoort op zijn nieuwe plaat. Een typische Pink floyd-plaat. Waarmee – wederom – bewezen wordt dat hij de belangrijkste man van die band was. Was! Want hij is er al jaren geleden uitgestapt; of eruit gegooid. David Gilmour heeft de band als het ware gekaapt, overgenomen. Maar dat kan niet voorkomen dat Roger Waters nu een typische Pink floyd-cd uitbrengt. Een plaat vol opgenomen geluiden. Uit Engeland. Die om de haverklap in bijna alle nummers kort voorbij komen. Ook citeert hij heel kort enkele beroemde door hemzelf geschreven songs.
https://www.youtube-nocookie.com/embed/R-Lrmd8YhgA
Niemand uitgezonderd
In het titelnummer doet hij een poging ons allemaal verantwoordelijk te maken voor the mess waarin we terecht zijn gekomen. Het is een hele opsomming:
All of us, the blacks and whites
Chicanos, Asians, every type of ethnic group
Even folks from Guadeloupe, the old, the young
Toothless hags, super models, actors, fags, bleeding hearts
Football stars, men in bars, washerwomen, tailors, tarts
Grandmas, grandpas, uncles, aunts
Friends, relations, homeless tramps
Clerics, truckers, cleaning ladies
Ants – maybe not ants
Wij allemaal, de zwarten en blanken
Chicanos, Aziaten, elke etnische groep
Zelfs mensen uit Guadeloupe, de oude, de jonge
Tandeloze oude taarten, super modellen, acteurs, pooiers, bloedende harten
Voetbalsterren, mannen in bars, wasvrouwen, kleermakers, sletten
Oma’s, opa’s, ooms, tantes
Vrienden, relaties, dakloze zwervers
Geestelijken, vrachtwagenchauffeurs, schoonmaak vrouwen
Mieren – misschien geen mieren
Maar waarom geen mieren?
Hij gaat verder:
Why not ants?
Well because its true
The ants don’t have enough IQ to differentiate between
The pain that other people feel
()
So, like the ants, are we just dumb?
Is that why we don’t feel or see?
Waarom geen mieren?
Het klopt dat mieren niet genoeg IQ bezitten om onderscheid te kunnen maken tussen
de pijn die andere mensen voelen
()
Zijn we net als de mieren domweg te stom?
Verklaart dat waarom we niet voelen of zien?
En daarom:
So, every time the curtain falls
Every time the curtain falls on some forgotten life
It is because we all stood by, silent and indifferent
Dat verklaart waarom dat telkens als het gordijn valt
Elke keer als het gordijn valt voor een vergeten leven
Is dat omdat we er allemaal bij stonden, stil en onverschillig
Het begin van Is this the life we really want?
Deze song begint met flarden Donald Trump. Daarna zet Roger Waters vraagtekens bij ons economisch systeem, gebaseerd op groei. De heilige graal van onze tijd. We moeten en zullen blijven groeien. Ook al hebben we genoeg. Toch wil die 0,01% steeds meer. Ten koste van de losers, aan de onderkant. Zij zien ons graag falen.
Mocht u twijfelen aan dit inzicht? Roger Waters zal u met alle plezier verwijzen naar de States en hoe conservatieven en democraten jarenlang alles gedaan hebben om het voor de mensen aan de onderkant niet bepaald beter te maken. En dat conservatieven en socialisten in ‘zijn’ Engeland precies hetzelfde hebben gedaan. En het gaat nog steeds door.
The goose has gotten fat
On caviar and fancy bars
And subprime homes
And broken homes
Is this the life, the holy grail?
It’s not enough that we succeed
We still need others to fail
Oh, we zijn zo bang (gemaakt)
Roger Waters verklaart vervolgens waarom de getroffenen dit zo gelaten over zich heen hebben laten komen. Ze waren niet alleen comfortably numb (comfortabel gevoelloos geworden; afgestompt door de consumptiemaatschappij – een track op The wall uit 1979), maar ook bang. Bang gemaakt. Gehouden. Door een almaar doorgaand bombardement. Dat dé terroristen, dé moslims, dé hoofddoekjes, de vluchtelingen ‘het’ op ons gemunt hebben.
Fear, fear drives the mills of modern man
Fear keeps us all in line
Fear of all those foreigners
Fear of all their crimes
Is this the life we really want? (Want, want, want, want)
It surely must be so
For this is a democracy and what we all say goes
Angst die ons verhindert écht te zien en ervaren wat er werkelijk toe doet:
And every time a student is run over by a tank
And every time a pirate’s dog is forced to walk the plank
Every time a Russian bride is advertised for sale
And every time a journalist is left to rot in jail
Every time a young girl’s life is casually spent
And every time a nincompoop becomes the president (= een domoor)
Every time somebody dies reaching for their keys
And every time the Greenland falls in the fucking sea is because
We stonden erbij en keken er naar
Je kunt als burger dagelijks verschrikkelijke zaken ervaren. Er over lezen. Het zien. Maar bijna altijd kijken we weg. Doen we er niets aan. Gaan we gewoon door met ons lekkere leventje.
Het is not our cup of tea. Slotzin van Is this the life we really want?
It is because we all stood by, silent and indifferent
Is dat omdat we er allemaal bij stonden, stil en onverschillig
Flarden uit andere songs
Uit Déjà vu
The temple’s in ruins
The bankers get fat
The buffalo’s gone
And the mountain top’s flat
The trout in the streams are all hermaphrodite
You lean to the left but you vote to the right
Uit Picture that
Picture a courthouse with no fucking laws
Picture a cathouse with no fucking whores
Picture a shithouse with no fucking drains
Picture a leader with no fucking brains
Uit Broken bones
How
We abandoned thee
And oh, Mistress Liberty
How we abandoned thee
Uit Smell the roses
This is the room where they make the explosives
Where they put your name on the bomb
Here’s where they bury the “buts” and the “ifs” and
scratch out words like “right” and “wrong”
Part of me died
In het slotnummer komen alle elementen uit eerdere songs samen. Als een volleerde dominee (op de kansel) neemt hij ook beelden uit eerdere preken mee. Roger Waters refereert (heel kort) aan schapen (Sheep op de Animals-laat) en zijn solo-album Amused to death (uit 1992). ‘Het’ ligt er allemaal erg dik bovenop. Zijn centrale boodschap is echter kristal helder. Hij heeft het over ons – wij allemaal in het Westen – die vooral bezig zijn met consumeren; ons eigen hachje. Hij had ook andere dingen kunnen noemen, zoals onze vakanties en ‘eeuwige’ barbecues.
De laatste regel van dit liedje (en de plaat) verwijst naar de kern van de titelsong. Ietwat pathetisch geformuleerd: Het zou veruit het beste zijn om in haar armen te sterven, Dan te blijven hangen, In a lifetime of regret
https://www.youtube-nocookie.com/embed/VeP504I-3jE
| Part of me died The part that is envious Cold hearted and devious Greedy, mischievous Global, colonial Bloodthirsty, blind Mindless and cheap Focused on borders And slaughter and sheep Burning of books Bulldozing of homes Giving to targeted killing with drones Lethal injections Arrest without trial Monocular vision Gangrene and slime Unction, sarcasm Common assault Self-satisfied heroic killers Lifted on high Piracy adverts Acid attacks On women by bullies And perverts and hacks The rigging of ballots And the buying of power Lies from the pulpit Rape in the shower Mute, indifferent Feeling no shame Portly, important Leering, deranged Sat in the corner Watching TV Deaf to the cries of Children in pain Dead to the world Just watching the game Watching endless repeats – Out of sight, out of mind Silence, indifference: The ultimate crime But when I met you That part of me died Bring me a bowl To bathe her feet in Bring me my final cigarette It would be better by far to die in her arms Than to linger In a lifetime of regret | Een deel van me stierf Het deel dat jaloers is Koudhartig en vervelend Hebzuchtig, ondeugend Globaal, koloniaal Bloeddorstig, blind Dwaas en goedkoop Bezig met grenzen En slacht en schapen Het verbranden van boeken Huizen neerbuldozeren Druk maken om het doel om met drones te doden Dodelijke injecties Arrestaties zonder proces Kortzichtige visie Gangreen en slijm Zalving, sarcasme Gemeenschappelijke aanval Zelfvoldane, heroïsche moordenaars Hoog op het schild Piraterij advertenties Aanvallen met zuur Door pestkoppen op vrouwen Perverts en klaplopers Het manipuleren van stemformulieren Het kopen van macht Leugens van de kansel Verkrachting in de douche Stom, onverschillig Geen schaamte voelen Deftig, belangrijk Overheersend, verward Zat in de hoek Keek televisie Doof voor het gegil van Kinderen met pijn Doof voor de wereld Keek slechts naar de game Keek naar eindeloze herhalingen Uit het oog, uit het hart Stilte, onverschilligheid: De ultieme misdaad Maar toen ik jou tegenkwam Stierf dat deel van mij Breng me een kom Om haar voet in te baden Breng me mijn laatste sigaret Het zou veruit het beste zijn om in haar armen te sterven Dan te blijven hangen In a lifetime of regret |
Enkele quotes uit een interview
In Uncut, een maandelijks verschijnend muziektijdschrift, stond in het juli-nummer een lang interview: ‘We’re all in this together’
Vraag: The tour is called Us + Them. Who did you identify as “them” in 1972?
The same as I see now. There is no “us” or “them”, we’re all in this together. We sink or we swim together. I think we need to learn how to co-operate. Other people may have views about “us” or “them”. But my view is that we should be pouring all our energies into understanding and encouraging the idea that life isn’t easy for us on this small, insignificant planet under this dying star and that we need to figure out how to make of it .. It’s all over my records. One of the original designs for Amused to death had a picture of a little globe with mushroom clouds over it. How weirdly horrible it would be if it turned out to be propehtic. Not that it’s particularly clever to say THIS IS FUCKING DANGEROUS GUYS, LET’S NOT DO THIS. They’re doing it, the sabre rattlers. They’re pushing forward. FUCK IT, IF WE ALL DIE, WHO CARES? Well, I do.
Vraag: Where do the songs from the new album fit conceptual;ly in with the older songs you’ll be playing?
“is this the life we really want?”, “Money”, “Us and them”- all of the songs are about the same thing. How our humanity is overpowered by our avarice (gierigheid). But maybe civilisation could be about transcending base instincts and doing something more humane. Or civilised. Which brings me to the law, I’m a great believer in the law.
Citaat 475 (donderdag 6 juli 2017)
Homepage Citaten 2017
