How to revolutionize education from the ground up.

Op dinsdag 3 februari 2015 liet sir Ken Robinson via Twitter weten dat er een nieuw boek van hem aan zit te komen. Een tweet naar ruim 283 duizend volgers.

Opmerkelijk dat ik een dag eerder, na afloop van een zogenaamde KennisMakers-bijeenkomst in de bibliotheek van Heeswijk-Dinther een slimme man sprak die nog nooit van hem had gehoord. Terwijl hij wel wist wat TED was. En als oud-docent ook wel een beeld had van wat er gedeeltelijk mis is in de wereld van onderwijs en opvoeding. Hij had het best bekeken TED-filmpje van sir Ken nooit gezien: How schools kill creativity. Sinds 2006 door ruim 31 miljoen mensen bekeken. Deze oud-leraar kende de anekdote niet van de lerares die aan een zesjarig meisje vraagt wat ze aan het tekenen is. “Ik teken God”. Waarop de leerkracht opmerkt dat niemand weet hoe god er uit ziet. Antwoord: “They will in a minute!” Kan gebeuren, dat iemand dit filmpje niet kent. Nietwaar?

Een dag later sprak ik met een andere – wederom redelijk slimme man – die wel eens een TED-filmpje had bekeken, maar nooit van de ‘filter bubble’ had gehoord. Maar toen ik het hem uitlegde wel begreep wat Eli Pariser daarmee bedoelde. Bijna 4 miljoen mensen hebben zijn Beware online “filter bubbles” gezien, waarin hij aangeeft dat wij mensen allemaal in een soort glazen bol leven. Een bol waarin we informatie van buiten door laten dringen, die (meestal) aansluit bij onze opvattingen en kijk op de werkelijkheid. We filteren onbewust. Negeren informatie die haaks staat op onze kijk op die wereld. En de crux is dat door allerlei digitale ontwikkelingen het steeds gemakkelijker wordt om je alleen te omringen met informatie die past binnen jouw systeem. De rest (die daar haaks op staat, er tegenaan schuurt) kun je gemakkelijk negeren. Sterker: vaak weet je niet eens dat die ‘vervelende’ informatie ergens er uit wordt gefilterd. Gelooft u het niet? Dan weet U waarschijnlijk niet dat de zoekresultaten die Google u voorschotelt te maken hebben met uw eerdere zoekgedrag. Elke wereldburger krijgt andere resultaten voorgeschoteld; aansluitend op zijn of haar vermeende kijk (althans volgens de algoritmes van Google) op de realiteit. Google staat hier niet alleen in. Het wordt door bijna alle internet-‘helpers’ gedaan. Met de beste bedoelingen. Alhoewel bij die stelling vraagtekens gezet kunnen worden.

Eerder die dag was ik aanwezig bij een eindgesprek. Waar een collega ‘doorgezaagd’ werd over een onderwijstraject dat bijna twee jaar had geduurd. Wat had ze geleerd, hoe had het proces haar kijk op de werkelijkheid en manier van werken veranderd. De gespreksleider begeleidde op veel plekken in Nederland mensen in en om het onderwijs. En incidenteel ook bibliothecarissen die regelmatig te maken hebben met kinderen, leerkrachten en schooldirecteuren. Opmerkelijk dat deze – wederom slimme, hoogopgeleide – man nooit gehoord had van Seth Godin. Een man die zich op zijn manier als buitenstaander (want marketeer) een mening aanmeet over het onderwijs in de eenentwintigste eeuw. Die zelfs een online manifesto heeft geschreven: Stop stealing dreams (what are schools for?).

Drie ontmoetingen
En drie keer kende mijn gesprekspartner iets niet, wat perfect aan zou kunnen sluiten bij hun kijk op de wereld. In onze filter bubbel (en dus ook in de mijne) wordt niet alleen informatie buitengesloten die NIET aanluit bij mijn perceptie van de werkelijheid. Het is nog erger: vaak komt er ook geen informatie door die ik goed had kunnen gebruiken. Helaas, het hoort bij de menselijke conditie. Je kunt én zult nooit alles wat relevant is kunnen weten. Niets om je druk over te maken. Wél over informatie die zaagt aan je zekerheden. Die zou je bewust wel meer tot je door moeten willen laten dringen. Maar er zijn altijd uitvluchten: té druk, dat lees ik later wel, waarschijnlijk is het onzin, of “ik ken het al!”.

Waarom deze voorbeelden
In een kort filmpje (geplaatst op dinsdag 3-2-2015) legt sir Ken Robinson uit waar zijn nieuwe boek over gaat. Het onderwijs in de eenentwintigste eeuw. En hoe het van de grond af opnieuw opgebouwd zal moeten worden. Geen verrassend geluid. Dagelijks kun je signalen opsnuiven dat het huidige systeem is vastgelopen. Afgelopen zondag ging Tegenlicht er ook over (De onderwijzer aan de macht). Teneur van deze geluiden: negeer als leerkracht zo veel mogelijk maatregelen die (vooral) in Den Haag (en door jouw onderwijskoepel of directie) worden genomen. Dat zijn signalen van een stervend systeem. Maatregelen die ons oude model nog meer én sneller de vernieling in zullen draaien. Té veel uitgaand van het oude adagium dat scholen kinderen klaar moeten stomen voor de arbeidsmarkt. Money driven. “We doen ook nog een beetje aan cultuur en sociale vorming” is helaas niet voldoende.

Metaforen
Het voorbeeld van het zesjarig meisje dat god tekent is exemplarisch voor de manier waarop Ken Robinson denkt, schrijft en praat. Met voorbeelden uit het echte leven. Die iedereen begrijpt. Herkent. Kan plaatsen in hun eigen wereld. En mensen doet uitroepen: ‘Verhip’ (of een modernere term), ‘het is waar’. Sir Ken Robinson heeft de gave van het woord. En speech. Niet voor niets hebben miljoenen mensen elkaar attent gemaakt op zijn TED en andere speeches.
Zijn nieuwste filmpje duurt circa 6 minuten. Is feitelijk een commercial voor zijn nieuwe boek, dat pas in april uitkomt. Maar bevat weer enkele juweeltjes. Prachtige beelden, waardoor je beter snapt in wat voor wereld we leven en waar we ongeveer ‘dé’ oplossing moeten vinden. Impliciet heeft hij het over waarden en wat waardevol is of zou moeten zijn. Het belang van creativiteit (zijn definitie: ‘I define creativity as the proces of having original ideas, that have value’) (let vooral op het stukje achter de komma!) en proberen buiten je comfort zone (of filter bubble) te stappen. Als onderwijs en opvoeders er in slagen om kinderen dat te laten doen. Dan. Dan komt het wel goed met ons en onze kinderen in de 21e eeuw.

Opnieuw opbouwen
Volgens Ken Robinson gaan nog te veel beleidsbepalers er van uit dat we in de 19e of 20e eeuw leven. Waarin we onze kinderen klaar moeten stomen voor een baan. Hij noemt drie kenmerken van dit denken. Het is lineair wat leidt tot jaargroepen die door het systeem heen moeten worden ‘gejaagd’. Kinderen zijn helaas (gelukkig!) verschillend. Het draait té veel om vraag en aanbod. Kinderen worden gestimuleerd richtingen te kiezen waar (vermeend) veel vraag naar zal zijn. Kinderen leren daardoor onvoldoende waar hun talenten liggen en laten zich té weinig voeren door waar ze ‘iets’ mee hebben en ‘goed’ in zijn. En kinderen die andere – minder lucratieve – richtingen willen kiezen worden afgeremd, gedemotiveerd. En tot slot is het een systeem tot leidt tot conformiteit. Scholen worden afgerekend op testresultaten, scoren op internationale lijstjes.

Dan komt Robinson met een andere sector aanzetten: de agarische. Die die in de 19e, maar vooral 20e eeuw ontzettend snel is veranderd. Waardoor zij er in is geslaagd 7 miljard mensen te voeden. Chapeau, maar dat industrieel agrarisch complex legt een té zware last op de aarde, onze omgeving, het klimaat. Het is niet houdbaar, noch duurzaam. Dus moet er een ander komen. Uitgangspunt is dat alleen op een gezonde bodem goede voedingsstoffen kunnen worden geproduceerd. Dus weg met chemische meststoffen, bestrijdingsmiddelen, hormonen om de groei te versnellen.

Robinson ziet parallelen met het onderwijs. Waar de nadruk ook té veel is gelegd op output, testresultaten. Wat heeft geleid tot een verarmd lessenpakket. Waar veel kinderen uit- of afvallen. Stress voor komt bij leerlingen en onderwijzers. Een vastgelopen systeem. Waar een ander voor in de plaats moet komen. Een systeem waar een andere cultuur gaat (over)heersen. Een cultuur die van de grond af zal moeten worden opgebouwd. Einde verhaal. Nu is het wachten op zijn boek.

Quote
My new book, which is my synthesis of what I believe needs to happen in education. () It’s about how to revolutionize education from the ground up. And the heart of it is a different metaphor for education, a change of paradigm.

Een eerder filmpje
Ruim anderhalf jaar geleden werd een langer filmpje op het net geplaatst waarin Ken Robinson op dit onderwerp ingaat. Deze speech voor de RSA duurt ruim 25 minuten. Titel: How to change education – from the ground up. Maar de opname is veel eerder gemaakt, want daarin kondigt hij een boek aan dat al in 2009 uitkwam (Het Element : als passie en talent samenkomen). Verder zijn er tientallen filmpjes waarin Robinson al op dit thema hamert.

Youtube – Revolutionizing education from the ground up (6:09)