Er is steeds meer ongenoegen over de commercialisering van de maatschappij.

Op vrijdag 14 maart 2014 publiceerde het Brabants Dagblad een verslag van een interview met oud-econoom Henk van Tuinen. Over zijn boek Ons land kan menselijker : naar een economie die de samenleving verbetert. Twee dagen voor een lezing in de Groene Engel in Oss. Georganiseerd door de bibliotheek in het kader van het jaarthema Oefenen voor een nieuwe tijd. Interviewer was Twan van Lierop. Het artikel had als kop Reclame is gif in de samenleving en als onderkop Commercie verziekt de samenleving, vindt econoom Henk van Tuinen. Tijd voor verzet: geef tegenreclame! Hieronder de volledige tekst.

Reclame is gif in de samenleving
Al begint het einde van de crisis in zicht te komen, het gaat helemaal niet goed met Nederland. We horen weliswaar tot de gelukkigste landen ter wereld en de gemiddelde inwoner is buitengewoon tevreden met zijn leven, maar schijn bedriegt. Het gaat vooral van kwaad tot erger, constateert econoom Henk van Tuinen. “Mensen zijn gelukkig in hun eigen kringetje maar vinden dat het met de samenleving niet goed gaat”, zegt hij. “Ze hekelen de ik-cultuur, het gebrek aan respect en tolerantie, en de toegenomen hufterigheid. Het is opvallend dat dat woord uit de jaren vijftig weer helemaal terug is.”
De maatschappij wordt individualistischer en asocialer, burgers hebben een groeiende afkeer van de politiek, mensen hebben geen enkel vertrouwen meer in de banken en spreken laatdunkend van ‘zakkenvullers’ en ‘graaiers’. “Vroeger waren er nog morele gezagsdragers en speelde autoriteit een grote rol”, zegt Van Tuinen. “Daar is vrijwel niets meer van over.
En wat het geluk van de Nederlanders betreft, daar betalen we volgens hem wel een erg hoge prijs voor. “We consumeren viermaal zo veel als een halve eeuw geleden, maar we zijn echt niet veel gelukkiger als toen. En ondertussen neemt de werkdruk toe en moeten we langer doorwerken. Daar zit een tegenstrijdigheid in”.

U heeft de oorzaak van die negatieve ontwikkelingen gevonden: de kwalijke invloed van de commercie die de hele samenleving verziekt.
“Ik ben ervan overtuigd geraakt dat de hufterigheid een gevolg is van de toegenomen commercialisering. Reclame probeert je namelijk impulsiever, individualistischer en hebberiger te maken, zodat je zonder nadenken allerlei dingen gaat kopen, waar je niet gelukkiger van wordt. De commercialisering zie je in de hele cultuur. De media worden gefinancierd door reclame en dat heeft natuurlijk gevolgen. Zelfs bij de publieke omroep bepalen de kijkscijfers welke programma’s ze brengen. Ook bij de overheid heerst het marktdenken. Sinds de jaren tachtig is de trend ‘minder overheid, meer markt’. Het is nogal wiedes waar dat toe leidt. In de markt draait het om eigenbelang, concurrentie en het recht van de sterkste, en niet om het publieke belang. Dat gaat ten koste van solidariteit, respect voor anderen en menselijke waardigheid.”

Nog een uitwas van commercialisering: de banken. Parasieten, zo noemt u ze.
“Banken zijn ontstaan om de reéle economie te bevorderen, door met het spaargeld van de ene klant een andere klant helpen om te investeren. Die moraal is in de bankwereld verdwenen. Grof gezegd: ze belazeren de boel eerst met frauduleuze financiële constructies, storten ons vervolgens in een crisis en late ons er dan ook nog voor opdraaien.”

Het laatste nieuws: ING wil betaalgegevens van klanten commercieel gaan uitbuiten door ze aan adverteerders te verkopen.
“En dan durven ze ook nog te beweren dat het in het belang van hun klanten is! Ik kan me niet voorstellen dat banken dat vroeger in hun hoofd zouden halen. Weer een bewijs hoe de commercialisering steeds verder opschuift.”

U noemt reclame ‘eenzijdige commerciële manipulatie’. Laten we ons echt zo gemakkelijk beïnvloeden?
“We kunnen wel denken dat we rationele beslissingen nemen, maar we laten ons vooral door onze emoties leiden. Reclamemakers hebben van de neurowetenschap geleerd dat ze zich moeten richten op ons onbewuste. Ze worden steeds slimmer en gewiekster.  Je wordt te pakken genomen zonder dat je het in de gaten hebt. Er gaat wereldwijd meer dan 500 miljard euro om in reclame. Waarom zo veel? Omdat het werkt!”

Uw oplossing is even gewiekst: geef tegenreclame!
“Ik pleit voor de oprichting van een onafhankelijk fonds, dat tegengas geeft tegen de commerciële overmacht. Niet door rationele uitleg te geven, want dat werkt niet, maar door even doortrapte boodschappen te verspreiden als de commerciële makers. Bijvoorbeeld door een slimme reclame te maken voor bijvoorbeeld een goed leven in plaats van ene hebberig leven, uitdagend werk in plaats van een hoogbetaalde baan, het belang van ene gezond milieu boven economische groei en de verspilling van grondstoffen.”

Hoe moet zo’n fonds tot stand komen?
“Door druk uit de samenleving. Er is steeds meer ongenoegen over de commercialisering van de maatschappij. Alleen wijzelf kunnen de politiek bewegen om ons een stem te geven door zo’n fonds op te richten. Ik stel voor om daar vijf miljard euro in te steken, te financieren uit de btw op consumptie. 

Burgers doen voorstellen voor campagnes, het bestuur van het fonds maakt daar een selectie uit en slimme reclamebureaus maken de campagnes in overleg met de burgers die het voorstel deden. 

Wat zal er gaan veranderen?
“Je hoort allerlei tegenstrijdige boodschappen en daardoor zal een nieuw evenwicht ontstaan. Je wordt verleidt om iets te kopen, maar ook om dat juist niet te doen. We zullen minder impulsief worden en beter gaan nadenken. Ik verwacht dat we minder gaan kopen en minder om een hoog salaris geven, minder gaan werken en ons meer inzetten voor de samenleving. Ik denk dat we socialer zullen worden.

Achtergrondinformatie
Henk van Tuinen (Middelburg, 1946) studeerde economie
Hij werkte in leidinggevende functies bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
Vorig jaar verscheen zijn boek Ons land kan menselijker : naar een economie die de samenleving verbetert
Zondagmiddag houdt hij een lezing in de Groene Engel in Oss
De lezing is onderdeel van de cyclus Oefenen voor een andere tijd van de Bibliotheek in Oss

Klik hier voor een ander citaat: De mens is gedegradeerd tot consument en de consument is niet meer dan een unieke combinatie van data.

Citaat 116 (vrijdag 14 maart 2014)
Homepage Citaten 2014