Geluk in de sneeuw

Vrijdag 25 november 2005 was een andere werkdag.

Die vrijdag zouden een tiental Nederlandse bibliothecarissen zich in Utrecht gaan buigen over het opbouwen van een soort nationaal depot voor speelfilms en documentaires op dvd.

De meeste Openbare Bibliotheken kochten inmiddels alleen nog maar dvd’s aan. Videobanden waren op hun retour. De landelijke koepelorganisatie had echter bemerkt dat er een probleem was. De meeste Openbare Bibliotheken schaften alleen díe titels aan waar (veel) vraag naar was en verwaarloosden daardoor iets wat wél in hun missie en visie stond, nl. het aanbieden van een representatieve collectie. En dat betekent dat er (af en toe) ook titels moeten worden aangeschaft die kwaliteit hebben maar waar verder weinig vraag naar is. Zeg maar de documentaires of speelfilms  die door onze publieke omroep niet of alleen ‘s nachts om een uur worden geprogrammeerd.

Een tiental all round bibliothecarissen zouden zich buigen over dit punt. Oss was ook uitgenodigd.

Het was een prima bijeenkomst die tot pakweg vier uur duurde. En ietwat uitliep. Eindconclusie was in de late middag dat enkele grote jongens (Amsterdam, Den Haag) het op zich zouden nemen bepaalde delen van het aanbod compleet te gaan aanschaffen en het via het netwerk voor heel Nederland beschikbaar te houden. Dat ontslaat anderzijds de lokale, kleinere bibliotheken niet van de plicht om dit soort titels af en toe ook aan te schaffen. 

In een Openbare Bibliotheek moeten de bezoekers titels aantreffen die ze verwachten én boeken, cd’s of dvd’s die ze niet nodig denken te hebben of waarvan ze niet wisten dat ze bestonden. Een moderne Openbare Bibliotheek is zowel RTL4 als af en toe de VPRO.

Deze bijeenkomst is een illustratie van de manier waarop over kwaliteit wordt gedacht. Maar de reden om deze dag hier terug te halen is (in het kader van De latten verleggen) dat het die dag sneeuwde. Dat is een zeldzaam verschijnsel in Nederland aan het worden. Het klimaat verandert zeggen sommigen. Dat ligt aan het toenemende Co2-gehalte in de atmosfeer. Anderen zijn het daarmee oneens, maar het valt niet te ontkennen dat de seizoenen de laatste jaren gemiddeld genomen warmer zijn geworden. 

Die sneeuw zorgde ervoor dat het weekendverkeer die vrijdagavond in Nederland volstrekt vastliep. Honderden kilometers files, treinen die niet verder konden en bussen die uit de route werden genomen. Daar zat dus de vertegenwoordiger uit Oss op het Utrechtse station. Die had gelukkig ‘s ochtends een boek uit de eigen collectie bij zich gestoken. Een boek over geluk. Hoe toepasselijk en toevallig. Niet zo’n boek hoe je met behulp van wat trucs en tips nóg gelukkiger of juist wéér gelukkig zou kunnen worden. Nee het was een boek van een Engels econoom die in de weken daarvoor in enkele kranten en tijdschriften aan het woord was geweest.

Richard Layard.
Waarom zijn we niet gelukkig? beslaat effectief circa 250 bladzijden. Leest vlot weg en leverde die avond en nacht een belangrijk inzicht op. Geluk is relatief. Is niet absoluut, dat toeneemt naarmate je meer hebt van iets. Bijvoorbeeld geld, een groter huis, een grotere auto, een vakantie nóg verder van huis enzovoorts. Geluk is iets relatiefs. Je vergelijkt je eigen positie als je een bepaald welstandsniveau hebt bereikt (zeg maar het gemiddelde levenspeil in het Westen) met je naasten. Niet met mensen die in een andere inkomenscategorie vallen (bijvoorbeeld Ruud van Nistelrooy). Die gedachte is een rare uit de pen van een econoom, want die gaan er gemiddeld van uit dat mensen rationeel denken en handelen. Hij toont echter aan dat de meeste economische beslissingen vaak niet gestuurd worden door ratio maar door gevoel. Mensen zijn statusgevoelig en kijken naar hun naasten en streven na wat die ook hebben.

Layard somt vijf zaken op die er niet echt toe doen als het gaat om ons geluksgevoel. Het zijn leeftijd, geslacht, uiterlijk, IQ en opvoeding. Wat er wel toe doen zijn goede familiebetrekkingen, een zorgeloze  financiële positie, leuk werk, een veilige sociale omgeving, een relatief goede gezondheid, persoonlijke vrijheid en een praktische levensfilosofie. Ons geluksgevoel neemt toe naarmate de kwaliteit van onze verhoudingen met ander beter zijn.

In zijn boek trekt Layard in het laatste hoofdstuk een twaalftal conclusies voor de wereld van nu. Die conclusies zijn vooral gericht op regeringsleiders. Om hen te doen inzien dat een land niet gelukkiger wordt door mooie koopkrachtplaatjes, georganiseerd wantrouwen en doorgeslagen controles of reorganisatie ná reorganisatie.

De gedachten die Layard in dit boek ontvouwt kunnen van pas komen als we in het Westen onze levenswijze naar beneden moeten brengen.

Naar huis
Toen het boek voor driekwart uit was vertrok er rond middernacht onverwachts een trein naar Nijmegen. Normaal reis je vanuit Utrecht via Den Bosch naar Oss, maar het kan ook anders. Het bleek een verkeerde keus te zijn. Of een goede. Het is maar hoe je bekijkt. In Nijmegen bleken er geen treinen meer naar Oss te vertrekken. Tijd om het boek uit te lezen. Daarna was het lang zoeken naar een taxi die naar Oss wilde glijden. Dat lukte uiteindelijk. De chauffeur was redelijk onzeker maar slaagde er toch in om ons rond half drie aan de Organon-zijde van het station af te zetten. Doodmoe. Maar wel voldaan. Gelukkig?

Cria cuervos lenen?

(zaterdag 26 november 2005)

Aanvulling
In november 2014 nam ik dit boek mee in Until Facebook came along we didn’t know how lonely we were.