Op woensdagavond 15 januari 2014 opende het NOS Journaal niet met deze kop. Uit het FD. Werd ook in de rest van de uitzending niet ingegaan op deze quote. Werden er door kamerleden geen vragen gesteld aan de minister van economische zaken of de minister-president. Noch om een spoeddebat gevraagd. Opende geen enkele krant de dag er na met dit item. Niks van dit alles.
De kop boven het artikel in het FD was die woensdag de 15e januari echter duidelijk én alarmerend genoeg. Alleen denkt de gemiddelde politicus, journalist én burger dat dertig jaar ver weg is. Dus hoeven we niets te doen. Ons geen zorgen te maken. Een commissie op te starten. Een maatschappelijk debat op te starten. Nee, laat de man die verantwoordelijk is voor die uitspraak in zijn sop gaarkoken. Het is maar een mening. Van een econoom. Ná ons de zondvloed.
Eric Bartelsman
Is hoogleraar macro-economie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij werd in het FD geïnterviewd in een reeks die deze krant onlangs is gestart. Een debat over de vraag waarmee Nederland de komende decennia haar geld gaat verdienen. In een sterk veranderende wereld, waar veel panelen schuiven en veel sectoren die nu nog floreren zullen afkalven en plaats maken voor andere.
Exponentionele groei
In het interview probeert Bartelsman uit te leggen dat nog minimaal tien jaar de Wet van Moore bij ons zal zijn en blijven. In die periode zullen computerchips elke 24 maanden in snelheid verdubbelen, terwijl de prijs ongeveer gelijk blijft. Dit leidt tot steeds meer toepassingen die veel invloed zullen hebben op ons dagelijks doen en laten. Niet alleen leidt het tot snellere gadgets (telefoons, tablets) maar Bartelsman ziet samen met vele anderen dat we aan de vooravond staan van het wegvallen van zeer veel werk. En niet alleen banen aan de onderkant van de markt. Nee, de komende decennia zullen vooral banen in het ‘middensegment’ (witte boorden banen) massaal verdwijnen en overgenomen worden door ‘robots’. Ook Bartelsman noemt ze, maar hij had beter kunnen opmerken dat werk en banen overgenomen of overbodig gemaakt zullen worden door zelflerende systemen.
Door de razendsnelle ontwikkeling van chips en daarmee samenhangende software komen overal in de samenleving slimme, zelflerende systemen. In een tempo dat door die exponentionele groei alleen maar zal toenemen. Uiteraard weet Bartelsman (noch een Ray Kurzweil, Kevin Kelly, Peter Diamandis – om er enkele te noemen) ook niet hoe snel het zal gaan, wat er precies zal verdwijnen en hoe onze samenleving er in 2043 uit zal zien. Maar hij trekt terecht aan de bel. Als zijn bewering waar zal blijken te zijn dan begint die afname van betaald werk niet in 2042. Nee, waarschijnlijk zitten we nu al in het begin van die ontwikkeling. En is het maar zeer de vraag of onze werkgelegenheid ooit op het oude, hoge niveau zal of kan terugkeren.
Creatieve destructie
Een kleine ‘test’ leverde vanochtend op dat collega’s geloven dat er wel weer – “zoals altijd!” – ander werk voor in de plaats zal komen. De lantaarnopsteker werd genoemd. Die bestaat ook niet meer. En dertig jaar geleden was je als bibliothecaris een hele ‘Piet'(or beter ‘Marie’) als je van een nieuw boek een goede (dus foutloze) titelbeschrijving kon maken. En zie eens wat we nu – anno 2014 – allemaal doen. ‘Dingen’ waarvan we toen (dertig jaar geleden) alleen maar konden dromen. Prima, dat optimisme. Alain de Botton zal er blij mee zijn, want hij neemt die houding op in zijn lijst met de ten virtues for the modern age. Hoop en vertrouwen om in onze zeer sterk veranderende eeuw te kunnen overleven. Op één staat bij hem veerkracht.
Tóch is het maar de vraag of Bartelsman, die collega’s en vele anderen gelijk zullen krijgen. De tijd zal het leren, maar evident lijkt wel dat we een hectische tijd tegemoet gaan. Waarin veel banen weg zullen vallen. Mensen zich doorlopend zullen moeten blijven aanpassen (studie, omscholing). En iedereen met deze ontwikkelingen te maken zal krijgen. Het dus zinvol is je daarop te oriënteren en te informeren. Gelukkig zijn er (al) verschillende boeken waarin wel gedacht wordt vanuit de notie dat we aan de vooravond van grote veranderingen staan. En er een debat op gang komt. Het lijkt er verdacht veel op dat ‘de politiek’ 21e eeuwse problemen te lijf wil gaan met methodieken uit de 20e eeuw. Bartelsman stipt dit ook aan in het artikel.
Enkele citaten
De technologie staat op springen. Ik noem drie zaken: de zelfsturende auto, de universeel inzetbare robot en de exponentiële toename van de mogelijkheden heel grote hoeveelheden data te verwerken.
Zelfs onder de zeer onwaarschijnlijke veronderstelling dat er de komende jaren geen verrassende nieuwe vindingen worden gedaan, gaat de technologische vooruitgang op basis van de huidige stand van zaken nog even voort. Er zijn tal van gebieden waar een versnelling plaatsvindt. () Dus ik ben optimistisch.
() Binnen dertig jaar is de helft van de huidige banen door de robotarmen en andere nieuwe technologiën overbodig.
() Politici moeten regels maken die vooruitlopen op dit soort veranderingen, maar daar zit het probleem. Hun achterban maakt zich zorgen over de dingen van gisteren. Die zit in over de opkomst van de chauffeurs uit Polen die Nederlandse truckers werk zou afnemen. Maar er hangt iets veel zwaarders boven het hoofd. Ze moeten zich zorgen maken over de zelfrijdende Google-auto. Het wordt tijd na te denken over verzekeringen, verkeersregels en aansprakelijkheid. Wat als die zelfrijdende auto in een scherpe bocht op de Mont Ventoux acht wielrenenrs tegenkomt?
() Ik mis lijn in de politieke visie. Dat mis ik bij zowel PvdA, CDA als VVD. Aan de randen van het debat hebben ze een visie, over de onderwerpen in het midden van het spectrum niet. Dan zijn ze bewust vaag. Ze moeten helder aangeven waar ze staan. We willen weten wat partijen over dertig jaar met Nederland willen.
Meer lezen?
Henny van der Pluijm. Rechten en plichten voor robots : burger ze in nu het nog kan! (2013)
Marcel Heerink. Zolang je robot maar van je houdt : hoe en waarom onze samenleving verandert door de onstuitbare opkomst van de robots (2013)
Kevin Kelly. De wil van technologie (2010/2012)
Ray Kurzweil. De singulariteit is nabij : het moment waarop de mensheid de grenzen van de biologie overstijgt (2005/2011)
Ray Kurzweil. Het bouwen van een brein : het geheim van het menselijk denken ontrafeld (2012/2013)
Citaat 100 (donderdag 16 januari 2014)
Homepage Citaten 2014
