Wijze baas – Het is een illusie om te denken dat we ooit nog volledige werkgelegenheid krijgen.

Aldus ondernemer Loek Dijkman (1942), al 50 jaar betrokken bij het bedrijf Topa (145 medewerkers, omzet 43 miljoen in 2012). Hij wordt op zaterdag 25 mei 2013 in het economiekatern van NRC Handelsblad aan het woord gelaten over zijn pogingen om de ‘wereld iets socialer te maken’.
Loek Dijkman maakt sinds 1988 een (flink) deel van de winst die zijn bedrijf maakt via de Utopa Academie over naar mensen en instellingen die zich inzetten om andere mensen te stimuleren hun creatieve talenten te benutten.

Een kleurrijk man. Die zijn nek uitsteekt. Dingen anders doet als de gemiddelde CEO. Ter gelegenheid van zijn afscheid verschijnt het boek 50 jaar anders ondernemen. Boek is besteld en binnenkort kunt u nalezen hoe hij zeer kritisch tegen het huidige economische model aankijkt.

Aan het eind van het interview krijgt hij de volgende vraag voorgelegd:

Wat zouden, volgens de ondernemer Dijkman, de twee prioriteiten moeten zijn voor de politiek?
Dijkman: “Eén, de herverdeling van arbeid. Het is een illusie om te denken dat we ooit nog volledige werkgelegenheid krijgen. Ik zou tegen politici willen zeggen: accepteer dit en verdeel de werkgelegenheid.”

Vraag: Een 32-urige werkweek, terwijl ze in China het dubbele werken?
Dijkman: “Kortetermijndenken. China wordt het meest moderne en kapitalistische systeem. Die blijven geen 60 uur per week werken.
“Prioriteit twee: de invoering van een basisinkomen. Om de onnodige consumptiedrang te beteugelen en om de hoeveelheid werk beter te kunnen verdelen pleit ik al jaren voor een basisinkomen.”

Vraag: Dat klinkt als een echo uit de vorige eeuw. In de jaren zeventig zag ‘links’ Nederland het als een middel voor de herverdeling van de arbeidstijd?
Dijkman: “In diezelfde vorige eeuw zijn we door het beleid van Reagan en Thatcher en hun heilige geloof in de werking van het vrije marktmechanisme ver teruggeworpen in het denken.”

Vraag: Hoe wilt u het basisinkomen financieren?
Dijkman: De belasting op consumptie verhogen en vervanging van een deel van toeslagen en uitkeringen. Ik ben een voorstander van het Rijnlandmodel; samen dingen doen, samen verantwoordelijkheid nemen. Het gaat langzaam, en dat is niet altijd een nadeel. Het gaat over de vormgeving van de toekomst – en daarin zullen de herverdeling van arbeid en een basisinkomen een prominente plaats innemen.”

De kop van het artikel is veelzeggend: ‘Onderneming is meer dan winstmachine.

The age of smart machines
Toevallig – nou ja – verscheen in The Economist van dezelfde dag (25-5-2013) in de rubriek (van) Schumpeter (een pseudoniem, verwijzing naar een bekend econoom die het begrip creatieve destructie muntte) een korte beschouwing over iets dat Loek Dijkman op ‘zijn klompen aanvoelt’ en veel politici en economen niet willen zien of weten. We staan – waarschijnlijk – aan de vooravond van een tijd waarin het niet langer normaal is dat iedereen betaald werk zal hebben. Sterker, Dijkman en de auteurs achter het pseudoniem Schumpeter denken te weten dat het nog veel erger zal worden. In de komende jaren zullen erg veel banen verdwijnen. Door technologische ontwikkelingen. De ondertitel van het artikel in The Economist laat aan duidelijkheid niets te wensen over: Brain work may be going the way of manual work. Binnenkort zijn de witte boorden aan de beurt. En als je goed rondkijkt (leest) dan zie je dat dit proces al begonnen is.

Ray Kurzweil
Naar deze Amerikaans onderzoeker en denker over ‘de toekomst’ wordt de laatste tijd door uiteenlopende mensen verwezen. Onlangs nog door oud-Ossenaar Alexander Klöpping in zijn DWDD University-programma’s over Silicon valley. De plek waar Kurzweil en anderen hard bezig zijn onze toekomst te veranderen. In zijn meest spraakmakende boek (De singulariteit is nabij – uit 2005/vertaald in 2011) poneert hij de stelling dat we rond 2045 in staat zijn een menselijk brein te uploaden naar een computer. En vervolgens die computers aan elkaar te koppelen waardoor ze gezamenlijk gaan ‘denken’ en zullen zorgen voor de meest waanzinnige doorbraken. Dat is over pakweg 30-35 jaar. Toch zal al ruim voor die tijd veel werk overbodig worden. Door het samenkomen van diverse takken van wetenschap en technologie. Denk aan door ict-ontwikkelingen aangedreven doorbraken in genetica, robotica en nanotechnologie. Uiteraard kunnen bij deze visionaire woorden kritische kanttekeningen geplaatst worden. Zie bijvoorbeeld het eerste nummer van (de Nederlandse editie van de) New Scientist (juni 2013).

De Skidelsky’s
Vader en zoon Skidelsky beschrijven in hun boek Hoeveel is genoeg? : geld en het verlangen naar een goed leven de visie van John Maynard Keynes dat we in 2030 nog maar drie uur per dag zouden hoeven te werken. Dat leek in 1930 (toen het artikel Economic possibilities for our grandchildren verscheen) nog ver weg, maar wellicht staan we in 2013 (toch) aan de vooravond van een tijd waarin dat realiteit zal worden. Een van de belangrijkste vragen die dan onvermijdelijk gesteld zal worden: wat gaan we in al die vrije uren dan doen? En waar halen we ons inkomen vandaan? The Economist gelooft heilig in het principe van creatieve destructie. Veel soorten werk zullen overbodig worden of vervallen (lantaarnopstekers toen, boekhouders nu), maar ons economisch model slaagt er altijd weer in iets nieuws te laten ontstaan. De tijd zal het leren. Dijkman en Schumpeter snijden echter een onderwerp aan dat de komende jaren meer en meer de maatschappelijke agenda zal gaan beheersen.

Citaat 036 (dinsdag 28 mei 2013)
Homepage Citaten 2013