Spiegeltje, spiegeltje aan de wand – heeft mijn werk eigenlijk wel zin?

De Correspondent bestaat ruim anderhalf jaar en lijkt ‘here to stay’. Veel abonnees van het eerste uur hebben hun abonnement verlengd. Ook slaagt de club van Rob Wijnberg er nog steeds in nieuwe leden aan te trekken. Opvallend veel jongeren én mensen die genuanceerd kunnen denken. Dat laatste kunnen helaas alleen de leden zelf bevestigen, die toegang krijgen tot de plek waar de reacties van abonnees worden geplaatst. Het komt zelden voor dat op een bepaald artikel géén reacties komen. Genuanceerde reacties. Er wordt zelden gescholden of op de man gespeeld (klik hier voor een artikel over volwassen manieren om het met elkaar oneens te zijn). Meestal reageren enkele tientallen, maar ook zeer regelmatig enkele honderden leden.

Opvallend vaak zijn dit soort artikelen geschreven door oprichter en hoofdredacteur Rob Wijnberg. Goede tweede is historicus Rutger Bregman, Correspondent Vooruitgang. Beiden kunnen goed schrijven, hebben iets te melden en lokken door hun stellingname discussie uit. Helaas komt het té zelden voor dat door hen aangestipte thema’s op de agenda van de Tweede kamer terecht komen. Dat verdienen ze wel. Ze hebben het over zaken die – of we het nu leuk vinden of niet – links of rechts op ons maatschappelijk bord terecht zullen komen. De Correspondent loopt – centrale these – vaak op de tijdgeest vooruit.

Een prikkelende vraag, stelling
Vanochtend (woensdag 11-2-2015) staat er zo’n typisch Bregman-stuk op de website. Hij borduurt om te beginnen voort op eerdere artikelen en thema’s. En voegt aan ‘zijn’ verhaal een nieuw element toe. Dat hij zodanig naar voren haalt dat het mensen aan het denken (zou moeten?) zetten: Stel jezelf de vraag : heeft mijn werk eigenlijk wel zin?

Goedemorgen! Heeft mijn werk eigenlijk wel zin?
Tja. Als iedereen die een eerlijk antwoord op deze vraag geeft naar huis zou gaan … Dan waren de files voorbij. Dat is zeker. En zou de samenleving er – hoe opmerkelijk – ook niet slechter op worden. Eerder het tegendeel. Maar ja, iedereen die zo’n ‘bullshit baan’ bezet blijft toch maar ‘hangen’ voor de beloning. Die – opmerkelijke constatering van Rutger Bregman (in commissie, want hij citeert onderzoekers) – vaak hoger is naarmate het bullshit-gehalte in een bepaalde baan toeneemt.

Het belang van zinvol werk
Uiteraard grijpt Bregman terug op eerdere artikelen en inzichten. Hij blijft hameren op het punt dat we de komende jaren anders tegen (betaald) werk aan zullen moeten gaan kijken. Er zal een debat gevoerd moeten worden over herverdeling van (steeds) schaarser wordend (betaald) werk, de invoering van een basisinkomen en de vraag wat een zinvol leven is. In een tijd waarin veel mensen niet meer ‘nodig’ zijn. Om twee redenen: hun kennis en ervaring is niet meer nodig, want het werk wordt door slimme algoritmes en robots gedaan. Of houdt domweg op te bestaan. Verder kunnen we als samenleving ‘besluiten’ dat bepaalde werkzaamheden en beroepen niet veel (meer) toevoegen aan de samenleving. En ze ‘afvoeren’. Rutger Bregman noemt accountants die zeer actief bedrijven helpen de belasting te tillen, marketeers en andere beïnvloeders die ons massaal ‘dingen’ laten doen of spullen kopen die feitelijk niet veel toevoegen aan een ‘gelukkige’ samenleveing. Sterker: er vaak haaks op staan.

Enkele citaten

Misschien wel niet. In 2013 was maar liefst 35 procent van alle Nederlandse werknemers niet ‘enthousiast over zijn baan.’ In de handel en de financiële sector zijn mensen het minst enthousiast; in de zorg en in het onderwijs het meest (voor het salaris geldt trouwens precies het omgekeerde). Maar terwijl de werkgelegenheid voor veel leraren en thuiszorgmedewerkers afneemt, is er juist steeds meer vraag naar bijvoorbeeld fiscalisten en ICT’ers.

Moeten we wel blij zijn met al deze vacatures? Een programmeur kan de mooiste dingen maken, daar niet van, maar er zijn ook steeds meer wiskundige genieën die hun hart verpanden aan de reclame-industrie. En ja, een goede fiscalist kan zijn gewicht in goud waard zijn, maar menig accountant verdient nu een dubieuze boterham als vertegenwoordiger van Nederland Belastingparadijs.

() Maar als zoveel mensen twijfelen aan het belang van hun werk, waarom staan we dan te juichen zodra de werkgelegenheid toeneemt?

Het antwoord is simpel: liever een onzinbaan dan geen baan. Langdurige werkloosheid heeft een grotere impact op je welzijn dan een echtscheiding, of het verlies van een dierbare. We leven in een wereld waarin het belang van betaalde arbeid almaar groeit, zo rapporteerde het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) onlangs nog. We besteden er meer tijd aan dan in de jaren tachtig, en ook voor onze identiteit is werk belangrijker geworden. Als iemand op een feestje vraagt wat je doet in het dagelijks leven is het niet de bedoeling dat je over je lidmaatschap bij de lokale bowlingvereniging begint.

() Voor de meeste politici en economen zijn banen moreel neutraal – hoe meer werk, hoe beter. Maar misschien is het tijd voor een nieuwe vakbeweging. Een die niet alleen strijdt voor meer banen en hogere lonen, maar in de eerste plaats voor zinniger werk. ‘Een vakbeweging die eindelijk afscheidt neemt van de ideologie dat werk iets goeds is op zichzelf,’ zegt David Graeber, ‘en een die arbeid herdefinieert als je bekommeren om andere mensen.’