I think I saw you in an ice-cream parlour drinking milk shakes cold and long

Waar was je op 9/11? 

Of, langer geleden, waar was je op 23 november 1963. Aan dat rijtje kan toegevoegd worden: Waar was je toen je hoorde dat David Bowie was overleden?

Maandag 11 januari 2016 was ik in Veghel. In de bibliotheek. Was net binnen, spullen aan het uitpakken. Toen ik op mijn mobieltje een Whatsapp zag. Van mijn oudste zoon. Verstuurd om 8:11 uur ‘David Bowie overleden’. Hij wist van mijn relatie met deze té jong overleden artiest. 

Met Bowie heb ik een speciale band (gehad). Hij was de artiest waarvan ik ooit de eerste langspeelplaat kocht: Aladdin sane. Dat moet in het voorjaar van 1973 zijn geweest. Gekocht in Veghel, in een zaakje op de markt. Mijn eerste LP!! Achteraf gezien raar, want ik had al eerder iets met muziek. Had als de omstandigheden anders waren geweest, waarschijnlijk enkele jaren eerder al een andere plaat gekocht. Van wie? Tja, wie zal het zeggen. De reden was redelijk eenvoudig. We hadden tot die tijd thuis geen pickup. Hadden het daar, in een gezin dat uit elf personen bestond, niet zo breed. Die luxe kwam er bij ons niet eerder in. Maar we voelden ons absoluut niet arm, zielig of achtergesteld. 

Grijsdraaien
Die eerste plaat heb ik zoals het cliché wil grijsgedraaid. Letterlijk. Heb vele jaren later een ander exemplaar moeten kopen. Ik vermoed nog steeds dat een van mijn zussen, die het toen niets vond, zich ook weer vele jaren later over mijn eerste elpee heeft ontfermd. Die plaat met dat dikke, zwarte materiaal en dat oranje RCA-label. En nog weer vele jaren later schafte ik ook de cd-versie aan. Ik heb veel zakgeld aan hem besteed. Graag gedaan. Bowie wás een van mijn eerste muzikale helden. Die me, en dat is nóg belangrijker, op het spoor heeft gezet van talloos veel andere artiesten. Binnen en buiten de popmuziek. 

Mijn eerste held, sorry: liedje
Dat was niet van Bowie, maar van een Belgische crooner. Een Waal die, in de tijd dat ik ’s middags in de voorkamer mijn huiswerk voor de middelbare school maakte, op de radio vaak door Kees Schilperoord werd gedraaid. Adamo. Salvatore Adamo. Met zijn Vous permettez, monsieur? Een liedje waarvan ik toen als brugpieper dacht dat ik de woorden en de inhoud begreep. Hoe arrogant en dom. Zelfs nu kan ik amper uitleggen waar dit nummer precies over gaat. Maar sommige woorden, zinnen én vooral de melodie én het ritme spraken me aan. Spreken me nog steeds aan. Een up tempo liedje met iets melancholisch. Nu begrijp ik dat ik daar vaak in de muziek naar op zoek ben: melancholie, mooie melodiën, opvallende zinnen en iets ‘romantisch’.  

U bent het wellicht niet met me eens, maar die kenmerken zitten ook in de muziek van David Bowie.

De tweede LP volgde in hetzelfde jaar: Hunky dory (voor mij zijn beste). En gek genoeg ook de eerste twee platen van de Eagles (Eagles en Desperado). En de eerste twee van Roxy music (Roxy music en For your pleasure). Minder ‘gek’, want die lagen in het verlengde van de sfeer waarin Bowie zich toen bevond. Glamoureuze boys die in een heel ‘andere’ wereld leefden en de prachtigste liedjes maakten. Met bijzondere teksten. Teksten waarvan ik nu nog – vele jaren later – hele regels mee kan zingen. Nou ja, zingen. Wel grootse regels. Bowie en Ferry hebben er zeker aan bijgedragen dat ik op school redelijk mee kon met Engels. Hebben zonder enige twijfel bijgedragen aan mijn taalgevoel. Me als het ware opgeleid om kennis te nemen van ‘dingen’ die bij ons thuis niet voorkwamen; ongetwijfeld door veel gezinsleden toentertijd als ‘raar’ werden bekeken. Bowie en Ferry deden je voelen dat er andere werkelijkheden waren. Dat alles kon. Niets te gek was. Mocht. Dat er misschien wel een smaakpolitie was (en is), maar dat grote artiesten zich daar niets van aan trekken. Die gedachtes had ik toen als jongeman niet; maar achteraf hebben zij met hun werk en in de wereld staan als zodanig gewerkt. 

Baal
Bowie heeft me op het spoor gezet van vele andere artiesten, soorten muziek. Achteraf gezien heeft zijn in 1982 verschenen David Bowie in Bertolt Brecht’s Baal de meeste invloed gehad op mijn muzieksmaak. Niet zozeer deze korte plaat, met slechts vijf nummers (geschreven én gecomponeerd door de Duitse schrijver Bertolt Brecht), maar de namen die genoemd werden in relatie tot dit stuk muziektheater. Kurt Weill. Dat was het bruggetje naar een heel andere wereld. De linking pin naar nog veel meer mooie muziek. Op ‘onze’ radio stond toen thuis altijd populaire muziek op; en ’s zondags G.B.J. Hilterman. Klassieke muziek hoorde ik nooit. Ook niet op school. En dan komt David Bowie met Kurt Weill aanzetten. En gaat een wereld open.

Nog een wereld
Bowie opende niet alleen de wereld naar ander muziek, musici. Hij heeft me door zijn hoezen, interviews, teksten, verwijzingen – kortom door talloos vele hints – attent gemaakt op niet-muzikale zaken. Beeldende kunst, dans, film, theater, politiek. Te veel om op te noemen. Deed hij dat alleen? Natuurlijk niet. Maar hij maakte deel uit van een artistieke clan die hun achterban als het ware meenam op een ontdekkingsreis. “Ik neem in mijn artistieke werk en alles daaromheen ontelbaar veel bouwsteentjes mee, herschik ze en geef ze terug aan ‘de wereld. Doe er mee wat je wilt”. 

En wat gebeurt er vervolgens. Je gaat hink-stap springen. Van de ene naam kom je op een andere, die weer een ander interessant persoon kent of noemt. Waar je vervolgens weer kennis van neemt. Waar je iets over gaat lezen. Op zeker moment een LP koopt. Uitproberen, ontdekken. Teleurgesteld worden. Miskopen. Natuurlijk. Allemaal waar, maar ergens moet ‘het vuurtje’ aangestookt worden. Je hebt rolmodellen nodig. Mensen op wiens smaak je durft én wilt afgaan. David Bowie was in mijn jonge jaren zo’n man. Later kwamen er natuurlijk (!) andere bij. Maar oude liefdes vergeet je nooit. En blijf je volgen. Blackstar, zijn laatste plaat, was al besteld. Van de week afhalen en speuren naar hints in de lyrics. Naar vroeger en wat hem vandaag is overkomen. Een té vroege dood.

Bijzondere zinnen
Muziek waarin gezongen wordt herinner je door drie elementen: een melodie, de woorden en natuurlijk hoe ze gebracht worden. Bijzondere zinnen. Woorden die in een zodanig ‘bijzonder’ verband worden gezet dat ze opvallen. Sticken in your mind, om het op zijn Bryan Ferry’s te zeggen. David Bowie heeft voor mij honderden zinnen geschreven, die bij me zullen blijven. En als je ze weer leest of hoort als een tijdscapsule werken. Opeens ben je weer die jongeman die wekenlang achter elkaar, de ene na de andere plaatkant opzette.

Hieronder enkele voorbeelden. Ik nummer ze, zodat de ouderen of de fans onder u een kleine quiz kunnen spelen. Good luck. De oplossingen staan helemaal onderaan.

Veertien flarden
1. Don’t you wonder sometimes
2. I think I saw you in an ice-cream parlour drinking milk shakes cold and long
3. And in this little yard, there’s a little old man. With a little shovel in his little bitty hand
4. When all the world was very young / And mountain magic heavy hung
5. Time takes a cigarette, puts it in your mouth
6. And how they bought their positions with saccharin and trust
7. Perhaps you’re smiling now, smiling through this darkness. But all I had to give was the guilt for dreaming
8. Monday morning feels so bad. Everybody seems to nag me
9. In this age of grand illusion. You walked into my life out of my dreams
10. He kissed her then and there. She took his ring, took his babies. It took him minutes, took her nowhere. Heaven knows, she’d have taken anything
11. Or should we powder our noses
12. Do you remember a guy that’s been in such an early song
13. She’ll come, she’ll go. She’ll lay belief on you
14. Don’t belief in yourself. Don’t deceive with belief. Knowledge comes with death’s release. Ah Ah Ah Ah

Citaat 323 (maandag 11 januari 2016) Dank je David
Homepage Citaten 2016

De answers
1. Sound and vision, op Low (1977)
2. Five years, op Hunky dory (1971)
3. Please mr. Gravedigger, op David Bowie (1967)
4. The supermen, op The man who sold the world (1971)
5. Rock ‘N’ Roll Suicide, op The Rise and Fall of Ziggy Stardust and the Spiders from Mars (1972)
6. The Bewlay brothers, op Hunky dory (1971)
7. Time, op Aladdin sane (1973)
8. Friday on my mind, op Pin-ups (1973) cover van een song van de Easybeats
9. Word on a wing, op Station to station (1976)
10. Young Americans, op Young Americans (1975)
11. Big brother, op Diamond dogs (1974)
12. Ashes to ashes, op Scary monsters (and super creeps) (1980)
13. Lady grinning soul, op Aladdin sane (1973)
14. Quicksand, op Hunky dory (1971) 

Tijdens de Carnaval ben ik in Groningen. Had al maanden van tevoren gereserveerd.
En natuurlijk heeft David Van Reybrouck (ook zo’n eclecticus) vandaag een ode geschreven.