Nooit te oud om een nieuw woord te ontdekken.
Dagelijks kun je tientallen artikelen lezen over Brexit. Hoe heeft het zo kunnen komen, wat te doen et cetera. Maandag 28 juni maakte ene Peter Lazaroff, uit St. Louis (in de States), me via Twitter attent op een artikel op Bloomberg view van columnist Barry Ritholz.
Deze onbekende Amerikaan schreef Culturally Constructed Ignorance Wins the Day. Een kort artikel over Brexit, hoe hij daar als Amerikaan tegenaan kijkt en waarin hij aankomt met het woord agnotology. Een bestaand woord. Alleen had ik er nog nooit van gehoord. Het heeft zelfs een eigen lemma op (de Nederlandse en Engelse) Wikipedia.
Treffend
Een dag eerder was ik in Amsterdam aanwezig bij de zogenaamde Permanent Beta dag. De achtste. Een bijeenkomst waar ‘meer dan 50 sprekers op het podium klimmen om de bezoekers te overladen met kennis en inspiratie op het gebied van wetenschap, techniek en cultuur.’ Een evenement waar dit keer rond de zevenhonderd belangstellenden op af kwamen. Vijf zalen en een aula in AmsterdamConnected.
Ergens aan het eind van de middag woonde ik een lezing bij van Jaap Toorenaar. Pas aan het eind van zijn verhaal realiseerde ik me dat ik hem vaag kende. Jaap heeft in 2015 het bundeltje Mijn moeder zei altijd : de mooiste uitspraken van onze ouders en grootouders uitgebracht. Een verzameling zelfbedachte gezegdes en uitspraken die hem door uiteenlopende mensen werden aangereikt. Hij is bezig met een tweede bundel, met in de titel natuurlijk ‘vader’. Via zijn website kun je suggesties aanmelden. Deze Jaap Toorenaar heeft ‘iets’ met taal. Sterker: hij verdient er als tekstschrijver de kost mee. Kort en bondig een bepaalde ‘boodschap’ onder woorden brengen. Op zijn website staan talloze voorbeelden. Enkele favorieten? Wordt u graag gehinderd door enige kennis? – Wie nooit van mening is veranderd, heeft zelden iets geleerd – Een kind heeft honderd ouders.
Op zeker moment had hij het over woorden die met voorbedachte rade op zeker moment door belanghebbenden de wereld worden ingeslingerd. Bedoeld om een lang verhaal, zin of onderwerp in één woord of korte zin samen te vatten. Opdat toehoorders begrijpen waar ‘het’ over gaat. Hij noemde als geslaagde voorbeelden o.a. woekerpolis, plofkip en het Zwitserleven gevoel.
Ook had hij het over zogenaamde fopwoorden. Die velen van ons (inmiddels) herkennen. Waar we allemaal op onze eigen manier ook allemaal wel een (vaag) beeld van hebben, maar die feitelijk nietszeggende woorden zijn. Hij noemde: onthaasting, participatiesamenleving en framing.
Agnotologie
Dit woord – framing – wordt de laatste jaren opvallend vaak gebruikt. Gebracht alsof er iets nieuws onder de zon is. Jaap maakte hilarisch duidelijk dat het echter van alle tijden is. Zelfs Adam en Eva deden het al. Agnotologie heeft een relatie met framing of framen, want het bestudeert het verschijnsel dat bewust misleidende informatie op de samenleving wordt losgelaten. Misleidende informatie waar als het ware bewust een sausje van wetenschappelijke correctheid/waarheid overheen wordt uitgestrooid. Bedoeld om mensen te misleiden. Twijfel te zaaien. Om te voorkomen dat (argeloze) burgers in de gaten krijgen dat ‘de waarheid’ van de bedekte informatie wel degelijk klopt. In het artikel (van Barry Ritholz) en op Wikipedia wordt het voorbeeld genoemd van de tabaksindustrie die al decennialang weet dat roken slecht is voor de mens, maar er toch in slaagt twijfel over dit keiharde feit te blijven zaaien. Met als resultaat dat wetgeving om deze industrie aan te pakken uitblijft of voorgestelde maatregelen keer op keer worden afgezwakt.
Barry Ritholz noemt andere voorbeelden. Hij formuleert het zo:
Current agnotology campaigns seem to be having similarly desired effects. We see the results in a variety of public-policy issues where one side has manufactured enough doubt through false statements, inflammatory rhetoric and data from dubious sources that they can mislead public opinion in a significant way, at least for a time.
The backers of each of these public issues have used the technique of culturally constructed ignorance to affect public opinion, direct government policy and alter regulatory oversight. Here a just a few examples:
Irak heeft wapens voor massadestructie
Genetisch gemanipuleerde gewassen zijn gevaarlijk
Mondiale opwarming is een hoax
Vaccineren veroorzaakt autisme
Belastingverlagingen betalen zichzelf
Arme mensen veroorzaakten de financiële crisis
Brexit
Aan dit lijstje voegt hij natuurlijk de campagne toe van de mensen die voor Brexit waren. Die in hun verhaal bewust foutieve informatie naar voren brachten. En meteen na de voor hen positieve uitkomst toegaven dat ze feitelijk onzin hadden verkondigd.
Each of these is, of course, wrong and lacking in any factual basis. Nevertheless, they have a following. Now, you can add Brexit to the list. Watching from across the Atlantic, it was a wonder to see the stream of claims that failed to stand up to even the slightest scrutiny.
Hij realiseert zich natuurlijk dat er bij hem thuis, in The States, iets dergelijks óók aan de hand is. Hij noemt de naam Donald trump niet, maar daar hint hij wel op. Noemt wel Nigel Farage (van UKIP) en niet Geert Wilders. Dat doet wel Tom-Jan Meeus, de politiek commentator en volger van ‘den Haag’ (en auteur van: Haagse invloeden : hoe de Nederlandse politiek echt werkt).
Geert, check je mail over nexit even
Onder die titel verscheen vandaag (28 juni) in NRC (Next) zijn wekelijkse (korte) column. Waarin hij een link legt tussen Brexit en een rapport dat de PVV in 2014 door een Brits onderzoeksinstituut liet maken naar de economische gevolgen van een mogelijk uittreden van Nederland uit de EU. Een perfect voorbeeld van de waarheid naar je hand zetten, twijfel zaaien. Uit emails tussen dat onderzoeksinstituut en Geert Wilders (in het bezit van Tom-Jan Meeus) blijkt overduidelijk dat Geert Wilders werd gewaarschuwd voor de grote negatieve financiële gevolgen van een mogelijk uittreden. In het uiteindelijke rapport ontbrak die berekening en waarschuwing.
Die column begint met de volgende regels:
De kern van het populisme is de nederlaag.
De populist bepleit het onmogelijke, hij krijgt zijn zin niet, en zegt daarna: zie je wel, de elites zijn tegen het volk!
Dit trucje werkt meestal, maar bevat één risico: je moet niet winnen.
Slotzin
Barry Ritholtz sluit zijn artikel als volgt af:
Hyperbole and exaggeration is one thing, creating an alternative universe is something else entirely.
Hyperbool en overdrijving is één ding, een alternatief universum creëren is iets heel anders.
Drie boeken
Rolf Dobelli. De kunst van het heldere denken : 52 denkfouten die je beter aan anderen kunt overlaten (2012)
Daniel Dennett. Gereedschapskist voor het denken (2013)
Coen Simon. Een stok om mee te denken : de techniek van filosofen (2014)
Citaat 367 (dinsdag 28 juni 2016)
Homepage Citaten 2016
