Sea of tears & De jaren nul

Nu het eerste decennium van de 21e eeuw (“de jaren nul”) op haar laatste benen loopt wordt in veel redactielokalen nagedacht over het “uitzwaaien” van dit bewogen tijdperk. In december en januari zullen in verschillende muziekbladen niet alleen dé platen van 2009 maar ook dé platen van de jaren nul worden gepubliceerd.

Het samenstellen van een muzieklijstje is een creatief proces. De hoofdredacteur heeft gevraagd of je uit de oogst van een bepaald jaar tien platen wilt noemen die er écht toe doen. In 2009 vraagt hij of je uit de oogst van tien jaar (2000-2009) tien titels wilt noemen. Dat is zeer frustrerend, want er is zoveel moois verschenen. Sea of tears is ook de titel van een cd die in aanmerking komt voor opname in zo’n muzieklijstje. Over 2009: jazeker! Het muzieklijstje van de jaren nul? Wellicht!

De jaren nul – ontnuchteringsjaren
Voor zover bekend heeft – om heel eerlijk te zijn – alleen (Muziekkrant) Oor in het verleden aan het eind van het laatste jaar van een decennium een decenniumlijst gepubliceerd.

In 1979 werd Songs in the key of life van Stevie Wonder uitgeroepen tot hét album van de seventies. In 1989 werd It takes a nation of millions to hold us back van Public enemy uitgeroepen tot dé plaat van de jaren tachtig. In 1999 brak men met die traditie en werden drie lijsten gepubliceerd (Dames, Heren, Instrumentaal), maar daarin werden ook artiesten genoemd die in de jaren negentig niet actief waren. Deze en veel andere muzieklijstjes zijn terug te vinden op www.muzieklijstjes.nl   Daar staan ook decenniumlijstjes die werden opgesteld jaren nadat die periode was verstreken (bijvoorbeeld Pitchfork).

In de jaren nul is er op muziekgebied veel veranderd. Digitale muziek werd door consumenten van cd massaal overgezet op computers. Computers die vervolgens via het internet als het ware aan elkaar werden gekoppeld. En het grote illegale circuit nam een vogelvlucht. De tijd zal leren of dat illegale karakter in het tweede decennium van de 21e eeuw zal verdwijnen. Door wetgeving. Inmiddels zijn er velen die legaal muziek via internet kopen en een song of album op een computer of iPod plaatsen. Dat beweert althans de muziekindustrie.

Legaal of illegaal, de tijd dat muziek iets fysieks was lijkt voorbij. Straks zijn er miljoenen die “iets” op een computer hebben staan en worden ouderen met hun lp’s en cd’s door velen als een reliek uit het grijze verleden beschouwd. Anderzijds neemt het aantal jongeren die lp’s op markten of in tweedehands winkels kopen toe. Eenzelfde proces staat ons te wachten als de uitgevers écht beginnen met het digitale boek. Binnen no time zal hun businessmodel negatieve cijfers opleveren. Zullen er daardoor minder titels uitgebracht worden. Sluiten massaal boekwinkels en over pakweg vijf jaar zullen mensen in Oss verwonderd rondkijken en uitroepen: ‘Hoe kan het toch dat onze boekwinkel is verdwenen’. En wat was het toch mooi, vroeger, met al die gekleurde omslagen, stapels in boekhandels en langs de kasten snuffelen in de bibliotheek.

Ontnuchteringsjaren
De afgelopen jaren zijn door BasisBibliotheek Maasland verschillende lezingen georganiseerd over kwaliteit en de samenleving. Een begrip dat in 2006 boven kwam drijven is Ontnuchteringsjaren. Dat zijn de jaren waarin velen tot de ontnuchterende conclusie (moeten) komen dat veel zaken in ons land en het Westen toch niet zo goed geregeld zijn als het lijkt.
De ontwikkeling van de muziek- (en binnenkort) de boekenbranche kun je als je er nuchter naar kijkt niet goed noemen. De kern zal uiteindelijk zijn dat veel professionals die werkzaam waren in de muziek- en boekenbranche brodeloos zullen worden. Waardoor die kennis uit het systeem verdwijnt. De alternatieven – blogs enzovoorts – zullen dat gat niet volledig kunnen dichten. Het aloude spreekwoord – Voor niets gaat (alleen) de zon op – is nog steeds waar. Ondanks alle (internet)goeroes die heilig geloven dat kwaliteit niets hoeft te kosten.
Of anders geformuleerd: als consumenten massaal weigeren “iets” te betalen voor muziek dan zal die hele industrie ophouden te bestaan en hoeven de muziek-burgers van 2019 geen muzieklijstje van de jaren tien meer te maken.

In juni 1997 verscheen een plaat die een zeer lange commerciële adem bleek te hebben. Iedereen die wel eens in een platenwinkel heeft gewerkt (of iemand heeft gesproken die daar werkt) kent het verschijnsel dat er gemiddeld een keer per maand een relatief oudere klant binnen komt die op zoek is naar een bepaalde cd. Denkt dat het niet zo bekend is en gaat er vanuit dat die cd besteld moet worden.

In veel gevallen gaat het over díe cd uit de zomer van 1997. Die ruim 220 weken in de top 100 van best verkochte albums in Nederland heeft gestaan. En waarvan jaarlijks nog steeds duizenden exemplaren worden verkocht. Een steady seller. Waarvan in 2012 ongetwijfeld een geremasterde versie uit zal komen. Een cd waarop een belangrijke Nederlandse platenmaatschappij (Munich uit Wageningen) al jaren deels kan “draaien”. Waardoor ze haar belangrijke werk kan voortzetten (belangrijke rootsmuziek in de breedste zin van de wereld opspeuren en distribueren).

Het is een plaat die velen aanspreekt die op zoek zijn naar “iets” anders. Een cd met nummers waar de kwaliteit van afspringt. Een groep met een aparte naam. Een groep en cd waarmee je jezelf kunt onderscheiden. “Ik heb nu toch iets gehoord…!”

Zo’n plaat is zeldzaam. En waarom het juist met deze Buena vista social club op het fameuze World circuit label gebeurde zal wel altijd een raadsel blijven. Alhoewel Radio Tour de France in de zomer van 2007 (Herman van der Velde) (zo’n kenner die nu zo gemist wordt) er iets mee te maken schijnt te hebben. Hoe dan ook, dergelijke platen verschijnen niet zo vaak. Een absolute klassieker die kenners én een groot publiek aanspreekt.

In april van dit jaar verscheen op het kleine Signature Sound label Sea of tears van de 28 jaar oude Amerikaanse Eilen Jewell. Twaalf nummers. Ruim 38 minuten. Negen eigen nummers en drie covers. Een plaat die overal lof kreeg toegezwaaid. Een plaat die alles in zich heeft om uit te groeien tot zo’n steady seller. Tenminste als er “iets” gebeurt waardoor Sea of tears rond gaat rondzingen. Mensen elkaar er attent op maken: “Ken je Sea of tears van Eilen Jewell??”

Maar de kans dat dit gebeurt is niet erg groot. Radiostations zijn er héél erg veel, maar de meesten werken met een format. Deze plaat overstijgt die formats want het is geen Country & Western (zoals de Centrale Diskotheek in Rotterdam denkt, want bij die rubriek ingedeeld), het is geen rock ‘n’ roll, geen pop, geen folk, geen crooner-muziek, geen middle of the road. Het is dat allemaal maar vooral is het een volstrekt uniek plaat. Die refereert aan uiteenlopende genres en stijlen. En je denkt doorlopend iemand anders te horen (zingen). In de recensies die je in muziekbladen, kranten en op internet aantreft worden veel grote namen genoemd. En daar zit vaak iets in, maar Eilen Jewell heeft haar eigen kracht, is geen epigoon en bewijst met dit album dat ze kan uitgroeien tot een grote.

Naast al die vermeende invloeden is opvallend dat het speelplezier van de cd afspat. In enkele recensies wordt opgemerkt dat de plaat in heel korte tijd is opgenomen. Zoals dat vroeger vaak ging. Opnemen, een klein beetje aan schaven en uitbrengen. De bezetting van de band is traditioneel: zang, gitaar, bas, drums en af en toe een orgeltje. En daarmee kun je nog steeds grote dingen voor elkaar krijgen! 

Maar de grootste charme van de plaat is toch wel de stem van Eilen Jewell. Die elk nummer op de enig juiste manier zingt. Afhankelijk van de tekst en de soort muziek. Rockend, slepend, smekend, met uithalen, fluisteren. Ze gebruikt haar instrument in elk nummer op de enig juiste manier.

Voor de oudere luisteraars zitten er drie covers in die verrassend dicht bij het originele blijven maar toch – hoe kan het anders – door Eilen tot de hare worden gemaakt. Een nummer dat Van Morrison in zijn jonge jaren met zijn groep Them opnam (I’m gonna dress in black – op de cd The story of Them staan twee versies). Een ander nummer is ook door The Who opgenomen (Shakin’ all over en bekend geworden en uitgebracht op de legendarische Live at Leeds-plaat uit 1970).

Namen die regelmatig genoemd worden: Patsy Cline, Billie Holiday, Dusty Springfield, Gillian Welch, Iris Dement, Caroline Herring, Chris Isaak, en Loretta Lynn.

Ergens deze zin aangetroffen over de song Sea of tears: “Could easily be a song Travolta and Thurman would have danced in Pulp fiction“. Hoe treffend!

Klik hier voor de mening van Herman van de Horst

Sea of tears zal ongetwijfeld genoemd worden in de jaarlijsten van 2009. Het is té vroeg om nu al te kunnen bepalen of het thuishoort in de toptien van de beste albums van de jaren nul. Nu wél, maar het is nu nog de fase waarin je verliefd bent op die cd en hem constant draait en nieuwe dingen hoort en ontdekt. Benieuwd of het concert op 13 september in Roepaen in Ottersum daaraan iets zal veranderen? Het is wel typerend dat zij daar dit seizoen opent. In 2008 was het Sam Baker die met zijn tweede plaat (Pretty world) hetzelfde deed. Het eerste concert in Roepaen, bewondering opwekken en opname in de muzieklijstjes van 2008 én straks van de jaren nul.

Tekstueel is er ook veel te genieten. De openingstrack bevat regels waardoor de song toegevoegd kan worden aan het dossier begrafenismuziek.

There’s only one constant in this old world
And that’s nothing ever stays the same
Someday my life will be over
And no one will remember my name

(Uit: Rain roll in)

(woensdag 9 september 2009)

Tien platen voor de jaren nul – een eerste opzet
Medio september 2009 een eerste poging tien platen te noemen die er toe deden. Er is niet naar gestreefd om uit elk jaar een cd op te nemen. Zo ontbreken er titels uit 2000 en 2008. Eilen Jewell uit 2009 is hieronder ook (nog) niet opgenomen. Zo ontbreekt ook het 8e deel uit de bootleg series van Bob Dylan, want verzamelaars “mogen” eigenlijk niet opgenomen worden in dit soort lijstjes. Maar voor Tell tale signs (in enkele, dubbele of driedubbele uitvoering) moet een uitzondering gemaakt worden (in de Rolling stone lijst over 2008 stond deze plaat op nummer 2).

Amadou & Mariam. Dimanche à Bamako (Radio Bembo 2004) Klik hier voor een eerder verschenen artikel

Sam Baker. Pretty world (Blue limestone 2007) Klik hier voor een eerder verschenen artikel

Elvis Costello. North (Deutsche Grammophon 2003) Klik hier voor een eerder verschenen artikel

Philip Glass. The hours (Nonesuch 2002) Klik hier voor een eerder verschenen artikel

Christy Moore. Burning times (Sony 2005) Klik hier voor een eerder verschenen artikel

Anne Sofie von Otter meets Elvis Costello. For the stars (Deutsche Grammophon 2001)

Porcupine tree. Fear of a blank planet (Roadrunner 2007) Klik hier voor een eerder verschenen artikel

Tom Russell. Hotwalker (Hightone 2005) Klik hier voor een eerder verschenen artikel

Lieven Tavernier. Niet voorbij (LCM 2005) Klik hier voor een eerder verschenen artikel

Gillian Welch. Time (the revelator) (Proper 2001)

(woensdag 9 september 2009