Lezen is verbeelding, televisie in je eigen hoofd, maar ook kennis, empathie en intimiteit.

Deze zin komt uit een kritisch artikel van meester Jaap, sorry, Jacques Vriens. Dinsdag 28 mei 2013 op de opiniepagina van NRC Handelsblad. Titel: Zo ontmoedigt men lezen op school. Hij verbaast zich om te beginnen over het feit dat slechts de helft van de zevenduizend basisscholen meedoen aan de Nationale Voorleeswedstrijden. Een van de vele manieren om lezen en vooral leesplezier bij kinderen te stimuleren.

Daarom is het verbazingwekkend dat slechts de helft van alle basisscholen meedoet aan de Nationale Voorleeswedstrijd. Je begint als leerkracht met een voorronde in je klas en kiest samen met de kinderen de beste voorlezer uit. Dan volgt de finale op school en daarna de regionale en provinciale finale. En tenslotte bestaat de kans dat een leerling van jouw school mag voorlezen op de landelijke finale in Utrecht. Wie wel eens zo’n wedstrijd heeft bijgewoond, weet dat het leesplezier er vanaf spat.

Technisch lezen en leesplezier
Vervolgens haalt Vriens aan dat Nederland in internationale lijstjes qua technisch lezen redelijk scoort (13e), maar dat we qua leesplezier ergens onder aan bungelen. Reden:

Slechts 10 procent van de onderzochte Nederlandse kinderen zegt lezen écht leuk te vinden.

Een zorgelijk cijfer: 10 procent
… want leesplezier betekent je daadwerkelijk in een tekst verdiepen, een verhaal worden ingetrokken of meegevoerd worden in een interessant betoog. Lezen is verbeelding, televisie in je hoofd, maar ook kennis, empathie en intimiteit. En concentratie, want kinderen gebruiken op steeds jongere leeftijd e-readers, iPads en andere moderne hulpmiddelen. Waar dat toe leidt is nog niet helemaal te overzien, maar duidelijk is wel dat moderne media vaak vluchtig zijn en veel hectiek met zich meebrengen. Lezen geeft rust en verdieping. Niet voor niets nemen steeds meer jongeren hun toevlucht tot de bibliotheek om ongestoord te kunnen studeren en komt de oude ‘leeszaal’ weer terug.

Cruciale rol: de meester of juf …
… zal er dus voor moeten zorgen dat kinderen lol in lezen krijgen en dat begint met voorlezen en minstens vier keer per week een half uur ‘vrij’ lezen.

Excuus
Vaak hoor ik als excuus dat daarvoor de tijd ontbreekt, omdat er steeds meer getoetst moet worden in het kader van ‘opbrengstgericht’ werken. Leesplezier is daarentegen niet direct meetbaar, dus moet je als school stevig in je schoenen staan om daarvoor toch tijd vrij te maken. Dat levert op korte termijn niet meteen een ‘score’ op, maar betaalt zich wel uit op langere termijn.

Kritische noot 1
Laatst zag ik een juf mij vol trots het formulier zien dat kinderen moeten invullen als ze een boek gelezen hebben. Heb je eindelijk een boek uit, mag je nog een half uur administratie doen! Er zijn leukere manieren om te evalueren.

Kritische noot 2
… bibliotheken en gemeentes zijn steeds meer bezig schoolbibliotheken in te richten. Een hoopvolle ontwikkeling, maar het blijft verbazingwekkend dat scholen daar niet allang zelf voor gezorgd hebben. Inmiddels dreigt dit proces te stagneren door bezuinigingen.

Kritische noot 3
Onlangs ontdekte ik dat op de meeste pabo’s de toekomstige juffen en meesters niet meer verplicht zijn om kinder- en jeugdboeken te lezen. Hoeveel enthousiasme zullen deze leerkrachten hiervoor dan nog kunnen opbrengen als ze straks zelf voor de klas staan?

Opmerking vanuit de bibliotheek 1
Onlangs is naar alle basisscholen in het werkgebied van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken (NOBB)  het aanbod voor het komend schoolseizoen gestuurd. Deze folder staat ook als pdf op de website. Drie varianten: een voor Oss en omstreken, een voor Uden en een voor Veghel.
Dat aanbod omvat uiteenlopende producten en diensten voor kinderen, leerkrachten, ouders en opvoeders in het kader van lezen, leesplezier en mediawijsheid. Uit dit aanbod twee punten:
* de cursus Open Boek, bedoeld om leerkrachten bij te scholen op het brede terrein van lezen en leesplezier (4 dagdelen)
* De Bibliotheek op School is een landelijke aanpak voor het basisonderwijs, waarin bibliotheken en scholen structureel samenwerken aan taalontwikkeling, leesbevordering en mediawijsheid van kinderen. Het doel is kinderen te stimuleren om meer te lezen, op school en thuis.

Opmerking vanuit de bibliotheek 2
In veel opiniestukken wordt door uiteenlopende personen vaak ‘de schuld’ voor het lage leesniveau neergelegd bij ‘de scholen’ en leerkrachten. Dat is in onze ogen slechts beperkt ‘waar’. Ouders hebben in onze ogen een even grote verantwoordelijkheid. En zouden hun kinderen door de week heen regelmatig voor moeten lezen en/of te stimuleren om met “een boekje in een hoekje” te gaan zitten.
De meeste kinderen leren (vooral) in de groepen drie, vier en vijf technisch lezen. Maar helaas stoppen te veel kinderen daarna en maken onvoldoende leesmeters. Uiteraard kan – zoals Jacques Vriens aangeeft – op school tijd vrijgemaakt worden voor vrij lezen, maar dat heeft weinig zin als er thuis geen vervolg aan wordt gegeven. Dus, beste ouders: zet die tv eens uit, game-consoles op standby, mobieltjes en iPads aan de kant en ruim elke dag een moment in dat iedereen in het gezin leest. Ook uzelf. Een leeswekker is wellicht een idee. Verder helpt het ook als u regelmatig met uw kind naar de bieb gaat. Boeken leent, een tijdschrift leest. U geeft door deze bieb-momenten in uw gezin in te bouwen aan dat lezen er toe doet.
Lezen op een iPad of mobieltje is inderdaad ook lezen, maar – zoals Jacques Vriens terecht opmerkt – het is maar de vraag of zo’n apparaat de concentratie die lezen nu eenmaal vergt niet te veel verstoort.

Opmerking vanuit de bibliotheek 3
In het lopende schooljaar zijn op zes basisscholen in onze regio in samenwerking met scholen bibliotheken opgezet. Dit kon alleen doordat scholen bereid waren en zijn om geld vrij te spelen om boeken aan te kopen De NOBB levert na overleg aan scholen apparatuur, een applicatie en vooral kennis om een team op school te helpen zo’n schoolbibliotheek van de grond te krijgen. Maar een budget voor boeken is er niet en zal door de school zelf moeten worden vrijgespeeld.

Opmerking vanuit de bibliotheek 4
In Noord Oost Brabant zijn circa honderd basisscholen. Veel scholen hebben op hun manier zelf ‘iets’ georganiseerd om hun leerlingen in aanraking te brengen met leuke boeken. Ze laten ervaren dat lezen ‘domweg’ leuk kan zijn. Prima. Maar door samenwerking kan er veel meer worden gedaan. 

Citaat 037 (woensdag 29 mei 2013)
Homepage Citaten 2013