Dagelijks komt een ontzagwekkende hoeveelheid informatie voorbij. In een split second moet je dan besluiten of het de moeite is daarin tijd te steken. Een reden om dat wel te doen is dat in een kop in een krant of tijdschrift ‘iets’ zit wat verwijst naar reeds aanwezige kennis. Of, een andere reden, je doet opveren: “Hé, wat staat hier nou?” Het eerste was het geval bij bovenstaande regel uit een artikel in het Financieel Dagblad (van zaterdag 24 augustus 2013). Velen zullen de strekking van deze zin herkennen. Deze opvatting. Mening. Wéten dat het klopt. Bij deze quote, tevens kopregel van dit artikel, kwam meteen de naam Geert Mak op. En een dag later Wouter Bos.
Boudewijn Poelmann
Politicoloog Boudewijn Poelmann (1949) is vooral bekend geworden als een van de oprichters van de Postcode Loterij. In het FD werd hij aan het woord gelaten in de rubriek Brandende kwestie. Een plek waar min of meer vooraanstaande mensen aan het woord worden gelaten over zaken waaraan zij zich in onze samenleving storen. Het is een vlot geschreven rubriek die al jaren loopt en waarin vaak verrassende mensen aan het woord worden gelaten.
Enkele citaten
We missen in Nederland een moreel kompas. Van de voetbalhooligan tot de minister-president, overal in de samenleving zie je dat kansen om de wereld beter te maken niet worden benut. Als het moreel besef niet toeneemt, zal het resultaat verdere verloedering zijn. Het lijkt wel alsof de samenleving slaapt. Ook mensen in hoge posities nemen vaak hun verantwoordelijkheid niet, terwijl er toch veel op het spel staat. We weten dat de aarde opwarmt, we zien de schade voor het milieu van allerlei activiteiten, maar er zijn maar weinigen die zich daar echt druk over maken.
Ook hier een oproep, constatering: Oefenen voor een andere tijd
Ik heb mijn hoop gevestigd op het particulier initiatief, op burgers die individueel of in georganiseerd verband opstaan en problemen aan de kaak stellen. In het maatschappelijk middenveld zit een enorme verborgen kracht en die moeten we meer ruimte geven. Daar zitten echt onafhankelijke denkers, die niet gehinderd worden door bedrijfsbelangen of partijpolitieke overwegingen.
Keuzes
Nu staan we voor andere keuzes, die deels ook héél verstrekkend zijn. Wij moeten de vraag beantwoorden waarom we niet veel meer doen om de opwarming van de aarde tegen te gaan, want de schade wordt enorm. We kunnen best zonder olie of kolen: het zou bij wijze van spreken morgen kunnen. Maar we maken die keus gewoon niet.
De kortetermijnbelangen van de grote oliemaatschappijen prevaleren. Het is krankzinnig dat we arbeid belasten, terwijl we bedrijven die iets onvervangbaars aan de aarde onttrekken daarvoor fiscaal nauwelijks aanslaan. En hoe kan het dat de Perscombinatie helemaal wordt uitgekleed door een investeerder? Waarom laten we ABN Amro failliet gaan? Hoe krijgen we het voor elkaar om KPN te verkopen aan een halve crimineel uit Mexico, die zijn geld heeft verdiend door met zijn monopolistische telecombedrijven miljoenen Mexicanen schaamteloos uit te buiten?
Verantwoordelijkheid
Ik verwacht van mensen in verantwoordelijke posities een hoger niveau van bewustzijn dan we nu zo vaak zien. Het is goed dat particulieren en ngo’s hen scherp houden en maatschappelijke druk kunnen uitoefenen. Maar de vraag is wel waarom de leiding niet uit zichzelf sterker op een moreel kompas vaart.
Geert Mak
Sinds deze journalist veel succes scoorde met zijn Hoe God uit Jorwerd verdween wordt hij door sommige mensen weggezet als ‘poenschepper’, ‘salon-socialist’, amateur-historicus en worden zijn visies over onze huidige samenleving vaak niet meer serieus genomen. Dat is niet terecht. Geert Mak was een goede journalist (verbonden aan o.a. NRC en de Groene Amsterdammer) die wel degelijk wist (en weet) wat er in onze maatschappij en tijd speelt. Al weer tien jaar geleden hield hij een toespraak die naadloos aansluit op de hartenkreet van Boudewijn Poelmann dat té veel mensen op hoge posities niet meer weten wat wel of niet kan.
Hij sprak op 29 maart 2004 voor de Raffeisenbank de zogenaamde Mercator Sapiëns lezing uit. Waarin hij als historicus een link legt tussen verleden en heden. En met name hoe in alle tijden en samenlevingen moreel handelen een issue is. Uiteraard spitst hij het toe op de banksector, maar het speelt natuurlijk op meer plekken in de maatschappij. Van die toespraak zijn enkele zinnen blijven ‘hangen’
De vis gaat rotten bij de kop
De Russische popzanger Misja Borzykin schreeuwde het uit tijdens de onttakeling van de Sovjet-Unie: ‘De vis gaat rotten bij de kop, ze liegen allemaal, de vis gaat rotten bij de kop…’ Ik zeg het hier wat plechtiger, maar het komt op hetzelfde neer: we zien, voor onze ogen, zich een historische cultuurbreuk voltrekken, een ‘high-trust society’ die in snel tempo bezig is te veranderen in een ‘low-trust society’, een mercator sapiens die zijn vertrouwen verliest, en daarmee zijn wijsheid.
Wouter Bos
Een dag later was deze oud-politicus de vijfde Zomergast. Opmerkelijk was dat hij ronduit toegaf dat hij onlangs was overgestapt van consultancybedrijf KPMG naar ‘een ziekenhuis’, het VUMC, maar ook genoegen nam met een teruggang in salaris van vijf naar twee ton per jaar. Binnen de publieke sector wordt sinds enige jaren vastgehouden aan de Balkenende-norm, waardoor salarissen van meer dan twee ton niet meer kunnen. Hij meldde het laconiek. Zat er niet mee. Een voorbeeld voor anderen?
Discussie
Over de hartenkreet van meneer Poelmann is nog veel meer te zeggen. En het verhaal van Geert Mak. De hoogte van het salaris van Wouter Bos. De Balkenende-norm. De meneer die DE aan een Duits bedrijf wist te verkopen en een grote bonus opstreek. Voorbeelden genoeg. De brandende kwestie van Boudewijn Poelmann zal de komende jaren op de maatschappelijke agenda blijven. Bijzonder blijft wel dat meneer Poelmann zelf redelijk bemiddeld is (geworden). In zijn Wikipedia-lemma wordt van enkele tientallen miljoenen gerept.
Enkele titels (een zeer kleine selectie)
# – Inside job (documentaire waarin hoofdrolspelers uit en rondom de financiële crisis aan het woord worden gelaten) (ontluisterend) (2010)
# – Margin call (speelfilm met o.a. Jeremey Irons en Kevin Spacey over de moraal in de bankwereld) (2011)
Tony Judt. Het land is moe : verhandeling over onze ontevredenheid (2010)
George Möller. Waardenloos (2012)
Frans de Waal. De aap en de filosoof : hoe de moraal is ontstaan (2007)
En een niet vertaald boek, en (daarom) niet opgenomen in de collectie:
Richard G. Wilkinson & Kate Pickett. The Spirit Level: Why More Equal Societies Almost Always Do Better (uit 2009)
Klik hier voor een TED-talk (How economic inequality harms societies (oktober 2011, 1.879.710 views op 28/8/2013) (16:55)
Citaat 061 (woensdag 28 augustus 2013)
Homepage Citaten 2013
