Een bekend historicus kaart vijf misvattingen over het boek, informatie, bibliotheken en de digitale wereld aan. Een steun in de rug voor iedereen die niet de mening deelt dat boeken en bibliotheken passé zouden zijn.
In Boekblad van 7 juni 2011 wordt een lang artikel van de Amerikaanse historicus Robert Darnton samengevat. Het oorspronkelijke artikel heette 5 myths about the ‘Information Age’. Het is na te lezen op de website The Chronicle of higher education. Hieronder worden de vijf misverstanden kort samengevat. Het artikel wordt als volgt ingeleid:
Verwarring over de aard van het huidige ‘informatietijdperk’ heeft geleid tot een staat van collectief vals bewustzijn. Dat is niemands fout, maar wel ons aller probleem. We zoeken allemaal onze weg in cyberspace, maar begrijpen dingen vaak verkeerd. De misvattingen die ontstaan, verspreiden zich zo snel dat ze nauwelijks weersproken worden.
Vijf misvattingen steken erboven uit.
1. Het boek is dood
2. We leven in het informatietijdperk
3. Alle informatie is nu online toegankelijk
4. Bibliotheken zijn verouderd
5. De toekomst is digitaal
1. Het boek is dood
Hoe het ook gemeten wordt, de boekenberg neemt alleen maar toe
2. We leven in het informatietijdperk
Maar elk tijdperk is een informatietijdperk, op zijn eigen manier en overeenstemmend met de in die periode beschikbare media. Niemand ontkent dat de wijzen waarop gecommuniceerd wordt snel veranderen – misschien wel zo snel als in de tijd van Gutenberg -, maar het is misleidend om die verandering ongekend te noemen
3. Alle informatie is nu online toegankelijk
De absurditeit van deze bewering is zonneklaar voor iedereen die ooit onderzoek heeft gedaan in archieven. () Niet alleen verschijnt de meeste informatie niet online, de meeste informatie die ooit online verschenen is, is waarschijnlijk alweer verloren gegaan.
4. Bibliotheken zijn verouderd
Overal in de Verenigde Staten berichten bibliothecarissen dat ze nog nooit zoveel klanten hebben gehad. De bibliotheken voorzien in boeken, dvd’s en ander materiaal, maar ze vervullen ook nieuwe functies: ze verschaffen toegang tot informatie voor kleine bedrijven, ze bieden hulp bij huiswerk en naschoolse activiteiten voor kinderen, en ze bieden informatie voor werkzoekenden. Bibliothecarissen reageren op de behoeften van hun klanten door ze door de wildernis die cyberspace heet te begeleiden naar relevant en betrouwbaar digitaal materiaal. Hoewel bibliotheken ook in de toekomst blijven voorzien in papieren boeken, zullen ze gaan functioneren als zenuwcentra voor de communicatie van gedigitaliseerde informatie.
5. De toekomst is digitaal
Deze misvatting lijkt waar, maar is misleidend. Binnen tien, twintig of vijftig jaar zal de informatieomgeving voornamelijk digitaal zijn. () Onderzoek in het relatief nieuwe discipline van de boekgeschiedenis heeft aangetoond dat nieuwe communicatiemiddelen oude niet vervangen, in ieder geval niet op korte termijn. () Met elke ontwikkeling werd de informatieomgeving rijker en complexer – dat is wat we in deze cruciale overgangsfase naar een dominante digitale ecologie ervaren.
Nog een (zesde) misvatting?
De wereld waarin de Openbare Bibliotheek zich beweegt is een complexe. Enerzijds zijn er de laatste dertig jaar zo veel (digitale) ontwikkelingen geweest dat het af en toe duizelt. Jaar na jaar komen er nieuw ontwikkelingen op ons en de rest van de mensheid af. Anderzijds moeten die veranderingen (ook) niet overdreven worden. Uiteindelijk zal iemand die informatie tot zich wil nemen – in welke vorm dan ook – de tijd en rust moeten nemen om die informatie tot zich te nemen. Informatie komt van alle kanten op de mens af, maar alleen door de tijd te nemen – om het tot je te nemen – kun je het opnemen. Het waait niet vanzelf naar binnen. De ‘plug’ tussen aan de ene kant ‘de informatie’ en aan de andere kant ‘de hersenen’ is nog niet uitgevonden.
Optimisme
Als bibliotheken het al moeilijk hebben dan heeft dat met die misvatting te maken. Een misvatting die Robert Darnton in zijn artikel nauwelijks aansnijdt. Lezen, informatie tot je nemen kost tijd en moeite. En zelfs in ons huidige digitale tijdperk is dat nog niet geregeld. En het valt sterk te betwijfelen of ‘die plug’ er ooit zal komen. Tot die tijd zuchten we als bibliotheken met andere culturele instellingen onder de bezuinigingslast die op ons bord is gelegd. Maar we zijn zoals door Robert Darnton onder punt 4 (Bibliotheken zijn verouderd) strijdvaardig: we menen dat bibliothecarissen (ook) in een minder ‘boekige’ wereld een belangrijke rol hebben te vervullen. Binnen BasisBibliotheek Maasland hebben we – oneerbiedig gesproken – de laatste jaren de meest uiteenlopende zaken tot stand gebracht die met die nieuwe rol te maken hebben. En als we niet het gevoel hadden dat we daarmee anderen een plezier deden dan waren we daar al lang (geleden) mee gestopt.
Van Robert Darnton zijn enkele titels opgenomen in de collectie van BasisBibliotheek Maasland
(dinsdag 21 juni 2011)
