Er zijn twee dingen die een kind van zijn ouders moet krijgen : wortels en vleugels

Onderstaand artikel werd in juli 2014 geschreven. En is wellicht een mooi aanvulling en/of voorbereiding op een tv-serie die zondag 12 februari 2017 begint.
De VPRO heeft het meesterwerk van de té jong overleden Pieter Steinz omgewerkt voor tv: Made in Europa.

De Belgische schrijver Dimitri Verhulst is uw gastheer. Ik kan me vergissen, maar vermoed dat deze 8-delige reeks een van de hoogtepunten van het komend tv-seizoen kan worden. Qua timing is het ook niet verkeerd. In een (verkiezings)tijd waarin veel burgers ogenschijnlijk terugverlangen naar nationale grenzen en ‘dingen’ weer binnen de eigen grenzen gaan doen.

In dit artikel wordt u – nogmaals – attent gemaakt op een boek dat al enige tijd uit is en (terecht) een kleine bestseller is geworden, een museum dicht bij huis, (nogmaals) gewezen wordt op een bescheiden maar imposant man én een prachtig beeldhouwwerk. Alhoewel beeldhouwwerk geen eer doet aan dit – eh … – imposante werk. 

Made in Europe
Tienduizenden Nederlanders hebben de laatste maanden Made in Europe : de kunst die ons continent bindt gekocht. Van Pieter Steinz. De achtste druk ligt in de winkels. Een boek dat waarschijnlijk velen de komende weken gaan lezen. En met veel plezier tot zich zullen nemen. In porties. Wat goed kan, want het boek bevat ruim honderd paragrafen die los van elkaar gelezen kunnen worden. Een feest van herkenning. En tegelijkertijd een boek dat deemoedig moet maken: er is nog zo veel dat ontdekt kan worden! Gelezen, bekeken, beluisterd.

Made in Europe is een feest om tot je te nemen. En zet aan om andere cultuuruitingen tot je te nemen. Musea bezoeken. Boeken lezen. Muziek beluisteren. Een Kuifje herlezen. Kraftwerk nog eens opzetten. Anders te kijken naar mode en design. Een gids waar je nog wel even mee vooruit kunt. Pieter Steinz is – dat merk je aan alles – een optimistisch man. Die een groot vertrouwen heeft in ‘de mens’. Maar toch geeft hij met dit boek – waarschijnlijk zijn laatste – een politiek signaal af: stop eens met dat gejeremieer over Europa! Ons werelddeel heeft ongetwijfeld haar verkeerde kanten, maar im grossen Ganze heeft de Europese cultuur hééééél erg veel mooie cultuur voortgebracht. Cultuur die bij ons hoort. Waarin nog veel te ontdekken valt. Een cultuur waar veel (?) niet-Europeanen jaloers op zijn. Klik hier voor een eerder verschenen artikel over dit boek (Denkend aan …) 

Er zijn twee dingen die een kind van zijn ouders moet krijgen : wortels en vleugels
Dit citaat komt niet uit het boek van Pieter Steinz. Deze zin wordt toegeschreven aan een Duits schrijver die in zijn boek wél een eigen lemma heeft: Johann Wolfgang von Goethe. Die Steinz neerzet als de laatste homo universalis. Dit citaat komt uit een artikel in het twee keer per jaar verschijnende tijdschrift Fragment. Dat uitgegeven wordt door stichting Het Depot in Wageningen. Het Depot is een bijzonder museum. Dat louter beelden exposeert. Beelden van de mens. Torso’s. In allerlei soorten en maten. Veel onbekende kunstenaars. Een museum dat gratis bezocht kan worden. Zelfs de museumjaarkaart is niet nodig. Een kleine catalogus – €1,– – bevat namen van circa vierhonderd beelden. In het museum tref je langs de beelden alleen nummers aan. Wil je weten wie de maker is, hoe het beeld heet en waarvan het is gemaakt: raadpleeg de folder. 

Het complex in Wageningen omvat meerdere gebouwen én een prachtige (bomen)tuin. Vroeger was het een arboretum, verbonden aan de Universiteit. Maar die heeft in al haar wijsheid gemeend dat van de hand te moeten doen. Gelukkig lopen er in dit land nog burgers rond die begrijpen dat cultuur en natuur belangrijk zijn voor ‘de mens’. In allerlei opzichten. Deze grote onbekende Nederlander – ondernemer Loek Dijkman – heeft met zijn geld sinds het midden van de jaren tachtig op veel plaatsen bijgedragen aan het in stand houden van cultuurbezit. In Wageningen is door zijn inzet – hij ‘verschuilt zich achter de Stichting Utopa – iets unieks tot stand gekomen. Waar het op een warme zomerdag goed toeven is: in de gekoelde expositieruimtes of in de schaduwrijke tuin. En sla vooral het restaurant niet over!

Het citaat wordt in het artikel gebruikt om de wisselexpositie Wortels en vleugels van kunstenaar Andreas Hetfeld en Suus Baltussen in te leiden. Beeldhouwers die werk maken dat refereert aan de mens en zijn vliegpogingen. “Er zijn twee dingen die ouders hun kinderen moeten meegeven – wortels en vleugels”. Deze uitspraak van Goethe ziet Hetfeld als een passende omschrijving voor de basis van menselijke groei. 

Loek Dijkman
Klik hier voor een eerder verschenen artikel over deze bijzondere ondernemer en mecenas  (“Het is een illusie om te denken dat we ooit nog volledige werkgelegenheid krijgen”) (mei 2013). Toen Loek Dijkman in 2013 na vijftig jaar afscheid nam van zijn bedrijven verscheen het boek 50 jaar anders ondernemen : verdeling van inkomen, bezit en tijd. De Topa Groep en de Stichting Utopa. Daarin gaat hij amper op zijn verleden als ondernemer in, maar doet hij behartigenswaardige opmerkingen over onze huidige tijd en cultuur. 

Madonna der dagen
In de hal van Het Depot staat op dit moment een bijna vier meter hoog beeld. Van Gerhard Lentink. Gemaakt van hout, multiplex en staal. Een werk waar veel uren werk in hebben gezeten. Een beeld waarin honderden deurtjes zijn opgenomen. Die de bezoeker mag open maken. Zoals hij (of zij) alle beelden in het museum mag aanraken. Iets dat je krijgt te horen als je binnenkomt. Neemt uw (klein)kinderen mee. Is goed voor de sfeer, want de groep vijftig plus overheerst.

Van Gerhard Lentink zijn meer beelden in de collectie opgenomen, maar deze Madonna der dagen staat – waarschijnlijk terecht – prominent bij de ingang. Als een statement. En een soort eerbetoon aan het boek Made in Europe van Pieter Steinz. Deze laatste opmerking slaat natuurlijk nergens op, want het beeld is gemaakt in 2009-2010. Maar toch zou Pieter Steinz – als hij het beeld kent of gezien heeft – blij verrast opkijken. Gerhard Lentink heeft in zijn beeldhouwwerk 370 belangrijke Europese cultuurdragers verwerkt. Hoe? Door achter elk deurtje een geboorte- en sterfjaar van een Erasmus, Modigliani of Mozart op te nemen. Op een paneel dat in de nabijheid van dit imposante werk hangt staan alle namen. Klik hier voor meer achtergronden.

De moraal
Pieter Steinz, Loek Dijkman, Andreas Hetfeld, Suus Baltussen, Gerhard Lentink en de vele honderden, honderden namen die in Made in Europe én in Het Depot ‘voorbij’ komen weten allemaal hoe belangrijk het is dat je in je leven geworteld wordt in een cultuur. Om vanuit die worteling verder te kunnen: uit te vliegen. En weten ook dat je nooit klaar zult zijn. Dat je elke dag weer nieuwe dingen uit onze rijke (Europese) cultuur kunt opsnuiven. Om te kunnen groeien. Iets nieuws tot stand brengen. Verbindingen maken. 

Loek Dijkman zegt het op pagina 131 als volgt: 
We  moesten ons schamen om kunst te degraderen tot een politieke kleur, hobby’s van links of rechts of wat voor onzin dan ook. Kunst en cultuur is het zout in onze samenleving. Kunst is een bron van inspiratie, ook voor ondernemers. Van kunstenaars kunnen we veel leren. Bovendien zijn kunstenaars ‘anders’ dan gemiddeld. Op dat andere moeten we zuinig zijn. Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat ik door het contact met kunstenaars gedurende de laatste 15 jaar veel geleerd heb. Ik ben een aantal zaken anders gaan zien en heb meer oog voor de verschillende talenten van mensen gekregen.

Citaat 150 (vrijdag 18 juli 2014)
Homepage Citaten 2014