Roland van der Vorst.
Deze naam zal de gemiddelde Nederlander niet veel zeggen. Een ondernemer. Die anderhalf jaar geleden als het ware zijn schepen in Nederland verbrandde en naar Singapore vertrok. Daar gebeurt ‘het’. Volgens hem. Meer dan in Silicon Valley en natuurlijk meer dan in Europa. Inmiddels is hij deels op zijn schreden teruggetreden en woont zowel daar als hier. Zijn familie woont weer in Nederland en hij pendelt heen en weer. Hij werd een redelijk bemiddeld man met zijn reclamebureau They. Onafhankelijk. Is ook een schrijver. Denker. Twee boeken trokken in kleine kring veel aandacht:
Nieuwsgierigheid : hoe wij elke dag worden verleid (uit 2007) en Hoop : hoe we door de toekomst worden verleid (verschenen in 2009). Bijzonder uitgegeven en zeker geen doe-het-zelf boek. Eerder een boek dat inspireert, je geen kunstje wil aanleren of verkopen. Sinds enige tijd schrijft Roland van der Vorst in het Financieele Dagblad een column. Kun je volgen wat hij zoal doet, ervaart, denkt. Nóg een reden om af en toe ook deze prima (ondanks de titel toch redelijk algemene) krant ter hand te nemen.
In de Groene Amsterdammer van 5 november 2014 staat een interview met deze interessante man. Daaruit enkele lang citaten. Over het belang van verbeeldingskracht. En hoe belangrijk dat is, juist in een tijd waarin cultuur geofferd wordt om onze economie te redden. Hij maakt aannemelijk dat desinvesteringen in onderwijs en cultuur ons op zullen breken. Ook is het hele artikel één lang voorbeeld van een man die het jaarthema Oefenen IN een andere tijd fundamenteel begrijpt, doorgrondt en in die ‘stijl’ leeft.
Verbeeldingskracht
Je hebt verbeeldingskracht nodig. Hoe je daaraan komt? Door veel te zien, veel te lezen, je voor veel dingen open te stellen. Zo kun je jezelf trainen om creatief te zijn. Het ontbreekt veel organisaties aan de verbeeldingskracht om conceptueel te kunnen nadenken wie ze zijn en wat ze zouden kunnen zijn. Terwijl, in tijden van onzekerheid weet je toch niet precies hoe het wordt, dus je moet goed nadenken over hoe het zou kunnen zijn.
Vraag: Verbeeldingskracht is nu niet bepaald een eigenschap die we onze kinderen bij voorrang leren op school, of waar vacaturesites de nadruk op leggen. Is het een onderschatte kwaliteit?
RvdV: Neem de discussie over de kunstsubsidies. Kunst wordt gezien als een hobby, of als economische activiteit. Het moet leuk zijn of meteen rendement opleveren. Maar ik zou mijn werk niet kunnen doen als ik niet veel tijd doorbracht met onzinnige dingen als boeken lezen waarvan ik niet weet of ik ze ooit kan gebruiken. Kunst helpt om zin te geven aan wie je bent. Maar het betaalt zich niet meteen uit. Dat is een probleem in tijden van onzekerheid, want dan zijn we gefocust op de korte termijn. Maar het is duidelijk dat de komst van de robots ons voor de vraag gaat stellen: wat maakt mensen uniek? Dat is toch het feit dat ze zin kunnen geen aan dingen, dat ze na kunnen denken, dat ze creatief kunnen zijn. Het feit dat ze nieuwe wegen kunnen zen. Een brede ontwikkeling helpt daarbij. 
Singapore is ook niet alles
Singapore is ongelooflijk competitief. Dat maakt dat iedereen goed presteert. Maar het is niet altijd bevorderlijk voor de creativiteit. Om creatief te zijn moet je empathisch zijn. Problemen worden steeds complexer. Ze kunnen niet meer door één persoon worden opgelost. Daarom wordt het steeds belangrijker om samen ideeën te bedenken en dan moet je geen cultuur hebben waar iedereen elkaar de loef afsteekt.
Nog iets positiefs, in onze Nederlandse cultuur
Onze traditie van praktisch ontwerp. Design thinking wordt steeds populairder als methode om problemen werkende weg, bijna op de tast op te lossen. Deze benadering past bij de Nederlandse ontwerpershouding. ‘Een ontwerper heeft altijd een ideaal voor ogen. Maar hij heeft geen uitgestippeld pad dat daar naartoe leidt. Dus hij gaat knutselen. Een tegenslag kan zomaar een opstap blijken naar iets nieuws. Het is een levenshouding die past in tijden van verandering.
De junglemaatschappij
Je kunt in onzekere tijden terug naar de junglemaatschappij. Dan kijk je goed om je heen en zorg je dat je de ander zo veel mogelijk de pas afsnijdt. Dan denk je vooral aan jezelf, zie je overal gevaar en stel je je in op risico’s. Dat is best een effectieve levenshouding. Maar het zou veel interessanter en positiever zijn om de ontwerpershouding aan te nemen. Dan wordt onzekerheid – met alle bijbehorende oneffenheden en onduidelijkheden – een essentieel element in een wordingsproces. Je moet dan wel een ideaal hebben, iets waar je naar streeft. Je moet iets willen maken, wat dan dan ook is.
Niet alles is leuk, lekker en gemakkelijk
En dat proces interessant vinden, al kan het heel frustrerend zijn. Als ik zie hoe mijn jongste met Duplo bezig is – als buitenstaander zou je denken: tjonge, wat een frustrerend proces. Maar hij gaat er helemaal in op want hij is iets aan het maken. Ik denk ook dat de rol van discipline in het bereiken van geluk zwaar wordt onderschat. Je moet ergens doorheen, uiteindelijk helpt dat. Dat is lange tijd gevaarlijk geweest om te zeggen. Maar het is niet allemaal leuk, lekker en gemakkelijk.
Formuleer iets wat uitsteekt boven de vanzelfsprekendheid van alledag
Ik ben heel optimistisch over de jonge generatie. Ze doen het op een andere manier. Ondernemerschap is belangrijk geworden. Jongeren denken eerder: het wordt toch niet voor mij geregeld, ik moet het zelf regelen. Ze geven hun toekomst zelf vorm maar hebben ook oog voor de planeet. Er is een can-do-mentaliteit, ook door technologie gedreven. En je hoeft ook niet per se een groot maatschappelijk ideaal te hebben. Als je maar iets formuleert wat uitsteekt boven de vanzelfsprekendheid van alledag.
Als een vis in het water
Het is meer dan ooit belangrijk dat je kunt omgaan met tegenstrijdigheden. Dat geldt voor mensen, voor bedrijven en voor de samenleving als geheel. Vroeger was je econoom of socioloog en daar bleef het dan bij. Maar als het in je vermogen ligt, maak je dan meerdere specialismes eigen. Ben je ingenieur? Ga dan schilderen of muziek maken. Verdiep je erin. Dan komt het wel goed, denk ik. Dat is puur intuïtief. Dit is waar ik zelf naar neig, en ik voel mij in deze wereld als een vis in het water. Je wordt er mentaal weerbaarder door. Je schrikt niet als tegenstrijdige dingen gebeuren, want je hebt gezien hoe je ze kunt verenigen.
Helaas
Nou, dit denken wordt niet gestimuleerd. Veel media redeneren bijvoorbeeld: de wereld wordt zo complex, daarom moeten wij heel duidelijke tegenstellingen creëren. De ene persoon vertegenwoordigt het ene standpunt, de andere het tegendeel. Geen grijstinten of tegenstrijdigheden alsjeblieft. Maar de impliciete boodschap die je hiermee afgeeft is dat iemand blijkbaar niet twee dingen tegelijkertijd kan denken. Je ziet nooit iemand in de media die zegt: ik doe dit én dat. Terwijl deze tijd juist vraagt om methodes om met onvoorspelbaarheid en complexiteit om te gaan.
Meer lezen??
De levenshouding van Roland van der Vorst doet denken aan die van Martijn Aslander. Klik hier voor een artikel over een avond met deze bijzondere man (The power to create).
Een andere naam die opkomt is Seth Godin. Die zich in zijn in 2012 verschenen The Icarus deception : how high will you fly? op het standpunt stelt dat iedereen zich in de eenentwintigste eeuw als een soort kunstenaar door het leven zal moeten bewegen. Doorlopend nieuwe ‘kunstjes’ tot stand brengen. leren omgaan met onzekerheid. Beschikken over veerkracht om ondanks tegenslagen toch door te gaan. Klik hier voor een lang artikel over dit boek en de geesteshouding van waaruit je jezelf in onze eeuw staande kunt houden (Een prentenboek voor volwassenen). Of lees een artikel over het belang het opdoen van (veel) legosteentjes, om daarmee verhalen te kunnen vertellen/verrassende ‘dingen’ voor elkaar te kunnen krijgen. (De kracht van verhalen, een schriftelijke versie)
De Groene Amsterdammer
Opmerkelijk is dat in hetzelfde (prima geslaagde) nummer van De Groene Amsterdammer een lang (mild kritisch) artikel staat over de zogenaamd singularity-beweging. Waarvan Raymund Kurzweil de grootste voorganger is. Lees diens De singulariteit is nabij : het moment waarop de mensheid de grenzen van de biologie overstijgt (uit 2005/2011). Indien de helft van wat in dit boek wordt beweerd waarheid zou worden dan staan ons nog veel hectische jaren te wachten. En hebben we als mensheid meer dan ooit behoefte aan verbeeldingskracht.
Citaat 189 (maandag 10 november 2014)
Homepage Citaten 2014
