Economische groei
De betovering waaraan we ons als mensheid moeten gaan onttrekken is ‘economische groei’. Dat fenomeen heeft ons de laatste tweehonderd jaar in het Westen steeds rijker gemaakt. We leven langer. Hebben meer te besteden. Maar de laatste jaren worden de schaduwkanten steeds groter. De kern is dat we op te grote voet leven en dat we niet iedereen eerlijk laten delen in de vruchten van wat we met ons allen produceren.
Die vervloekte ring
Dit inzicht is niet uniek. Al in de vroege jaren zestig en zeventig werden dit soort geluiden geuit. Alleen haalden we massaal de schouders op en gingen lekker door met groeien. Consumeren. Meer, meer, meer. Helaas lopen we nu tegen een muur op.
We zullen ons wel moeten aanpassen. Iets aan die vervloekte ring gaan doen.
‘Ik wou dat het niet in mijn tijd hoefde te gebeuren,’ zei Frodo.’Ik ook,’ zei Gandalf, ‘en dat geldt voor allen die in een dergelijke tijd leven. Maar die beslissing is niet aan hen. Het enige dat wij moeten beslissen, is wat we zullen doen met de tijd die ons gegeven is. En onze tijd, Frodo, begint er nu al donker uit te zien. De vijand begint snel heel sterk te worden. Zijn plannen zijn verre van rijp, denk ik, maar ze rijpen. We zullen het hard te verduren krijgen. (J.R.R. Tolkien. In de ban van de ring)
Twee grenzen
Aan de ene kant mogen we het ecologisch plafond van de aarde niet (meer) overschrijden. Dus stoppen we onder meer met de verzuring van de oceanen, vervuiling, vermindering van soorten en het klimaat te veranderen. Aan de andere kant moeten we het sociale fundament van mensen niet langer té veel blijven belasten.
Elk mens heeft in dat nieuwe maatschappelijke model recht op toegang tot schoon drinkwater, onderwijs, een dak boven zijn hoofd, een baan, een inkomen om van te leven, toegang tot zorg, het recht zich uit te spreken en te zijn wie je bent.
Maar het gaat toch goed!
Ogenschijnlijk lijkt dat laatste bij ons in het Westen het geval, maar voor iedereen die goed kijkt weet dat er veel aan schort.
De kracht van een beeld
Kate Raworth, de schrijfster van hét boek van 2018 (Donuteconomie : in zeven stappen naar een economie voor de 21e eeuw), weet dat beelden belangrijk zijn. Beter werken dan woorden. Dus gebruikt ze een donut als beeld om haar verhaal aan op te hangen. Een donut heeft – net zoals een ring, of een reddingsboei – een binnen- en een buitenkant.
Als mensheid staan we komende decennia niet voor de opgave om onze ring te gaan vernietigen. Nee, eerder zullen we ervoor moeten gaan zorgen dat die ring niet meer knelt. Onszelf als mens. Of de aarde als systeem.
‘Ik wou dat het niet in mijn tijd hoefde te gebeuren,’ zei Frodo.’Ik ook,’ zei Gandalf, ‘en dat geldt voor allen die in een dergelijke tijd leven. Maar die beslissing is niet aan hen. Het enige dat wij moeten beslissen, is wat we zullen doen met de tijd die ons gegeven is. En onze tijd, Frodo, begint er nu al donker uit te zien. **
Jaarthema 2018 – Past het binnen de donut?
Het jaarthema van 2018 is onvoldoende uit de verf gekomen. Toen in april 2017 Doughnut Economics : Seven ways to Think Like a 21st-Century Economics van de Engelse econoom Kate Raworth kon je via Twitter merken dat het in sommige kringen aansloeg. Zij had een mooi verhaal over de noodzaak om op een mondiale schaal twee grote problemen te gaan aanpakken. Die reuring werd in Nederland ook opgepikt en in december van 2017 kwam de Nederlandse vertaling uit: Donuteconomie : in zeven stappen naar een economie voor de 21e eeuw.
Van april tot november 2017 leidde dit tot het idee om ‘iets’ met dit boek, verhaal én beeld te gaan doen. Kwam het in beeld als het nieuwe jaarthema. Dat lukte. En op tijd kwamen we ook tot een zin, beter een vraag: Past het binnen de donut? Tijdens een kerstbijeenkomst met alle medewerkers van de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken werd het jaarthema gepresenteerd. Klik hier voor de tekst van die avond. Maar om nu nog steeds onverklaarbare redenen leidde dit in de loop van 2018 niet tot een logo én een samenhangende reeks activiteiten die we onder die noemer schaarden. Dat wil niet zeggen dat we niets met het thema deden. Door het jaar heen zijn er verschillende momenten geweest waarop we op sommige aspecten van dit brede onderwerp nader ingingen. Verder namen we het verhaal én beeld van de donut in verschillende artikelen mee. En verwezen daarin vaak naar verwante schrijvers en boeken.
Een sterk verhaal
De komende jaren zullen velen naar ‘de donut’ blijven verwijzen. Wordt het opgenomen in andere (leer)boeken. Voor velen is het een icoon geworden, dat geen toelichting meer behoeft. De donut is kortom een prima beeld om uit te leggen voor welke grote uitdagingen de mens(heid) staat. Proberen te leven binnen de grenzen die de aarde ons stelt en grenzen die we niet moeten overschrijden om als mens ‘lekker’ te kunnen (blijven) leven.
Enkele activiteiten
woensdag 10 januari – Kate Raworth sprak in Paradox in Tilburg (verslag: De zaak Organon “dat afbraak van werknemersrechten en het uitkeren van zo veel mogelijk middelen aan de kapitaalbezitters economisch gezien het beste beleid zou zijn”)
donderdag 18 januari – Tegenlicht Meet Up Oss – Past een mestfabriek binnen de donuteconomie? in Bibliotheek Oss
zaterdag 17 maart – Lezing Jan Terlouw in De Blauwe kei in Veghel (verslag: Landfall – We gaan toch niet zitten wachten tot het milieu drastische maatregelen neemt)
woensdag 22 maart – Tegenlicht Meet Up Oss over De groenmens met Mirjam Bemelmans in Bibliotheek Oss
donderdag 29 maart – Tegenlicht Meet Up Oss over het broodfonds in Bibliotheek Oss (verslag: Broodfonds : een kleine mooie ritselende revolutie)
woensdag 11 april – Tegenlicht Meet Up Oss over Shoppen met bol.com in Werkplaats Stadshart Oss
donderdag 17 mei – Karin van Bracht over consuminderen in Bibliotheek Veghel
zaterdag 2 juni – Mensenbieb in Bibliotheek Oss
zaterdag 16 juni – Deelname Bibliotheek Oss aan festival Global Goals (tien jaar in Oss)
dinsdag 19 juni – Lezing Kate Raworth in schouwburg Nijmegen
donderdag 28 juni – Documentaire More human than human in de Groene engel met nagesprek met hoogleraar (artikel: Mens: Hij is allang niet meer van zichzelf, hij is geen subject meer – hij is object geworden. En prooi.)
woensdag 19 september – Lezing Jan Rotmans over Next economy in de podiumzaal op de Noordkade in Veghel (artikel: Next economy: de nieuwe economie heeft een wezenlijk andere structuur en schaalgrootte dan de oude economie)
woensdag 26 september – Mirjam Bemelmans over klimaatpsychologie
zaterdag 6 oktober – Mensenbieb in Bibliotheek Schaijk
zaterdag 20 oktober – Mensenbien in Bibliotheek Uden
maandag 5 november – Lezing Loethe Olthuis over We Are Food/ Voeding
woensdag 7 november – Presentatie HAS-studenten over ‘de’ energietransitie in de gemeente Oss in gemeentehuis Oss
woensdag 14 november – Tegenlicht Meet Up Oss over Vleeskwekers (met Cindy Hagenstein)
zaterdag 17 november – Bustoer langs vier ‘food’-bedrijven in Oss (in het kader van Nederland Leest 2018)
woensdag 28 november – Lezing Koert van Mensvoort over Next food in de podiumzaal op de Noordkade in Veghel (artikel: Koert van Mensvoort – De tovenaar en de profeet)
dinsdag 18 december – Start cursus klimaatgesprekken met Mirjam Bemelmans in Bibliotheek Oss
Hieronder artikelen over dit thema
Donut economie – Verander het doel (17 april 2017)
Veerkracht in de 21e eeuw (4 mei 2017)
Philipp Blom – Wat op het spel staat (31 oktober 2017)
Meester van het geld – Terwijl de wateren kalm lijken, bouwen zich onder het oppervlak kwetsbaarheden op (13 november 2017)
Donut economie – “Het is de taak van filosofen en de elite om mensen nieuwe dromen te geven, nieuwe hoop, nieuwe verhalen” (27 november 2017)
2018 : “Past ‘t binnen de donut?” (18 december 2017)
Vraag voor 2018: “Past ‘t binnen de donut?” (1 januari 2018)
De zaak Organon “dat afbraak van werknemersrechten en het uitkeren van zo veel mogelijk middelen aan de kapitaalbezitters economisch gezien het beste beleid zou zijn” (24 januari 2018)
De donut – Een goed leven voor iedereen binnen planetaire grenzen (12 februari 2018)
Jan Terlouw: ‘Ik wou het eerste, maar ik denk het tweede.‘ (19 februari 2018)
Hét geschikte moment (23 februari 2018)
Klimaatpsychologie: Toch willen velen de gevolgen van de klimaatcrisis niet inzien (8 maart 2018)
Vroeger was (bijna) één bak ellende (12 maart 2018)
Landfall – We gaan toch niet zitten wachten tot het milieu drastische maatregelen neemt (18 maart 2018)
Broodfonds: een kleine mooie ritselende revolutie (30 maart 2018)
Past het binnen de donut? (11 april 2018)
Mens: Hij is allang niet meer van zichzelf, hij is geen subject meer – hij is object geworden. En prooi. (26 april 2018)
Possibilist Hans Rosling: we moeten ook nieuwsgierig blijven en alert op nieuwe gevaren, zodat we daarop een antwoord hebben. (15 mei 2018)
Als dit boek slechts een handvol mensen toerust om deel te nemen aan het debat over de toekomst van onze soort, heeft het zijn werk gedaan. (27 juni 2018)
Next economy: de nieuwe economie heeft een wezenlijk andere structuur en schaalgrootte dan de oude economie (4 juli 2018)
Next librarians zijn de vroedvrouwen van de … next society (16 juli 2018)
Next (24 augustus 2018)
Koert van Mensvoort – De tovenaar en de profeet (15 november 2018)
Next? Ik denk eerlijk gezegd dat het allemaal wel meevalt. (20 november 2018)
Next freedom en koning Midas (6 december 2018)
Peter en Greta: Er zijn geen grijze gebieden als het gaat om overleven. (20 december 2018)
In een wereld die overspoeld wordt met irrelevante informatie is helderheid macht. (6 januari 2019)
Is vrijheid een illusie? (februari 2019)
(dinsdag 12 februari 2019)
