Herman Vuijsje. Tot hier heeft de Heer ons geholpen

Krijg een indruk van Tot hier toe heeft de Heer ons geholpen : over godsbeelden en goed gedrag van Herman Vuijsje (Contact 2007, 272 p).

Recensie voor de Openbare Bibliotheken
De schrijver en godsdienstsocioloog Vuijsje beschrijft in dit goed geschreven en mooi geïllustreerde boek hoe de God van Nederland verdwijnt of tenminste verandert, hoe de Nederlandse religiositeit langzaam van een moreel veeleisende godsdienst naar een veel individualistischer en vrijblijvender ‘ietsisme’ overgaat (wat Vuijsje beschrijft als verwant aan de pantheïstische natuurreligies van vóór het monotheïsme). De centrale vraag daarbij is: hoe zit het met de normen en waarden die de Nederlanders blijkbaar zo dierbaar zijn en die verankerd liggen in een calvinistische geloofsovertuiging? Vuijsje ziet het gevaar van een moreel vacuüm, maar laat zien hoe door het blijven vertellen van ‘grote verhalen’ als dat van de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog en een groeiende wereldwijde anonieme solidariteit een nieuwe moraliteit ontstaat, maar nu zonder dreiging van straf of hoop op beloning in het hiernamaals. Vuijsje schrijft toegankelijk, moraliseert niet, vermijdt vakjargon, en ofschoon de tekst luchtig is en relativerend, maakt de schrijver nergens religie belachelijk. Een prettig en toegankelijk geschreven, originele godsdsdienstsociologische studie over de veranderingen van godsbeeld en -beleving en moraal in Nederland. Met eindnoten en register.

Sinds de Verlichting hebben veel antropologen en filosofen verondersteld dat er een natuurlijke opeenvolging is van religieuze fasen: van animisme en pantheïsme via polytheïsme en monotheïsme naar atheïsme.

Goddelijk speculeren

God is hot, hoofdpersoon in een grote stroom verhandelingen pro en contra zijn aanwezigheid

1 – Eben-Haëzer

Toen ik terugkwam van mijn Santiago-pelgrimage en daar een boek over schreef en lezingen over hield, gebeurde er iets onverwachts.

2 – Nederland uniek

In 1970 kwam ik op een liftreis door Zuid-Amerika terecht in een kleine Nederlandse landbouwkolonie in Brazilië.

3 – Syncretisme: What works?

Ergens zou ik dolgraag priester willen zijn.

4 – Monotheïsme als intermezzo

Sinds de Verlichting hebben veel antropologen en filosofen verondersteld dat er een natuurlijke opeenvolging is van religieuze fasen: van animisme en pantheïsme via polytheïsme en monotheïsme naar atheïsme.

5 – Hoe God manieren leerde

De overgang van monotheïsme naar ietsisme verloopt op het ogenblik snel, maar is ook te beschouwen als het laatste bedrijf van een veranderingsproces dat al in de vroegste tijden van het monotheïsme een aanvang nam.

6 – Kleine geschiedenis van het dood-zijn

Het is een gangbare opvatting dat in onze huidige cultuur de dood wordt weggedrukt en ontkend, en dat dit in vroegere tijden minder het geval was.

7 – Predestinatie: de deugd is zijn eigen beloning

De angst voor het dood-zijn was het meeste vérgaande en succesvolle middel dat de Kerk heeft bedacht om de schuld en boete-moraal er bij de mensen in te stampen.

8 – Nalatigheid in het werelddorp

Op de middelste arcadeboog boven het westelijk kerkportaal van de Abbaye aux Dames in de Franse stad Saintes is een even gruwelijke als raadselachtige voorstelling te zien.

9 – De banaliteit van het goede

In het begin van de vorige eeuw werkte mijn tante Gré, eigenlijk een tante van mijn moeder, als jong meisje in een Boddaert-huis.

10 – Mozes, Kerstman, Sinterklaas

‘Op een mooie Pinksterdag’ in 1967 liet Annie M.G. Schmidt een vader opdraven die mijmert over de tijd dat zijn dochter nog een peuter was.

11 – Cascorituelen

Omdèter nie mir wòrt gebid / Breeke ze oewe kerk aaf vur ge’t wit, dichtte een Tilburger tien jaar geleden in het Brabants Dagblad.

12 – God is een ouwe soldaat

In 1968 voorspelde godsdienstsocioloog Peter Berger de spoedige ondergang van de godsdienst.

13 – Op de berg Aso

Met de vervaging van God eindigt het moreel gekleurde intermezzo van het monotheïsme.

14 – Buigen voor Allah, ontbukken voor God

Net als in de tijd van Hume en Voltaire wordt er momenteel heftig gedebatteerd over de vraag of we niet veroordeeld zijn tot amoraliteit en asociaal gedrag als de Heer ons niet meer helpt.

15 – De Barmhartige Europeaan

Voor het gezelschap dat de abdicatie van God met filosofieën en debatten begeleidt, gaat geen zee te hoog en is geen variant te gek.

Homepage Beginzinnen
(zaterdag 5 april 2008)