Zondag 18 oktober start BasisBibliotheek Maasland, in samenwerking met Cultuurpodium Groene Engel, de zesde editie van de zondagmiddagserie Blikopener Speciaal.
Dit jaar is het overkoepelend thema Draait de wereld om jou of om ons allemaal? Het markteconomisch denken is de laatste decennia steeds meer ons leven gaan bepalen. Hoe meer winst en consumptie, hoe beter. Is dat zo? Kan het ook anders? De gasten in deze serie spreken komend seizoen hierover hun ideeën uit en gaan hierover met hun publiek in debat. Eerste spreker is Rob Wijnberg, filosoof, NRC-journalist en publicist.
R
ob Wijnberg (1982) is columnist, journalist, filosoof en publicist. Hij studeerde filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en was opinieredacteur van nrc.next, de krant waarvoor hij nog steeds columns en essays schrijft. Wijnberg publiceerde Boeiuh! (2007), een strijdbaar pamflet ter verdediging van zijn generatie, In dubio: vrijheid van meningsuiting als het recht om te twijfelen (2008) en Nietzsche & Kant lezen de krant (2009).
Wijnbergs lezing van deze middag is getiteld Herlevend burgerschap door berichtgeving die recht doet aan de werkelijkheid. Om te weten waar het echt om draait in het leven, is juiste, neutrale, niet-(commercieel)gemanipuleerde en grondige berichtgeving van het grootste belang. En daar schort het in onze tijd nogal eens aan. Niet, omdat wij ‘slechter’ zijn dan onze voorouders, maar omdat de mogelijkheid tot onjuiste en gemanipuleerde berichtgeving – door de vele internettoepassingen – enorm is toegenomen. Bovendien worden we zo overvoerd met informatie, dat vaak alleen nog het hele snelle, spectaculaire nieuws tot ons komt.
Uitgebreide, grondige informatie stuit vaak op desinteresse: geen tijd, geen zin.
Wijnberg zegt hierover: “Die desinteresse is [wel] een luxe, want kennelijk hebben we het zo goed dat we het ons kunnen veroorloven alleen met onszelf bezig te zijn”.
Door de recessie zijn we echter met onze neus op de feiten gedrukt. En dan hebben wij het nog niet over de grote problemen (klimaat, energie) en uitdagingen van nu en de komende jaren.
Klik hier voor de website van Rob Wijnberg
De lezingen vinden plaats in de Groene Engel, op zondagmiddag van twee tot vier uur. Aansluitend is er in het café gelegenheid tot napraten. Kaarten kosten 8 euro en zijn verkrijgbaar en te reserveren bij de Groene Engel. Leden van de Openbare Bibliotheek krijgen op vertoon van hun bibliotheekpasje drie euro korting.
Rob Wijnberg is een bezig baasje. Hij publiceert veel en op verschillende plaatsen. Zijn bijdragen zijn zeer leesbaar en verdienen het om te worden besproken of tegengesproken. Hij grijpt doorlopend terug op de klassieken. Of verwijst naar andere namen. Hij is daardoor een prima gids voor burgers die hun tijd “willen snappen”.
Hieronder krijgt u enkele zinnen uit recent gepubliceerde stukken. Die volledig (gratis!) zijn na te lezen op zijn website
Uit: Ressentiment en de wraak der machtelozen
Hoe die wraakzucht zich in politieke zin manifesteert, is door niemand beter beschreven dan door de Duitse denker Friedrich Nietzsche. De naam die hij eraan gaf, speelt zelfs een centrale rol in zijn filosofie: ressentiment. Met die term doelde hij op het complexe sociale proces waarmee de ‘slaven’ (lees: het gewone volk) zich uit wrok tegen hun ‘meesters’ (lees: de bestuurlijke elite) keren, in een poging de macht over te nemen – door Nietzsche ook wel ‘de wraak der machtelozen’ genoemd. Dat ressentiment uit zich kort samengevat op twee manieren. ()
HET LIJKT erop dat Nietzsche de Nederlandse politiek anno 2009 had voorzien, want een treffender omschrijving van de inhoudelijke strategie van Wilders is nauwelijks denkbaar. Ten eerste beroept hij zich onophoudelijk op ‘denkbeeldige vijanden’, die de cultuur en het welzijn van de gewone man bedreigen. De islam – en de ‘straatterroristen’ en ‘moslimkolonisten’ die zij voortbrengt – is daarvan het vaakst gebezigde voorbeeld, maar ook de ‘superstaat Europa’ (die onze nationale autonomie bedreigt) en de ‘linkse elite’ (die als een ware Chamberlain heult met de vijand) vallen eronder. Zij vormen de zondebok die de PVV-leider nodig heeft om de gevoelde machteloosheid en de daaruit voortvloeiende wraakzucht op te richten.
Ten tweede draait Wilders ook de waarden van de machthebbers om: al hun deugden zijn opeens ‘zwaktes’. De vrijheid, gelijkheid en tolerantie die de elite hoog in het vaandel draagt, schildert hij af als onze kwetsbaarste eigenschappen. Zo wordt onze vrijheid, zegt hij, door religieuze fundamentalisten misbruikt om hun totalitaire ideologie te belijden en te verspreiden. Hij propageert daarom niet langer de vrijheid van de elite om met verschillende culturen naast elkaar te leven, maar andersom: de vrijheid om je aan te passen aan de dominante cultuur van het volk.
Uit: Een alternatieve troonrede voor koningin Beatrix
Leden van de Staten Generaal, burgers van Nederland.
De huidige tijd vraagt om vastberadenheid en bereidheid tot verandering. De wereldwijde financiële en economische crisis heeft ook Nederland hard geraakt. De snelheid waarmee de gebeurtenissen zich in het achter ons liggende jaar hebben voltrokken, was uitzonderlijk. Mensen verliezen hun baan, het aantal faillissementen neemt snel toe, jarenlang opgebouwde vermogens slinken en de overheidsfinanciën vertonen onvermijdelijk grote tekorten. De gevolgen zullen nog lang gevoeld worden. Bovendien hebben ontsporingen in de financiële sector het vertrouwen in instituties en hun bestuurders aangetast. Door dit alles groeit bij velen de onzekerheid over de toekomst.
Deze sombere situatie is niet slechts veroorzaakt door een paar graaiende bankiers en inhalige beurshandelaren, maar bovenal door een falende politieke en economische filosofie die het westerse werelddeel de afgelopen dertig jaar in haar greep heeft gehad. De oorsprong van deze filosofie ligt in een perverse interpretatie van de vrijemarkttheorie van de Britse econoom Adam Smith (1723-1790). In zijn boek The Wealth of Nations stelde Smith dat, binnen de context van een gemeenschappelijke moraal, het nastreven van het individuele eigenbelang uiteindelijk de samenleving als geheel ten goede zou komen. Of, zoals het bekende mantra luidde: ‘Private vices yield public benefits.’
Uit: Waarom keuzevrijheid ongelukkig kan maken
Dit is precies de houding die zou kunnen worden onderschreven met het onderzoek van Gilbert. Want Nietzsche zegt hiermee eigenlijk: beperk je eigen keuzevrijheid door iedere keuze die je maakt per definitie als ‘juist’ te beschouwen. Dat neemt de angst weg waar onzekere mensen – die Gilbert ook in zijn onderzoek trof – namelijk vaak aan ten prooi vallen: de angst dat hun keuze de ‘verkeerde’ zou kunnen zijn, waar ze dan aan ‘vast zitten’. Volgens Nietzsche is dit onzin: je kunt iedere keuze immers ongedaan maken met een nieuwe keuze – anders was het geen keuze. In een dergelijk zelfvertrouwen, zegt Nietzsche, schuilt het ware geluk.
Onthoud dat, twijfelaars.
(donderdag 2 september 2009/maandag 28 september 2009)
Één reactie op “Filosoof Rob Wijnberg over herlevend burgerschap”
[…] Filosoof Rob Wijnberg over herlevend burgerschap […]