Het begrip G1000 begint redelijk ingeburgerd te raken. Alhoewel er natuurlijk nog steeds burgers zijn die niet weten dat dit een dag is waarop in een bepaalde gemeente burgers samen komen om te praten over onderwerpen die binnen hun gemeenschap aangepakt zouden moeten worden.
De bucketlist die (meestal) aan het eind van zo’n dag ontstaat is echter geen boodschappenbriefje dat bij ‘de gemeenteraad’ wordt afgeleverd. “Met de hartelijke groeten”, en het is aan u – geachte volksvertegenwoordigers – om onze wensen te gaan uitvoeren. Integendeel. Het doel van een G1000 (of ‘burgertop, zoals het in Amsterdam wordt genoemd) is (a) proberen de kloof tussen burgers en ‘de politiek’ te verkleinen, (b) te achterhalen wat er ‘speelt’ en (c) de betrokkenheid van burgers bij het wel en wee van hun gemeente zien te vergroten.
Burgers kunnen tijdens een G1000 kennbaar maken wat zij belangrijk vinden. Politici zou erg dom zijn om die signalen te negeren. Maar een deel van de gesignaleerde problemen en aandachtspunten zullen na zo’n G1000 deels ook door burgers moeten worden aangepakt. Een G1000 (of een variant daarvan) is in een ideale wereld het begin van een langdurig proces waarin burgers samen met ‘de politiek’ en andere betrokkenen werk gaan maken van het aanpakken van zaken die ‘zijn blijven liggen’ of anders moeten of kunnen.
Een korte geschiedenis
De G1000 is in België begonnen. Schrijver David Van Reybrouck maakte zich zorgen over het democratisch funtioneren in zijn stad en initieerde in Brussel de eerste G1000 (november 2011). Enkele jaren later schreef hij een boek over het ‘democratisch tekort’ in onze samenleving. Burgers voelen zich amper meer vertegenwoordigd door ‘de politiek’. Een G1000 is een manier om daaraan iets te doen.In Tegen verkiezingen (2013) bepleit hij vooral dat er geëxperimenteerd wordt met andere vormen van evenredige vertegenwoordiging. Centraal staat bij hem dat burgers in de loop van hun leven door loting tijdelijk een taak krijgen toebedeeld in ons democratisch ‘circus’. Soms ben je betrokken bij beleidsvoorbereiding, soms moet je voorstellen beoordelen en aannemen, later mag je aangenomen besluiten en wetten gaan uitvoeren en in een andere rol mag je beoordelen of een en ander goed verloopt. Hij doorbreekt hiermee deels dat ‘de macht’ in een land, stad of provincie via partijen wordt ‘geregeld’ en tevens voorkomt hij dat politici aan ‘het pluche’ blijven ‘plakken’. Zijn voorstellen zijn redelijk revolutionair en vereisen dat veel wetten worden aangepakt. Ondertussen wil hij wel dat in gemeenschappen nagedacht wordt om binnen de marges van de wet manieren te bedenken om burgers en politiek weer meer samen te laten optrekken en nadenken over hun plekje op aarde.
Het heeft na 2011 enkele jaren geduurd, maar in Amersfoort werd op 22 maart 2014 de eerste Nederlandse G1000 gehouden. Ruim een half jaar later was op zaterdag 4 oktober Uden de tweede. Dit jaar wordt gepraat in Apeldoorn (30 mei), Groningen en Amsterdam (6 juni) en Nijmegen (in oktober). Verder wordt over een G1000 nagedacht in Schiedam. En waarschijnlijk in meer plaatsen. In Oss heeft de gemeenteraad in februari 2015 na de (qua opkomst slecht verlopen) gemeenteraadsverkiezingen van november 2014 een commissie ingesteld. Deze commissie is inmiddels begonnen en orienteert zich o.a. op een mogelijke G1000 in Oss.
D1000
Op maandag 1 juni 2015 werd in Apeldoorn de zogenaamde D1000 gehouden. Die naam is natuurlijk een knipoog naar de G1000. Maar nu waren de deelnemers vooral gemeentelijke politici en beleidsmakers. Die zich een dag lang in een G1000-setting bogen over ‘de democratische kloof’. Veel politici weten inmiddels dat zij – als gekozen volksvertegenwoordigers – over een beperkt mandaat beschikken. Ruim de helft van de kiesgerechtigde bevolking komt bij gemeenteraadsverkiezingen niet meer opdagen. En burgers die wél kiezen beklagen zich over het feit dat het gros van de politieke partijen (en programma’s) amper meer van elkaar verschillen. En dat tijdens besprekingen voor nieuwe colleges de (vermeende) verschillen tussen partijen worden weg- en gladgestreken. Waardoor je altijd ongeveer hetzelfde beleid krijgt. Ook realiseren steeds meer politici zich dat de samenleving fundamenteel aan het veranderen is en dat het zinvol is om zich daarbij aan te passen. Vooral het her en der van onderaf oppoppen van uiteenlopende initiatieven heeft hiermee te maken.
De centrale vraag tijdens de D1000 was: “Wat vragen nieuwe taken en een veranderende samenleving van de lokale overheid en wat betekent dit voor het functioneren van de lokale democratie?”
Resultaten van de D1000
Ruim zevenhonderd burgemeesters, gemeenteraadsleden, wethouders, raadsgriffiers, ambtenaren en gemeentesecretarissen hebben in een G1000-setting een dag lang in Apeldoorn over die stelling gepraat. Een bij-effect van zo’n dag is dat politici kunnen ervaren wat een G1000 is. Handig als later in hun gemeente burgers opstaan die ook zo’n G1000 zouden willen gaan organiseren. En voor hulp aankloppen bij het gemeentehuis. De koudwatervrees is dan wat weggenomen.
Het is niet alleen opmerkelijk dat de D1000 een bucketlist heeft opgeleverd, maar vooral de manier waarop de tien ‘stellingen’ zijn verwoord. Weinig ambtelijke taal, geen meel in de mond. Iedereen kan deze zinnen begrijpen. Maar minder duidelijk lijkt me hoe hier concreet een vervolg aan te geven.
In een verslag worden het statements genoemd (D1000: 10 statements voor de lokale politiek).
Het ‘Manifest van Apeldoorn’
1. Stop met in de weg lopen
2. De agenda van de straat op tafel in de raad
3. Partijpolitiek staat echte lokale democratie in de weg
4. Bemoei je er niet mee, we kunnen het zelf
5. Stel de leefwereld boven de systeemwereld
6. Als je loslaat, heb je twee handen vrij om de toekomst te grijpen
7. Om tot eigen initiatief te komen, heeft de burger het recht om de overheid actief uit te dagen
8. Liever 1 initiatief dan tien beren op de weg
9. Nieuwsgierigheid is de basis van elke dialoog
10. Van coalitie naar samenlevingsagenda
Het VNG jaarcongres op 2 en 3 juni
Jaarlijks organiseert de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) een jaarcongres. Waar – zoals dat hoort – een thema centraal staat. Dit jaar was dat – niet toevallig – Dichtbij, Dialoog & Democratie.
Kees Jan de Vet (een directielid van de VNG) formuleert het als volgt:
Door de decentralisaties, de ongekende dynamiek in de samenleving en het fragmenterende politieke landschap is er een beweging ontstaan naar dicht(er)bij, naar nieuwe vormen van dialoog: midden in de samenleving, eenvoudiger en qua repertoire gevarieerder.
Het besef dat deze tijd om nieuwe vormen van dialoog en interactie vraagt, wordt breed gedeeld. Zie de vele initiatieven zoals G1000, stadsgesprekken, burgerjury’s en burgerbegroting. Het zijn allemaal uitingen van een zoektocht naar mogelijkheden om de lokale democratie te versterken.
Inwoners voelen en vinden dat het in ‘de politiek’ niet over hen gaat. Er is een afstand tussen de ‘leefwereld’ van mensen en de ‘systeemwereld’ van bestuur en ambtenaren. De gemeenteraad als de ‘unieke’ dialoogplek waar de afweging van belangen plaatsvindt, past niet meer; althans dat wordt niet meer zo ervaren, niet meer zo gevoeld.
Met het schaamrood op de kaken geeft de VNG toe dat er écht iets gedaan moet worden aan de kloof tussen burger en politiek. De D1000, van maandag 1 juni, was een opstapje naar het jaarcongres. Hier werd het Manifest van Apeldoorn gepresenteerd. Ook spraken op het congres Rob Wijnberg, Sheila Sitalsing en David Van Reybrouck. Tot nu heb ik daar in kranten nog geen verslag van gezien. Maar het ligt voor de hand dat zij de verzamelde bestuurders een grote spiegel voorhielden. Hen – voorzover nog nodig – probeerden te overtuigen van de noodzaak om werk te maken van het dempen van die vermeende kloof.
Zo maken we versplinterd Nederland beter bestuurbaar
Toevallig verscheen op het platform waar Rob Wijnberg leiding aan geeft op dinsdag 2 juni een artikel dat ingeleid wordt door David Van Reybrouck. Een artikel waarin Edwin van Sas een ‘oplossing’ aandraagt om iets te doen aan het feit dat de laatste jaren steeds meer relatief kleine partijen in gemeenteraad, Provinciale Staten of de Tweede kamer plaats mogen nemen. Los van het feit of dit een probleem is (wel in de ogen van de auteur) presenteert hij als oplossing dat er slechts zes politieke poartijen op ‘het pluche’ zitting mogen nemen. Stemmen van partijen die niet tot die zes behoren worden verdeeld over deze zes ‘winnaars’. Voor de verkiezingen maken partijen afspraken hoe in een voorkomend geval hun stemmen ‘overgaan’ naar partij A, B of niet C. Hij noemt zijn voorstel gekscherend ‘Ranking the stars’. Hij sluit zijn artikel (Zo maken we versplinterd Nederland beter bestuurbaar) als volgt af:
Of Ranking the Stars de kloof tussen de burger en de politiek zal dichten, is van meerdere dingen afhankelijk, maar het zorgt in ieder geval voor een betere weergave van de stem van het volk. Bovenal is het een niet-drastische politieke wijziging die Nederland bestuurbaar maakt zonder de uitgangspunten van ons electorale systeem teniet te doen.
Die conclusie geldt natuurlijk voor elke G1000, burgerforum of andere manier om burgers en politiek weer laten nadenken over hun gezamenlijke problemen en uitdagingen. Maar wie niets probeert …
In Uden gaat men ondertussen verder na hun G1000. Op woensdag 17 juni is er in de Kruisherenkapel een bijeenkomst: De volgende stap.
Meer lezen?
Willem Schinkel. De nieuwe democratie : naar andere vormen van politiek (2014)
Twee websites
G1000.nu (een startplek voor alle G1000’en in Nederland)
G1000 Bibliotheek (boeken over onderwerpen die tijdens een G1000 ter sprake zouden kunnen komen)
Twee artikelen van Rutger Bregman over ‘de kloof’: Hoe D66 symbool ging staan voor het einde van de democratie (25 mei 2015) en De man die een taakstraf kreeg voor vrijwilligerswerk (3 juni 2015).
Eerder verschenen artikelen over dit onderwerp
Burgertop : Duizend () komen één dag bij elkaar om te bespreken wat er op de agenda voor de stad moet komen (juni 2014)
Redenering: We zijn onze democratie kapot aan het maken door haar te beperken tot verkiezingen (juni 2014)
Naar het hart van het land (column, oktober 2014)
In Uden bruist het van de lokale initiatieven (december 2014)
De herontdekking van het collectief is een heel belangrijke evolutie in onze huidige zoektocht naar zingeving (februari 2015)
Citaat 259 (woensdag 3 juni 2015)
Homepage Citaten 2015
