Dit zijn de laatste zinnen uit een lang artikel. Een longread, zoals dat tegenwoordig steeds vaker wordt genoemd, over glutenvrij eten.
Een longread
Feitelijk is het woord longread voor veel mensen een waarschuwing: “Let op! Hier komt een stuk tekst dat voor u niet geschikt is”.
Waarom? Omdat het – uiteraard! – lang is én veel mensen niet langer in staat zijn zo’n tekst tot zich te nemen. Een half A4-tje lukt nog wel. Of een Teletekst-tekst. Een Tweet. Of – en dit is helaas geen grapje – een artikeltje in het vernieuwde Brabants Dagblad (of Eindhovens Dagblad, Tubantia, De Gelderlander e.d.). Maar een artikel met zo’n drieduizend woorden, helaas dat is voor velen vaak té veel.
Toch zijn er ook positieve signalen. Die tegen deze trend van kort naar nog korter ingaat. Sinds een aantal jaren bestaat in Nederland bijvoorbeeld het 360 magazine, een tweewekelijks verschijnend tjdschrift. Waarin vooral érg lange vertaalde artikelen uit (min of meer) vooraanstaande buitenlandse tijdschriften worden opgenomen. In nummer 79 (van 4 t/m 18 juni 2015) staat een lang artikel over gluten. Overgenomen van de New Yorker en geschreven door ene Michael Specter, redacteur én in zijn vrije tijd een fervent broodbakker.
Wat is er toch mis met gluten?
Onder deze kop doet deze Michael Specter een poging te achterhalen waar de hype vandaan komt dat zo veel mensen glutenvrij willen eten en allergisch zijn geworden voor …
“een van de meest gegeten eiwitten ter wereld”, dat “onstaat als twee moleculen , glutenine en gliadine, zich aan elkaar binden. Bij het kneden van deeg zorgt die verbinding voor een elastisch vlies, dat maakt dat het brood lekker stevig wordt en dat pizzabakkers het deeg zo mooi door de lucht kunnen slingeren. Ook houdt gluten kooldioxide vast, zodat het brood goed kan rijzen. Voor mensen met coeliakie – circa 1 procent van de Amerikaanse bevolking – kan het kleinste spoortje gluten een immuunreactie veroorzaken die zo ernstig kan zijn dat het borstelige slijmvlies van de dunne darm onherstelbaar beschadigd raakt. Mensen met coeliakie moeten continu op hun hoede zijn voor verborgen gevaren in de meest alledaagse producten, zoals plantaardig eiwithydrolisaat en moutazijn. In restaurants is extra voorzichtigheid geboden: zelfs hergebruik van water waarin tarwe-pasta is gekookt kan al riskant zijn.”
Maar is het echt zo’n groot probleem?
In de rest van het artikel gaat de auteur op verschillende aspecten in. En wordt iedereen die zich wel eens afvraagt wat er aan de hand is uitvoerig bijgepraat. Komt het vaker voor dan vroeger? Antwoord: Ja? Is daar een verklaring voor? Antwoord: Nee? Zijn er mensen die ten onrechte gluten in hun dieet mijden? Antwoord: Ja. Waar ligt dat aan? Antwoord: geen idee. Michael Specter komt aan het eind tot de conclusie dat er zéker mensen zijn die op moeten passen. Maar ook zijn er velen die ten onrechte gluten mijden. Veel mensen zijn de laatste jaren bezig met hun dieet; proberen af te vallen. Gaan dan met deze hype mee, en daarna door naar een andere. Het mijden van gluten past binnen die trend.
Enkele kritische noten, sorry: mythen
Onze weerzin tegen vet eten is een van de frappantste voorbeelden van de uit de lucht gegrepen mythes waardoor we onze eetgewoonten laten bepalen. Vetarm eten wordt al decennialang aanbevolen als dé manier om af te vallen en hartkwalen te voorkomen. De voedingsmiddelenindustrie heeft duizenden producten aangepast om ze als vetarm te kunnen verkopen, maar door alle suikers, zout en geraffineerde koolhydraten die het vet moesten vervangen werden ze alleen maar ongezonder. ‘Dat hele gedoe blijkt grotendeels flauwekul te zijn,’ zegt Myhrvold. ‘Onderzoek heeft aangetoond dat er eigenlijk geen verband is tussen de totale hoeveelheid vet in de voeding en iemands gewicht of gezondheid. Waar het om gaat, is het soort vet en het aantal calorieën dat je binnenkrijgt.’ Slechte vetten vergroten de kans om aan een hartkwaal te overlijden, goede vetten verkleinen die juist. Margarine zit vol slechte vetten. Toch hebben artsen ons tientallen jaren op het hart gedrukt om margarine te eten in plaats van boter …
() Volgens Peter H.R. Green, directeur van het coeliakiecentrum aan de medische faculteit van de Columbia-universiteit en een van de bekendste coeliakiespecialisten van de VS, is het met het vermijden van gluten op dezelfde manier gegaan, en doet zo’n dieet mensen waarschijnlijk vaker kwaad dan goed.
() ‘Bij dit syndroom is doorgaans sprake van zelfdiagnose,’ legde hij uit toen ik hem opzocht in zijn spreekkamer in het New York-Presbyterian ziekenhuis. () ‘Onlangs kwam een oud-directeur van een multinational bij me langs. Die man had een lifecoach, en een van de adviezen die hij van die coach had gekregen was om glutenvrij te gaan eten. Een lifecoach die een glutenvrij dieet voorschrijft. Er zijn trouwens ook podologen, chiropracters en zelfs psychiaters die dat doen.’ Hij is even stil, staat op, schudt zijn hoofd alsof hij iets wil zeggen wat hij beter voor zich kan houden, haalt zijn schouders op en gaat weer zitten.
() Dat een glutenvrij dieet een aantrekkelijke optie lijkt, vooral voor mensen die daadwerkelijk buikklachten hebben, en dat het aanvankelijk ook vaak lijkt te werken, is op zich niet zo gek. Wie gluten vermijdt, neemt meestal ook minder geraffineerde koolhydraten, brood, bier en calorierijk voedsel tot zich. En ja, dan val je al snel af, vooral als je kiest voor vervangende producten als quinoa en linzen. Maar consequent gluten mijden is ingewikkeld, onpraktisch en duur, en uit onderzoek blijkt dat de meeste mensen het niet lang volhouden.
() Het kan bovendien ongezond zijn. ‘Glutenvrije versies van traditionele tarweproducten zijn vaak regelrecht junkfood’, aldus Green.
() ‘Onze patiënten doen mee aan deze hype, en het grootste deel van de medische wereld zit met de handen in het haar.’
() ‘Weet je, wij krijgen hier altijd allerlei monsters van glutenvrije producten. Maar als ik die opeet, heb ik later altijd spijt. Ik krijg er brandend maagzuur van, of ik word misselijk. Want waarmee verkoop je voedselproducten? Met zout, suiker, vet en gluten. Laat een fabrikant er daar eentje van weg, dan moet hij er meer van de rest in doen, want het moet wel lekker blijven. Maar als je geen coeliakie hebt, word je hier echt niet beter van’. Mensen realiseren zich kennelijk niet dat ook een glutenvrije taart evengoed taart is.
() Maar gluten in de ban doen? Geen denken aan. Dat zou gewoon stom zijn.
Oorspronkelijke artikel: Against the Grain : Should you go gluten-free? (The New Yorker, 3 november 2014)
Website van de Nederlandse Coeliakie Vereniging
Meer lezen? (échte longreads)
Titi Koolsbergen & Janneke Vreugdenhil. Vechten met gerechten tegen glutengevoeligheid en coeliakie : voedingswijzer, recepten en adviezen (2009)
Shelly L. Stuart. Gevaarlijke gluten (2010)
Ter Groene Poorte. Lekker zonder gluten : glutenvrije recepten voor elke dag : dé gastronomische school (2014)
‘Een broodje kaas… zonder broodje’ : verhalen over mensen met coeliakie en/of dermatitis herpetiformis en hun omgaan met het glutenvrije bestaan / samenst. Cobi de Jong-Strubbe (2009)
Carol Beckerman en Deb Wheaton. 500 glutenvrije gerechten : heerlijke ontbijtgerechten, snacks, amuses, hoofd- en bijgerechten en zoete lekkernijen zonder gluten (2012)
Frédérique Jules, Jennifer Lepoutre & Mitsuru Yanase. Glutenvrij koken en bakken : meer dan 60 heerlijke recepten zonder gluten (2014)
Beatriz Rojas. Celia en het koekjesfeest (2010) (prentenboek)
Saskia van As. Superfood brood : voor een gezonde levensstijl : recepten zonder granen, glutenvrij : brood gemaakt van groenten en superfood (2014)
Jessica Frej & Maria Blohm. Lekker brood zonder gluten (2014)
William Davis. Broodbuik totaal gezond : word weer gezond, word weer slank met het ultieme gluten-, tarwe- en granenvrije plan (2014/2015)
David Perlmutter. Het glutengevaar : de sluipmoordenaars van je brein: de onthutsende waarheid over granen, koolhydraten en suiker (2013)
Citaat 262 (woensdag 10 juni 2015)
Homepage Citaten 2015
