Achteraf had ik me er op voor kunnen bereiden, maar het was wel zo leuk om er ‘tegen’ aan te lopen. In het Prado, afgelopen week. Tijdens de herfstvakantie. In het voorjaarsachtige Madrid.
Een hondje
Op de eerste etage zijn in dit immense paleis zes zalen voor Francisco José de Goya y Lucientes gereserveerd. Alleen Diego Vélazquez, die andere grote Spaanse schilder, heeft er eentje meer. En natuurlijk kun je niet om Peter Paul Rubens heen. Die vermoedelijk meer muurruimte in beslag neemt, maar dat ligt vooral aan de grootte van zijn doeken. Nietsvermoedend liep ik na uren wandelen de Goya-zalen in. Ergens achteraan bevonden zich de zogenaamde pinturas negras, de zwarte schilderijen. En toen viel het kwartje.
Verhip, in deze zaal hangt waarschijnlijk het schilderij van dat hondje waarover Laurie Anderson het ruim twee jaar geleden had. In Heart of a dog. Een korte film over drie doden: haar moeder, een goede kunstvriend en haar hondje Lolabelle.
Op de gelijknamige soundtrack (die even lang duurt als de film) vertelt ze redelijk ontspannen over haar leven en de dood van die drie naasten. Opmerkelijk genoeg heeft ze het niet over haar overleden echtgenoot, muzikant Lou Reed. Alhoewel hij tijdens de credits wel voorbij komt, want dan hoor je hem zijn liedje Turning time around zingen. Laurie Anderson vertelt in Heart of a dog niets over haar Lou. Je ziet hem wel ergens halverwege. Heel kort, in een filmpje uit haar privé archief.
Piano lessons
In Heart of a dog is Laurie Anderson continu aanwezig. Je ziet haar niet, maar ze is de alomtegenwoordige vertelstem op de achtergrond. Er zit weinig muziek in deze documentair aandoende film.
De kern van de film is wat mij betreft dat ze probeert uit te leggen dat verhalen in levens van mensen belangrijk zijn. Verhalen maken mensen. Ze vertelt doorlopend anekdotes uit haar leven. Die voor de toehoorder een universele betekenis kunnen krijgen. Het is geen zware film. Terwijl dat best had gekund. Het gaat immers om drie doden. De meeste anekdotes gaan over haar hondje Lolabelle, een rat terriër. Een bijzonder hondje. Die piano lessen kreeg, zelf muziek maakte. In track 14 zit de opmerking over het schilderij van Goya.
One of my favorite paintings is by Goya, and it doesn’t look like his other works at all.
It’s a huge gold void, except at the bottom there’s a little dog.
And you see only his head and he seems to be climbing a steep hill or maybe swimming by himself in a gold ocean.
A huge gold void – een enorme gouden leegte
Meteen na deze track volgt het verhaal over het sterven van Lolabelle. Aandoenlijk, vol liefde voor dat bijzondere hondje. Laurie Anderson lijkt me een zogenaamde ietsist. Christelijk opgevoed, maar ergens in haar leven is ze het geloof in een god kwijtgeraakt.
Het schilderij van Goya is zonder enige twijfel in de optiek van Laurie Anderson een illustratie van het geloof dat haar Lolabelle opgaat in een ‘grote leegte’. Een leegte waarin we allemaal – in haar visie – ooit in op zullen gaan. Het grote niets.
Laurie Anderson refereert in Heart of a dog op andere momenten aan het beeld (of verhaal) dat we allemaal even hier zijn, en daarna opgaan in een groter geheel. We zijn hier op aarde even. Komen uit het grote niets en verdwijnen er later weer in.
What are days for? To wake us up. To put between the endless nights
What are nights for? To fall through time. Into another world.
Wereld zonder einde
Jaren eerder gebruikte ze een ander beeld, een ander verhaal. Om uit te leggen dat we passanten zijn in het immense – wie weet: eeuwige – heelal. In 1994 heeft ze op de cd Bright red in World without end (!) over haar vader en de eeuwigheid waaruit we komen en waarin we zonder enige twijfel in zullen verdwijnen. Die eeuwigheid heeft hier een aanduiding: Oost en West.
East. The edge of the world.
West. Those who came before me.
En de conclusie en hoopvolle gedachte: World without end remember me.
Klik hier voor de cd en hier voor de dvd. In 1001 schilderijen die je gezien moet hebben! komt het hondje niet voor; wel vijf andere Goya-schilderijen, vier van Vélazquez, twee van El Gréco en tientallen andere schilderijen die te bezichtigen zijn in het Prado, Reina Sofia en Thyssen Bornemisza. Allemaal in Madrid.
Artikelen over Heart of a dog en Laurie Anderson
Je kunt niet leven in de illusie dat we niet diep met elkaar verbonden zijn. (december 2015)
He said: So? (mei 2016)
Een ander Spanje-moment 1
In hetzelfde Prado hangen natuurlijk ook schilderijen van El Gréco, de Griekse schilder die de laatste jaren van zijn leven in Toledo actief was. En daar kwam een andere herinnering naar boven. Moest denken aan een leraar Nederlands. Die ‘ iets’ met Simon Vestdijk had. Ons attent maakte op deze in Doorn woonachtige huisarts én schrijver. Een man die sneller kon schrijven dan God kon lezen. Hij had het natuurlijk over (Terug tot) Ina Damman en de uit acht delen bestaande Anton Wachter-serie. Maar hij was – in mijn herinnering – vooral lyrisch over Het zevende zegel. Uit 1937. Zit nog steeds in de collectie; staat inmiddels wel in het magazijn. Kan me er niets van herinneren, maar het ging over de schilder El Gréco. En de Inquisitie.
Een ander Spanje-moment 2
Vanuit Madrid kun je per trein snel en gemakkelijk naar het zeventig kilometer zuidelijker gelegen Toledo. Een historische stad met ongeveer negentigduizend bewoners (zeg maar: Oss) en ‘ oneindig’ veel historisch erfgoed. Tijdens een bezoek aan de internationaal beroemde kathedraal – met in de sacristie een schitterende El Gréco – moest ik denken aan een vorig jaar verschenen boek van Ewald Vanvugt: Roofstaat : wat iedere Nederlander moet weten. Een geschiedenisles die in Nederlandse scholen amper wordt verteld. Het verhaal dat onze welvaart voor een groot deel gebaseerd is op gelegaliseerde roof.
In die onvoorstelbaar rijke kathedraal in Toledo dacht ik dat de Inca’s en Azteken daarvoor met hun goud en levens hebben betaald. Daarover zijn ongetwijfeld ook Spaanstalige boeken verschenen. Een ‘oudje’ staat inmiddels ook in het magazijn: De aderlating van een continent : vijf eeuwen economische exploitatie van Latijns Amerika van Eduardo Galeano.
Citaat 499 (zondag 22 oktober 2017)
Homepage Citaten 2017
