Een brede maatschappelijke discussie over normen en waarden levert niets op, meent socioloog Herman Vuijsje. De overheid kan zich beter inspannen om goed gedrag af te dwingen. Gisteren hield Vuijsje in Oss een lezing over dit onderwerp.
“Bemoei je niet met de ander, doe wat je goeddunkt en grijp wat je grijpen kunt.” Zie hier in kort bestek de hedendaagse moraal volgens Herman Vuijsje. De waarschuwende wijsvinger van het verleden heeft plaatsgemaakt voor de opgestoken middelvinger. We leven in een maatschappij waarin we vooral onze rechten eisen maar van geen plichten willen weten. “En als we iets zien dat niet door de beugel kan, dan kijken we de andere kant op.” Meer dan ooit lijken we behoefte te hebben aan een nieuw beschavingsoffensief, een breed gedragen oproep tot deugdzaamheid en een maatschappelijk debat over normen en waarden.
Maar hoe veel er ook mis mag zijn in de samenleving, van dat soort kunstgrepen valt volgens Vuijsje weinig heil te verwachten. “Praten over normen en waarden heeft hetzelfde effect als het instellen van een commissie: het levert niets op.”
Veel beter is het om goed gedrag af te dwingen, betoogde Herman Vuijsje gistermiddag in de Groene Engel in Oss, tijdens de vierde aflevering van de lezingencyclus Blikopener. De Amsterdamse socioloog en schrijver hield daar een vurig pleidooi voor een herwaardering van de overheid, niet alleen als handhaver van orde en veiligheid, maar ook als hoeder van het welzijn van burgers.
Een overheid die het goede voorbeeld geeft, is de beste garantie voor de terugkeer van saamhorigheid en burgerzin in de samenleving, meent hij. “Sociale controle komt niet vanzelf terug. Daar hebben we ruggensteun van de overheid voor nodig.”
Vuijsje voelt zich in zijn opvatting onder meer gesterkt door de ervaringen in Chicago met orde en gezag. “Sinds de invoering van cameratoezicht in die stad, is het aantal schietpartijen daar met twee derde gedaald. Ik denk dat de inwoners van Chicago de camera’s echt niet beschouwen als een inbreuk op hun privacy. Ik denk eerder dat ze blij zijn dat ze veilig op straat kunnen lopen.”
Nederland gaat niet meer gebukt onder het taboe op overheidsdwang, constateert Vuijsje, die versterking van politie en justitie van groot belang acht. “De overheid moet duidelijke kaders voor normatief gedrag stellen, niet alleen voor de rotjongens op straat maar ook voor de rotjongetjes van een ander kaliber, zoals graaiende captains of industry en frauderende notarissen. Uit die hoek klinkt nu de oproep: overheid, verman je en dwing eens wat af, zelf kunnen we het niet.”
Vuijsje besloot zijn lezing met een aantal ‘tips voor de overheid om het wij-denken te bevorderen’, bijvoorbeeld in het onderwijs. “Hak megascholen in stukken. Laat de bovenmeester weer op de bovenverdieping van de school wonen, zodat hij toezicht kan houden op het schoolplein. Voer het schooluniform in. In andere landen is dat al vanzelfsprekend. Dat geeft saamhorigheid en discipline, en je bent meteen verlost van dat gedoe met dure merkkleding. Laten we weer cijfers gaven voor gedrag en vlijt. Waarom zouden we dat niet doen?”
En voor het openbaar vervoer: “Stel een prijs in voor het schoonste station, met de best verwarmde wachtkamers en de netste toiletten. Weg met de zitkuipjes waar iedereen zijn individuele zitplaats heeft. Terug naar de bankgedachte. Goed voor de gezelligheid en voor de sociale controle.””
Met zijn ‘tips uit grootmoeders doos’, bracht Herman Vuijsje de jaren vijftig in herinnering. De braafheid in die tijd kwam niet zo maar uit de lucht vallen, maar werd afgedwongen door barse agenten, strenge dominees en burgers die alles goed in de gaten hielden. Laten we dat niet vergeten in plaats van te denken dat een welgemeende oproep tot het goede voldoende is om normen en waarden als manna te laten neerdalen.”
Artikel: Barse agenten maken de burgers braaf
Brabants Dagblad van maandag 21 februari 2005
Auteur: Twan van Lierop
(maandag 21 februari 2005)
