Gistermiddag vroeg een collega aan het eind van een dag sjouwen en trekken of ze nu een conciërge was.
Dat had ze goed gezien. Tijdens een interne verhuizing zijn we allemaal tijdelijk conciërges. Niets mis mee. Leuk voor een dag of twee. Goed voor de spieren. Conditie. En vooral de teamspirit. Samen met je collega’s een flinke klus klaren. In een mooi weekend. Dat wel. Pech? Tja, als je bezig bent mis je het niet. En het was niet verplicht. Iedereen was er uit vrije wil. Om een hoogstnoodzakelijke klus te klaren.
Week van de Alfabetisering
Het toeval wil dat vandaag Stichting Lezen aan het begin van de Week van de Alfabetisering (van 4 t/m 10 september 2017) een bericht de wereld in brengt waar de nodige vraagtekens bij gezet kunnen worden. Uit onderzoek – maar ja wat is onderzoek, hoe representatief is dat – blijkt dat er nóg meer laaggeletterden zijn dan een jaar daarvoor. Nu zouden er 2,5 miljoen volwassenen zijn die moeite hebben met lezen, schrijven en rekenen. Onvoorstelbaar veel, want er zijn ook nog mensen die domweg analfabeet zijn en anderen die dyslectisch zijn.
Weinig leesmeters
Tóch is er wel degelijk een groot probleem. Heel veel volwassenen hebben moeite om mee te kunnen in een maatschappij die om tekst draait. En waar bijna alles digitaal wordt. Tegelijk neemt het aantal jaarlijks toe omdat veel jongeren té weinig ‘leesmeters’ maken.
Bijna iedereen leert op de basisschool in de groepen drie tot zes (technisch) lezen, maar daarna haken er té veel af. Lezen alleen indien het écht niet anders kan. Nemen in hun ‘vrije tijd’ amper een boek, krant of tijdschrift op. Behouden een kleine woordenschat, doen te weinig gezegden en gewoonten op, leren niet zich in te leven in andere mensen et cetera. Dit breekt hen later vaak op en nog later kunnen zij toegevoegd worden aan de groep laaggeletterden.
Zonder wetenschappelijk onderzoek durf ik te stellen dat alle digitale gadgets en tijd-opslurpers deze negatieve trend de laatste jaren heeft versneld.
Taalhuizen
Gelukkig zijn er binnen de samenleving op verschillende plekken organisaties, bedrijven en instellingen bezig om daartegen iets te doen. De laatste tijd worden in steeds meer plaatsen in Nederland zogenaamde taalhuizen opgericht. Krachten gebundeld. Medewerkers uit onderwijs, welzijnswerk, vrijwilligersorganisaties en bibliotheken overleggen. Stemmen zaken op elkaar af. Vullen elkaar aan. Zien elkaar idealiter niet langer als concurrenten. In veel gevallen wordt een fysieke plek in een gemeenschap, dorp of stad gerealiseerd. Waar boeken en andere materialen voor de zeer brede doelgroep worden opgesteld, expertise is en ruimtes zijn waar overlegd en geoefend kan worden. Vaak komt zo’n taalhuis in de lokale bibliotheek. Waar een coördinator uiteenlopende wensen en mensen op dit lastige terrein samenbrengt. Verbindt. Initieert. Er is trouwens een grote rol weggelegd voor vrijwilligers. Volwassenen die bereid zijn om uiteenlopende mensen te helpen.
Een Taalhuis in Oss, en in …
Ook in de gemeente Oss komt een Taalhuis. Evenzo in Uden, Meierijstad, Bernheze en Landerd. En de bibliotheek is bij alle initiatieven betrokken. Elk taalhuis heeft zijn eigen dynamiek en karakter. Maar bijna altijd is het nodig om intern te gaan verhuizen. Om alle relevante materialen op één plek binnen een bibliotheek bij elkaar te brengen.
Het klinkt misschien raar, maar dat was vaak nog niet het geval. De redenen daarvoor zijn niet relevant; het was zo. Ook in Oss. Dus moest er intern verhuisd worden. In het pand aan de Raadhuislaan. Maar als je ergens begint, heeft dat gevolgen op een andere plek in het gebouw. Over de opstelling van een collectie bibliotheekmaterialen (élke collectie) is nagedacht. Waar je niet straffeloos effe aan kunt gaan morrelen.
Een plan
Dus maakte een collega in Oss een plan. Dat ons dwong om er een heel weekend voor uit te trekken. Ik schat dat we tegen de twintigduizend boeken hebben verplaatst. Hebben honderden boekenplanken moeten verhangen. In een romankast passen vijf smalle planken; in de meeste non-fictie kasten slechts vier iets diepere planken. En vaak moeten dat soort kasten verstevigd worden. Maar door dat doorschuiven ben je genoodzaakt kasten om te bouwen. En is het ook niet mogelijk om een bepaalde kast leeg te maken en de inhoud meteen ergens anders weer te gaan inruimen. Je hebt dus kasten op wieltjes nodig om ‘ruimte’ en ’tijd’ te kopen.
Een logistiek proces. Complex. Gelukkig hebben we een kei aan boord, die met veertig jaar ervaring in het bibliotheekwerk dat perfect heeft uitgedokterd.
Een verbouwde supermarkt
Ik vermoed dat morgen – als we in Oss vanaf elf uur weer open zijn – veel vaste klanten zullen balen. Bijna alle materialen voor volwassenen staan op een andere plek. Gewoontedieren zullen balen.
De bewegwijzering is provisorisch aangepast, maar het pand aan de Raadhuislaan is erg groot. Dat wordt zoeken en niet altijd is meteen een medewerker in de buurt. En die moet er ook nog aan wennen. Helaas, het kon niet anders. Aan de andere kant: de opstelling is – los van wat iemand gewend was – nu logischer geworden. Dit geldt natuurlijk in eerste instantie voor alle materialen voor laaggeletterden. En voor hun begeleiders.
Nogmaals: conciërges
Op zondag, tijdens de eerste klusdag, merkte rond drie uur een collega op dat zij zich een conciërge voelde. Grappig. Sinds 2011 hanteer ik te pas en onpas een beeld van Seth Godin. Dat is een Amerikaanse marketeer die zich dagelijks in een miniblog over ‘onze wereld’ uitspreekt. Kort en krachtig. Een opmerkelijk positief mens. Die een goed gevoel heeft voor ontwikkelingen in onze tijd en samenleving. Met opbeurende verhalen komt. Mensen aanspoort het beste uit zichzelf te halen. Kansen, en geen beren op de weg te zien. Geen flapdrol. Een inspirator. Deze Seth Godin bouwt zijn mini-blogs regelmatig om tot boeken. Volgens hetzelfde procedé: korte en krachtig geschreven paragrafen.
In 2011 schreef hij een digitaal boek over ‘het onderwijs’. Kern van zijn betoog is dat we in deze eeuw nog steeds met een systeem zitten opgescheept dat onze kinderen klaarstoomt voor banen van de twintigste eeuw. Hij noemt zijn ‘boek’ een manifesto. Hij bepleit iets. Een andere houding, attitude. Titel: Stop stealing dreams (what are schools for?). Dit werk bevat 123 paragrafen. Het toeval wil dat de langste paragraaf over de toekomst van de bibliotheek gaat: The future of the library. In dat stuk-je stelt hij – tegen de gedachte van velen in dat er in onze digitale wereld geen rol meer zou zijn weggelegd voor ‘de bieb’ – dat de bibliotheek nog steeds een plek is.
The next library is a place, still
En wat gaan we daar doen? Elkaar ontmoeten. Dingen leren. Overleggen. Dingen tot stand brengen. Geholpen door een bibliothecaris.
A place where people come together to do coworking and to coordinate and invent projects worth working on together. Aided by a librarian who understands the Mesh, a librarian who can bring to bear domain knowledge and people knowledge and access to information.
Met ’the Mesh’ bedoelt hij dat zo iemand begrijpt wat zich in de samenleving afspeelt. En daar mee om weet te gaan. Iemand die mee kan denken. Initiëren. Tot stand brengen. Opstarten. Helpen. Attent maken op dit of dat.
Vijf rollen
In dezelfde paragraaf heeft hij het over de bibliothecaris en wat die moet kunnen, doen. In zijn optiek lopen bij zo iemand vijf rollen door elkaar heen. In de praktijk zijn er weinig collega’s die alle rollen vervullen, maar bij velen toch drie of vier.
Conciërge zijn we allemaal op zeker moment. Seth Godin houdt niet van blasé-gedrag. Is niet te beroerd om koffie te schenken, een pc aan te sluiten of zich tegen een haperende beamer aan te bemoeien.
Niet iedereen is een impresario. Maar regelmatig hangen collega’s aan de lijn om iemand te strikken (een spreker) of zijn bezig een tentoonstelling binnen ’te vliegen’.
Veel collega’s staan de laatste jaren steeds vaker voor een groep. En zijn op dat moment een leraar. Die iets probeert over te brengen. En dat vzijn aak geen schoolklassen, maar divers samengestelde groepen.
De andere twee rollen hebben te maken met de veranderende rol van de bibliotheek en bibliothecaris. De nadruk ligt steeds minder op het uitlenen van materialen. Veel collega’s zijn daar nog steeds mee bezig, maar aan de andere kant zwermen anderen steeds meer over dorp en stad uit. Proberen mensen samen te brengen. Iets in gang te zetten. Het Taalhuis is daar voorbeeld van. Maar er zijn er veel meer. Dit dwingt ons als bibliotheek na te denken over wat we willen. Wat we tot stand willen brengen.
In principe is veel mogelijk, maar we moeten nadenken over tijd en geld. Seth Godin noemt ons in dit verband producer. Denk aan een filmproducer, die niet alleen geld moet regelen maar ook een regisseur, acteurs, technici, een locatie … Er komt van alles bij kijken.
In dit verband wordt het steeds belangrijker dat we ons als producer steeds vaker afvragen of we een bepaald ‘nieuw iets’ niet beter tot stand zouden kunnen brengen met anderen. Individuen, instellingen, bedrijven en/of organisaties. Eén voor allen, allen voor één; die uitspraak van D’Artagnan (uit De drie musketiers) vat die houding mooi samen. De laatste en belangrijkste rol van een bibliothecaris is kortom dat hij (en vaker zij) een verbinder is.
Librarians who are arguing and lobbying for clever e-book lending solutions are completely missing the point. They are defending the library-as-warehouse concept, as opposed to fighting for the future, which is librarian as producer,Librarians who are arguing and lobbying for clever e-book lending solutions are completely missing the point. They are defending the library-as-warehouse concept, as opposed to fighting for the future, which is librarian as producer,concierge, connector, teacher, and impresario.
Generale repititie
De verhuisklus in Oss is niet uniek. We hebben het eerder gedaan. Jan, de échte Osse conciërge merkte op zeker moment dop at dit in zijn optiek de zevende grote interne verhuizing vanaf de jaren tachtig was. Deze klus was een kleintje. Het publiek merkt er nu niets van (qua sluitingsdagen), behalve dat veel kasten op een ander plek staan. Naar het zich laat aanzien zal het niet de laatste verhuizing zijn.
Overal in de regio Noord Oost Brabant wordt nagedacht over het op de schop nemen van de lokale bibliotheek. Dat heeft niet altijd met de komst van een taalhuis te maken. In Lith verhuist de bibliotheek binnenkort naar een nieuwe multifunctionele locatie. In Schijndel wordt nagedacht over verplaatsing van de bieb naar het leegstaande gemeentehuis. In Zeeland wordt nagedacht om het Methusalem-oude pand te gaan verlaten. In Uden zijn plannen om de bieb aan het Mondriaanplein te gaan restylen.
En zo lopen er nog enkele trajecten.
Keer op keer zal op zeker moment nagedacht moeten worden over een verhuisplan. De inzet van mensen, het al dan niet tijdelijk sluiten, aanpassing van de bewegwijzering en aanpassingen in het bibliotheekautomatiseringssysteem.Oh ja, en de bezoekers van de bibliotheek bijpraten, informeren.
In Oss zou dit de laatste grote interne verhuizing in het pand aan de Raadhuislaan kunnen zijn. In deze maand neemt de Osse gemeenteraad een besluit over een mogelijke verhuizing naar het stadscentrum. Een markant pand – als we de geluiden mogen geloven. Waar bibliothecarissen zo rond 2021 zich kunnen gaan uitleven als conciërge, impresario, leraar, producer en verbinder.
Ze kunnen het! Op die derde plek. Ze blijven oefenen (voor een andere tijd).
Andere artikelen
Rol van de bieb – Het is een cruciale opdracht () om grondiger te kijken, en te verhelderen wat ons leven en onze maatschappij aan het veranderen is (maart 2016)
Derde plek – We hebben niet door dat de twintigste eeuw moe en versleten is en dat de pijlers waarop we onze samenleving hebben gebouwd () op het punt staan om met een laatste fatale zucht in te storten (maart 2017)
Citaat 492 (maandag 4 september 2017)
Homepage Citaten 2017
