Het nieuwe werken – … vooral doen en ondervinden.

Soms laat je iets liggen. Of kijkt er vluchtig overheen en schuift het opzij. Wellicht interessant, maar ik heb nu andere dingen aan mijn hoofd. Zo staan er nog veertig niet geopende mailtjes te wachten, een afspraak, overleg. Achteraf kun je precies uitleggen waarom je iets van grote WAARDE niet meteen op zijn of haar merites wist te schatten.
Gelukkig valt dan op zekere dag ‘het systeem’ op ‘de zaak’ uit. En ga je op zoek naar klusjes waarvoor je dat (Citrix-)systeem niet nodig hebt. Bijvoorbeeld je mail wegwerken. Op een tablet, waarmee je via het wel functionerende wifi-netwerk het net op kunt. Daar trof ik een mailtje van 21 maart (!), waarin een collega me attent maakte op een filmpje. Kort, krachtig, kunstzinnig met een mooie moraal en boodschap. Dat vond ik althans toen, want in een korte reply gaf ik aan ‘Erg goed. Ben benieuwd met wie je het binnen de (organisatie) deelt’.

Doen is de beste manier van denken (2:44/16 oktober 2013/159.084 views op 11/9/2014)
In deze film komen twee heren zelf aan het woord. Het gaat over creativiteit, het belang van tegendraadsheid, laks hebben aan regels en structuren. Een optimistisch pleidooi om los te laten, de comfort zone te verlaten. En impliciet een oproep aan ‘bazen’ om dat niet alleen te begrijpen maar (soms,altijd?) toe te staan. Doen! Is de beste manier van denken. Punt.

Kort, krachtig, kunstzinnig met een mooie moraal en boodschap
Dit filmpje kwam ik vandaag ergens onder aan de lijst nog niet-gearchiveerde berichten weer tegen. En moest voor de tweede keer toegeven: kort, krachtig, kunstzinnig met een mooie moraal en boodschap. Dan ontdek je dat achter dit filmpje een collectief schuil gaat. Beter: twee commerciële jongens. Die via dit filmpje willen laten zien waarvoor ze staan. In de hoop dat er uiteindelijk klandizie uit voortkomt. Dat zij ze gegund, want ze weten a) in welke wereld we terecht zijn gekomen en b) hoe je daar als bedrijf, instelling of organisatie mee om zou moeten of kunnen gaan. Beter geformuleerd: hoe je medewerkers binnen jouw toko met alle op ons afkomende onzekerheden moet laten omgaan. De twee heren achter de Vrije denkers zijn hrm-adviseurs die bedrijven helpen los te komen van hun natuurlijke (20e eeuwse) houding om altijd en bovenal in control te willen zijn. Heren die ongetwijfeld begrijpen wat we met het jaarthema Oefenen voor een andere tijd bedoelen.

Out of control
De 20e eeuw is echt voorbij en mocht het management nog steeds alle hoop op in control zijn vestigen, dan hebben ze in de visie van dit collectief weinig toekomstperspectief. Onze eeuw is en zal een era vol onzekerheid zijn. De enige zekerheid is dat werknemers in een bedrijf, instelling of organisatie doorlopend nieuwe dingen tot stand zullen moeten brengen. Over veerkracht moeten beschikken. In de vorige eeuwen kon je lang overleven door gedurende lange periodes ongeveer hetzelfde te maken of doen. Voorbij! Over and out?

De Vrije denkers weten (samen met anderen) dat in de komende decennia mensen creatief moeten zijn. All the time. Niet om schilderijen te maken. Of beelden. Films. Nee, voor en binnen hun sector unieke producten en vooral diensten bedenken, tot stand te brengen. Mensen verbinden met ideeën. Dat is een zeer onzeker proces, waarin niet veel valt te managen. Sterker: managers die denken dat ze dit kunnen managen snappen onze tijd niet (meer). Nog sterker: steeds vaker wordt gedebiteerd dat bedrijven rondom de mensen die de producten en diensten maken moeten worden georganiseerd. In die visie en maatschappij staat de manager niet meer aan de top, maar degene die inhoudelijk  ‘het sterkst’ is. Maar zo iemand noemen we niet langer ‘de baas’. Het is iemand die door collega’s als de natuurlijke leider wordt gezien. En, nog vaker, zal de ene keer deze collega als ‘leider’ door de wereld gaan, en een andere keer iemand anders. Met andere capaciteiten, talenten, passies.
Heb je als huidige ‘baas’ niet genoeg van dit soort creatieve mensen (om je heen verzameld) dan heb je echt een probleem. Ga dan maar managen. Om dat te veranderen. Wellicht kunnen de heren van de Vrije denkers helpen. Om collega’s, die dolgelukkig zijn met ‘bazen’ die hen vertellen wat te doen, te gaan uitdagen om ‘iets’ met hun talenten te gaan doen. Het onzekere pad van het experiment op te gaan. Iets uitproberen. Fouten maken moet in onze wereld. Er moet geëxperimenteerd worden. Nieuwe wereld betreden. Ontdekt. Spannend, maar nodig. Go, make something happen!

Kort
Op het Youtube-kanaal van de Vrije denkers staan vandaag (9/11) 24 filmpjes. Korte filmpjes (van 0:35 tot 8:08). De meeste circa anderhalve minuut.

Krachtig
De heren zijn er in geslaagd krachtige beelden te verzamelen, met passende achtergrondmuziek. Voeren sprekend vaak min of meer bekende mensen op. En door de mix van dit alles beklijft de boodschap.

Kunstzinnig
Heeft uiteraard met smaak te maken. Maar dit woord – kunstzinnig – is op zijn plaats. De makers hebben ongetwijfeld kennis genomen van eerdere en andere initiatieven (TED, Universiteit van Nederland, reclamefilmpjes voor Triodos e.d.), maar geven er wel een eigen draai aan. En alhoewel de 23 filmpjes waarschijnlijk door dezelfde creatievelingen zijn gemaakt verschillen ze toch van elkaar. De vorm volgt kortom de inhoud. Zoals het hoort, nietwaar?

Een mooie moraal
De heren voelen perfect de tijdgeest aan. Waarin andere waarden belangrijk zijn als pakweg twintig of tien jaar geleden. Kernwoorden: creativiteit, empathie, verbinden, loslaten, flow, waarde toevoegen.

De ‘boodschap’
De kern van hun verhaal is ongeveer als volgt:

We zitten in een periode waarin oneindig veel mogelijkheden zijn. Maar werken vaak nog steeds met methodieken en denkkaders uit de vorige eeuw. Om echt creatief te zijn moet je medewerkers de ruimte geven. Leidinggevenden moeten na gaan denken over hun rol. Begrijpen dat ze vooral faciliterend bezig zouden moeten zijn. Ruimte scheppen voor de doeners, denkers – zeg maar vakmensen – die ‘het werk’ doen. Die – dat wel – doorlopend unieke  dingen’ tot stand moeten brengen. Daarvoor worden ze betaald en op afgerekend. Niet altijd, maar een werknemer die na veel trial and error er toch niet in slaagt iets unieks tot stand te brengen, zal naar de uitgang moeten worden begeleid. Niet als straf, maar eerder met de boodschap dat zijn of haar talenten in een andere omgeving beter tot hun recht kunnen komen. In die wereld passen niet langer aftandse instrumenten als functioneringsgesprekken, prikklokken, bijhouden van lijstjes, bonussen. Nee, de belangrijkste rol van ‘de baas’ in de 21e eeuw is om ruimte te scheppen, een goede ploeg deskundigen om zich heen te verzamelen en ze ‘hun gang te laten gaan’. Uiteraard binnen bepaalde kaders. Bibliothecarissen moeten geen tuinen gaan onderhouden of sportscholen gaan runnen. Onderwijzers hoeven geen auto’s te gaan repareren. Alhoewel, als er in een bepaalde groep leersignalen komen van meisjes die wel iets meer van auto’s willen weten dan zou dat geregeld moeten kunnen worden. Sterker: dan gaat die onderwijzer daarvoor. En haar manager begrijpt dat en gaat daarin (soms) mee.

Toelichting op enkele filmpjes
Zoals gezegd spreken Arthur Kruisman en Patrick Donath in commissie. Ze hebben in hun leven ongetwijfeld inzichten opgedaan, maar laten in hun filmpjes merken dat ze geïnspireerd worden door anderen. Ze staan zoals dat zo mooi heet op de schouders van reuzen en vertellen vervolgens ‘hun eigen’ verhaal. Of, nog anders geformuleerd, ze herschikken alle in hun leven opgedane legoblokjes informatie zodanig dat er iets nieuws, unieks tot stand komt. 
Tussen de 24 tot nu geplaatste filmpjes op hun kanaal zitten enkele reclamefilmpjes, die ze hebben ondertiteld. Filmpjes die wonderwel aansluiten bij de filmpjes die ze zelf (met hulp van ene Maximilian) hebben gemaakt. De inhoud waaiert alle kanten uit. Eén overheersend gevoel: optimisme. Wij, mensen, zitten midden in allerlei crises (meervoud) maar hebben nog nooit zo veel mogelijkheden gehad om ze op te lossen. Maar dan moeten we wel enkele wijzers de andere kant opdraaien. De Vrije denkers zijn typisch voorbeelden van mensen die Jan Rotmans kantelaars noemt. Hieronder worden enkele favoriete filmpjes naar voren gehaald met een korte toelichting.

Vier instrumenten van de vrije denkers (1:20/22 augustus 2014/427x)
Het gaat om: wakker schudden (méér inzicht), denken én doen (méér doen), fouten maken (méér proberen) en creatief zijn (méér durven). En waarde staat centraal. Maak iets dat waarde heeft, waardevol is.

‘Fouten maken’ is een ander woord voor ‘groeien’ (1:34/21 augustus 2014/175x)
Een reclamefilmpje van, voor en over de Khan academy. Ondertiteld door de heren.

Plannen maken is zinloos (2:25/29 juli 2014/1.037x)
Centraal staat een tekst van de Engelse filosoof Alan Watts (1915-1973)

Over de schoonheid van twijfel (4:44/18 juli 2014/398x)
Wetenschappers wordt soms verweten dat zij de werkelijke schoonheid niet zien omdat zij alles ontleden en onderzoeken in plaats van verwonderen. Dit korte betoog van Richard Feynman geeft een mooi inkijkje over de schoonheid van twijfel. Lees in dit verband ook Een regenboog ontrafelen : over wetenschap, waanideeën en wonderen van Richard Dawkins uit 1998.

Vrije denkers trailer (1:23/17 juli 2014/231x)
Waarin o.a. Jan Rotmans voorbij komt. 

Zit stil en houd je mond (4:22/9 juli 2014/906x)
Kosmoloog Neil DeGrasse Tyson (wellicht bekend van de nieuwe reeks Cosmos en het feit dat Zomergast Ionaca Smeets hem via een fragment naar voren haalde) raadt ouders (en andere opvoeders) van harte aan kinderen zichzelf te laten ontdekken. “Advies voor ouders die vragen hoe hun kinderen wetenschapper kunnen worden! Eén advies: get out of the way. Kinderen worden nieuwsgierig geboren.” Punt.

De kracht van verbeelding (5:14/25 juni 2014/453x)
Fragmenten uit een filmpje van Sir Ken Robinson waarin hij drie soorten mensen onderscheidt: Those who are immovable (mensen die niet in beweging zijn te krijgen), who are movable (die in beweging kunnen komen) en Those who move (en degenen die ‘doen’). Hij citeert Benjamin Franklin.

Doen als het nieuwe diploma (1:13/29 april 2014/1.014x)
Een filmpje van Ericsson, een Zweedse telecommunicatiebedrijf, over andere manieren van werken (in deze eeuw).

Hoe ben jij creatief i.p.v. hoe creatief ben jij? (8:07/19 april 2014/1.033x)
Het langste filmpje. Waarin Ken Robinson centraal staat. Een lange quote uit een andere, veel langere film. Beelden en compositie van (wederom) Maximilian.

De aangrenzende mogelijkheid (1:55/16 april 2014/616x)
Centraal staat Steven Johnson, auteur van Briljante ideeën: hoe kom je erop? : innovatief denken kun je leren (2010). 

Noodzaak van leren (5:14/11 april 2014/3.847x)
Film waarin een drietal heren zich uitspreken over de noodzaak om ons onderwijssysteem anders te gaan organiseren. Een van hen is Seth Godin (auteur van o.a. het manifest Stop stealing dreams). Een andere (onbekende) meneer spreekt de volgende zinnen uit:

You can’t imagine in a world where you sit down to do an exam and you ask yourself the question ‘I hope there are no surprises on the exam paper’. And your teachers think ‘I hope I’ve prepared them for everything’. How would that prepare you and then to go out in a world that every day is gonna surprise you. You know, it’s full of the surprises of the economy, of the society, of inventions, technology. Every day is a surprise!
Learning prepares you to cope you with the surprises. Education prepares you to cope with certainty.
There is no certainty!

Het is onvoorstelbaar dat je in een wereld zit waarin je een examen doet en dat je jezelf de vraag stelt: ‘Ik hoop dat er geen verrassingen in het examen staan’. En dat jouw docent tevens denkt: ‘Ik hoop dat ik ‘m goed op alles heb voorbereid’. 
Hoe moet je dat voorbereiden op een wereld waarin elke dag je zal verrassen? Het zit vol met verrassingen in de economie, de maatschappij, de politiek, vernieuwing in technologie. Elke dag is een verrassing!
Leren bereid je voor om met verrassingen om te gaan. Onderwijs bereid je voor om met zekerheden om te gaan.
Maar er is geen zekerheid!

Klik hier voor de hele film (The Future of Learning, Networked Society – Ericsson) (20:16 – 2012)

Over eenzaamheid en sociale media (4:23/ 16 januari 2014/1.493x)
Inleidende woorden van de vrije denkers: Deze video van Shimon Cohen heb ik recent ondertiteld. De video geeft informatie over hoe sociale media ons in een mogelijke valkuil kan laten stappen met eenzaamheid tot gevolg. Mooi gebracht.

Durf fouten te maken (3:37/2 april 2013/6.076x)
Arthur Kruisman en Patrick Donath komen zelf in beeld en bespreken vier ‘domeinen’ en hoe daarin met (on)zekerheid wordt omgegaan. Moet worden omgegaan. Conclusie: veel werk speelt zich noodzakelijkerwijs in de 21e eeuw in het derde domein af. Waar alles complex is en het weinig zin heeft (ja zelfs bijna onmogelijk is om) op de uitkomst te sturen. Forget it. Vertrouw er als manager op dat ‘jouw’ medewerkers een goed eindresultaat zullen realiseren. Of niet.

Méér dan human resource (1:56/14 maart 2013/5.731x)
Het eerste geüploade filmpje van de Vrijde denkers. Ze verwoorden het zo: Wij zijn méér dan een human resource. We hebben talent in huis dat vaak nauwelijks past in de banen en de functies van traditionele organisaties. Dat is dé oorzaak van veel cognitieve onderbenutting en cognitief overschot. Een verspilling van human talent van heb ik jou daar en dat moet maar eens afgelopen zijn.

Coda
Collega Jan trof vandaag (13-9-2014) dit plaatje op het net aan. En tweette het verder. Opmerkelijk. How to craft a compelling storyline for your company. En alhoewel dit artikel en plaatje over de manier gaat waarop je jezelf als organisatie naar buiten toe presenteert, zegt die kleur ook iets (althans zou dat moeten zeggen) over de manier waarop je intern met elkaar omgaat.
De landelijke huiskleur van ‘de bieb’ is oranje en dat zou staan voor vriendelijkheid, opgewektheid en vertrouwen. Dat klopt wel, vermoed ik. Maar de filmpjes van de Vrije denkers zullen ons dwingen naar ons eigen proces te (blijven) kijken. Het is nooit goed. Of klaar. We zijn net als andere bedrijven, instellingen en organisaties ‘veroordeeld’ om te blijven oefenen. Voor een andere tijd. En te bezien hoe managers daarbij al dan niet hinderlijk in de weg mogen of moeten lopen.

Citaat 166 (donderdag 11 – zaterdag 13 september 2014)
Homepage Citaten 2014