Vorig jaar las ik vier boeken

Een korte, feitelijke zin.

Het begin van een artikel. Ruim vijfentwintighonderd woorden. Het wordt pijnlijk als je weet waar die zin stond. Op een website waar teksten worden geplaatst van mensen die graag én veel schrijven. Die lekker bezig willen zijn met woorden, en lezen. Lezers. Medium, is de naam.

Een bekentenis
Die vijf woorden krijgen een andere lading als je weet wie de zin schreef. Ene Hugh McGuire, die de laatste jaren betrokken is geweest bij uiteenlopende digitale platforms rondom boeken. Deze Hugh McGuire gaf op 22 april 2015 aan dat hij vorig jaar vier boeken heeft gelezen. Zijn artikel heeft als kop Why can’t we read anymore? Met als ondertitel: Or, can books save us from what digital does to our brains? Twee vragen die hij voor het gemak namens ons allen stelt; wij, lezers in een digitale wereld. Waarom kunnen we niet meer lezen? En kunnen boeken ons helpen af te komen van wat ‘het digitale’ met onze hersens doet?

Hugh McGuire heeft ooit, nog niet zo lang geleden, heel veel boeken gelezen. Maar nu geeft hij openlijk toe dat hij in 2014 slechts vier boeken heeft (uit)gelezen. Het lukte niet meer. Werd doorlopend afgeleid. Begon er telkens weer aan, maar na enkele momenten dwaalden zijn gedachten weer weg. En, cruciaal, ging hij ‘iets’ met een van zijn vele gadgets doen.

Hij schaamt zich
Beter: schaamde zich zo dat hij besloot dit voorjaar er iets aan te gaan doen. Maar dat kan alleen als je voor jezelf analyseert wat er mis is gegaan. Hij begint zijn stuk zo:

Vorig jaar las ik vier boeken.
De redenen voor dat lage getal zijn, denk ik, dezelfde als jullie redenen. () Ik heb geconstateerd dat het steeds moeilijker wordt om me op woorden, zinnen en paragrafen te concentreren. Laat staan hoofdstukken. Hoofdstukken hebben vaak pagina na pagina vol paragrafen. Ontzettend veel woorden waarop je moet concentreren; woorden en verder niets. En als je een hoofdstuk uit hebt, dan moet je aan het volgende beginnen. En meestal nog een heleboel meer, voordat je kunt zeggen dat je ‘het’ uit hebt. En je aan een ander kunt beginnen.

Vorig jaar probeerde hij het nog een tijdje, maar constateerde steeds vaker:

Meestal ging ik ‘s avonds naar bed met een boek, een krant of een ereader. En begon te lezen. Een woord na het andere. Een zin. Twee zinnen. Misschien drie. En dan … dan moest ik een kleinigheidje doen. Om te overbruggen. Iets doen aan die kleine jeuk in mijn hoofd. Effe mijn email checken op mijn iPhone; een reactie geven op een grappige Tweet; een link volgen naar een écht goed artikel in de New Yorker, of, beter, in de New York Review of Books. Daarna nog een emailtje.
Dan las ik nog een zin. Dat zijn vier zinnen. () Het duurt erg lang om zo een boek uit te krijgen. En het is vermoeiend, want meestal viel ik halverwege zin vijf in slaap.

Hij schaamt zich ook voor zijn gedrag
Bekent dat hij zelfs tijdens een intiem moment met zijn dochtertje het niet kon nalaten om even zijn mobieltje te trekken. Ontdekt dat anderen met hetzelfde probleem rondlopen. Dat ene Teju Cole niet langer in staat is om een heel lied-je af te luisteren. Vergelijkt zichzelf met een crack verslaafde. Merkt dat hij zich ook op zijn werk niet langer kan concentreren. Vervolgens gaat hij analyseren en komt aan zetten met dopamine. je krijgt een stoot (positieve) dopamine als je in aanraking komt met nieuwe informatie. En als mens ben je not in control en ga je dus steeds vaker en uiteindelijk doorlopend op zoek naar nieuwe informatie. Die alle digitale tools en gadgets blijven leveren. Pleasing ourselves to death. Heeft het over een beroemd experiment; met ratten die gewend raken aan dopamine. En denkt dan beschaamd aan zijn constant refreshen van aps.

We do the same things with our email. Refresh. Refresh.
There is no beautiful universe on the other side of the eamil refresh button, and yet it’s the call of that button that keeps pulling me out of work I am doing, out of reading books I want to read.

Een lofzang op lezen
Dan volgen enkele paragrafen waarin hij probeert te omschrijven waarom hij zo graag, zo veel las. Vroeger. Een bijna verliefde Hugh McGuire omschrijft het als volgt:

When I think back on my life, I can define a set of books that shaped me — intellectually, emotionally, spiritually. Books have always been an escape, a learning experience, a saviour, but beyond this, greater than this, certain books became, over time, a kind of glue that holds together my understanding of the world. I think of them as nodes of knowledge and emotion, nodes that knot together the fabric my self. Books, for me anyway, hold together who I am.

Books, in ways that are different to visual art, to music, to radio, to love even, force us to walk through another’s thoughts, one word at a time, over hours and days. We share our minds for that time with the writer’s. There is a slowness, a forced reflection required by the medium that is unique. Books recreate someone else’s thoughts inside our own minds, and maybe it is this one-to-one mapping of someone else’s words, on their own, without external stimuli, that give books their power. Books force us to let someone else’s thoughts inhabit our minds completely.

Multitasken
Vervolgens herhaalt hij wat steeds duidelijker wordt: mensen kunnen niet mulitasken. Sterker: van multitasken wordt je ‘stommer’. Het is een mythe. Een multitaskend iemand lijkt op iemand die marijuana heeft gerookt. Verder is het niet alleen zeer ineffectief, maar ook nog vermoeiend. Het kost gewoon veel extra energie om continue tussen de ene en de andere taak te moeten switchen.

Het probleem van Hugh, gedefinieerd
1. ik kan geen boeken meer lezen omdat ik continue op zoek ben naar een dopamine shot, die een digitale onderbreking zal leveren
2. Door mijn dopamine verslaving is het moeilijk om me te concentreren op boeken, werk, familie en vrienden

Televisie
Even later constateert hij dat we in de Gouden Eeuw van televisie leven. Er worden ontzettend veel goede series gemaakt en uitgezonden. En Hugh constateert dat hij daar de laatste jaren volop van heeft genoten en aan meegedaan. Het stapelt, kortom. Hij beschrijft het als volgt:

For the past couple of years, my evening routine has been a variation on: get home from work, exhausted. Make sure the girls have eaten. Make sure I eat. Get the girls to bed. Feel exhausted. Turn on the computer to watch some (neo-golden-age-era) television. Fiddle with work emails, and generally piddle around while that golden-age-era TV consumes 57% of my attention. Be bad at watching TV and bad at getting emails done. Go to bed. Try to read. Check email. Try to read again. Fall asleep.

Werner Herzog
Na dit fragment citeert hij de Duitse cineast: Those who read own the world, and those who watch television lose it.

Tijd voor een change
Het moge duidelijk zijn (geworden) dat Hugh McGuire zich schaamt. In de loop van 2014 beseft hij klem te zitten. Dus maakt hij voornemens:

1.   No more Twitter, Facebook, or article reading during the work day (hard)
2.   No reading of random news articles (hard)
3.   No smartphones or computers in the bedroom (easy)
4.   No TV after dinner (it turns out, easy)
5.   Instead, go straight to bed and start reading a book — usually on an eink ereader (it turns out, easy)

Een shockerende conclusie
Hugh merkt tot slot op dat hij tot zijn eigen stomme verbazing binnen no time zijn oude leesgewoontes weer had opgepikt. Het was – bij hem – blijkbaar een milde vorm van verslaving. Hij blijft echter wel problemen hebben met zijn email. Het is nog steeds moeilijk voor hem om daar mee om te gaan. Houdt zich aanbevolen voor tips.

Why can’t we read anymore : Or, can books save us from what digital does to our brains?