Het zit er dik in dat de Engelse regering (met de verzwakte prime minister David Cameron aan het hoofd) koningin Elizabeth sterk heeft afgeraden de zin ‘annus horribilis‘ nog een keer in de mond te nemen. Dat had ze best mogen doen. 1992 was voor haar een bijzonder jaar. Ons huidige jaar – 2016 – zal naar verwachting evenals 1989 als een zeer bijzonder jaar in de boeken worden bijgeschreven. De tijd zal leren of het een annus horribilis zal worden. Tot nu lijkt het daar sterk op.
1989 en 2016
1989 als het jaar waarin een vermolmd systeem in elkaar zeeg en volkeren in Oost Europa vrij werden van decennialange Russische overheersing. 2016 zou de geschiedenisboeken in kunnen gaan als het jaar dat bij veel mensen de ogen werden geopend en ze … kozen voor een negatieve of een positieve kant. We zijn pas halverwege. Ogenschijnlijk lijken de negatieve krachten te overheersen, maar wellicht worden veel mensen in de nasleep van o.a. Brexit ‘wakker’.
Zes maanden
Als mensheid hebben we ons voor veel negatieve zaken te schamen. Duizenden verdronken vluchtelingen op de Middellandse zee. Miljoenen vluchtelingen in Turkije of Libanon en enkele tienduizenden in onze contreien. Maand na maand werden wereldwijd gemiddelde temperaturen overschreden, was er alom droogte én wateroverlast. In veel landen zoeken veel meer mensen een betaalde baan dan de statistieken aangeven. Worden maandelijks zeer grote sommen uit het niets geschapen om ‘de economie’ te redden. En wordt er door steeds meer mensen – politci én burgers – met modder naar anderen gesmeten. Luisteren naar elkaar lijkt soms iets uit het verleden. Ook kun je dagelijks fact checkers op uiteenlopende … eh: opmerkelijke … uitspraken loslaten.
Oh ja, en in de eerste helft van dit jaar overleden David Bowie en Prince – musici die zich bleven vernieuwen – veel te vroeg.
Een kloof
Er lijkt vooral een kloof aanwezig. Tusen nationalisten en globalisten. Blanken en anders gekleurde mensen. Hoog- en laagopgeleiden. Rijke en arme mensen. Rijnlanders en neoliberalen. Politici en ‘het volk’. ‘De’ 1 en 99. Pessimisten en optimisten. Links en rechts, alhoewel dat laatste op haar laatste benen loopt.
Tegelijkertijd kun je – denk bijvoorbeeld aan Brexit – constateren dat gevoel en ratio door elkaar heen lopen. Massa’s mensen ‘stemmen’ met hun gevoel tegen hun eigen belang. En slimme mensen nemen domme maatregelen. Die als olie op het vuur werken.
Alom verbijstering, radeloosheid, boosheid, rancune.
Een ander beeld
Maar ook kun je dagelijks artikelen lezen dat ‘het’ met de wereld wel degelijk de goede kant uitgaat. Technologische doorbraken, afname van het aantal arme mensen in de ‘Derde wereld’, meer meisjes die naar school mogen, meer genezing van bepaalde soorten kanker et cetera. Een complexe tijd, die schreeuwt om een uitweg. Maar hoe?
Why ideas matter … now more than ever
Op dinsdag 28 juni mengde Chris Anderson zich in dit ‘debat’ en kwam als voorman van TED met een optimistisch stuk. De aanleiding was Brexit, maar het ging vooral over de noodzaak om NU – juist nu – positief te blijven denken. Hij hield als man die heilig gelooft in globaal denken en verbinden een warm pleidooi voor de kracht van ideeën: Waarom ideeën er toe doen … nu meer dan ooit.
Ideeën die ons helpen om uit de mess (mijn woorden) te komen. Ideeën die ons helpen een andere kant in te slaan. Vastgelopen systemen helpt los te komen. Hoop biedt.
Hieronder volgt dit artikel, ‘losjes’ vertaald. Een artikel dat in mijn ogen perfect aansluit bij de visie en missie van een openbare bibliotheek. Als plek waar je jezelf kunt voeden met het gedachtegoed van uiteenlopende oude én nieuwe denkers. Om beter geïnformeerd een standpunt te kunnen bepalen. Hoe beter om te gaan met de dilemma’s die op ons bord liggen?
Schaamteloos optimisme
Zonder enige twijfel zal dit verhaal van Chris Anderson weggezet worden als naïef gedroom. Of op een nog onaardiger manier worden bejegend. Tegelijkertijd lijkt het Brexit-drama me – samen met veel anderen – een breekpunt. Er zullen altijd mensen zijn die ‘de wereld op aarde beloven’, maar de les van Brexit is dat je daar een tijdje mee weg kunt komen. Onmogelijke, onuitvoerbare beloftes doen. Boze en verontruste burgers naar de mond praten, maar op zeker moment val je door de mand. Ik citeer hier nogmaals de eerste zinnen uit een column van Tom-Jan Meeus (NRC, ook van 28 juni 2016 – Geert, check je mail over Nexit even):
De kern van het populisme is de nederlaag.
De populist bepleit het onmogelijke, hij krijgt zijn zin niet, en zegt daarna: zie je wel, de elites zijn tegen het volk!
Dit trucje werkt meestal, maar bevat één risico: je moet niet winnen.
Waarom ideeën er toe doen … nu meer dan ooit – Chris Anderson
IK ben een Brit. Maar ook een mondiale ziel. Het is de kern van mijn identiteit. Vorige week voelde het alsof door de Brexit-stemming mijn hart eruit gerukt werd; alsof een idee waar ik erg in geloof werd vertrapt.
De laatste jaren zijn velen van ons gaan geloven dat de meeste mensen geleidelijk hun cirkel van empathie aan het vergroten waren. Dat in plaats van het wij-zij denken, we ons gevoel van gedeelde identiteit naar de hele mensheid aan het uitbreiden waren. Dat onze verbondenheid door globalisatie én internet zowel mogelijk als onvermijdelijk was. Dat ontelbaar veel miljoenen mensen op een traject zaten om wereldburgers te worden.
Dat geloof kreeg zojuist een grote klap. We zouden het compleet verkeerd kunnen hebben. De wereld zou in plaats daarvan precies de tegenovergestelde richting in kunnen slaan. Dat is een angstaanjagende en deprimerende gedachte.
Wat is hier gebeurd?
Ik weet dat er veel complexe factoren waren achter de Britse stemming om de Europese Unie te verlaten, inclusief een begrijpelijke afkeer van verafgelegen bureaucratie en toezicht. Maar het lijkt er op dat per saldo de beslissing ingegeven was door echte angst en woede. Miljoenen in Europa en Amerika hebben de hoop verloren op hoogbetaalde banen en de levens waar ze ooit van droomden. Zij halen uit. Geven de schuld aan buitenstaanders, de mondiale elite, slaan het systeem kapot en proberen iets anders. Het doet er niet toe wat.
We negeren dit op ons eigen risico. Er staat veel meer op het spel dan of ons land deel blijft uitmaken van een handelsblok. We strijden om een idee – waar de toekomst van de wereld van afhangt – levend te houden; het idee dat de mensheid één verbonden familie is. Miljoenen mensen lijken gretig om dit idee af te wijzen. Geloven dat het leven beter zou zijn als we op onszelf blijven. Geen buitenstaanders hier, alsjeblieft: we vertrouwen jullie niet, en we houden niet van jullie.
Hoe moeten we hierop antwoorden? De behoefte aan nieuwe ideeën is duidelijker dan ooit. Twee grote gebieden in het bijzonder schreeuwen om verse gedachten.
De eerste is de toekomst van werk. De waarheid is dat door nieuwe technologische mogelijkheden het gros van die verdwenen banen nooit terug zullen komen … en dat is maar goed ook. Mensen kunnen zo veel meer dan werk doen dat ook door productierobots kan worden gedaan. Maar hoe overleven we zonder banen? Op de lange termijn kunnen we dromen van een wereld die zo rijk is dat we iedereen als geboorterecht een behoorlijk loon kunnen geven, van bloeiende menselijke creativiteit en van spannende nieuwe manieren om als mensen te bouwen en samen te werken met machine intelligentie. Maar hoe komen we daar? Er zijn geen snelle antwoorden. Wellicht is een revolutie in onderwijs nodig; we moeten misschien zelfs het kapitalistische systeem heruitvinden. Zeker is dat we iets moeten doen aan de groeiende ongelijkheid, die zo veel angst veroorzaakt. Dus laten we op zoek gaan naar mensen met overtuigende ideeën.
Het huidige systeem staat op instorten. We moeten een platform bieden aan dromers en hervormers die buiten de box kunnen denken.
Het tweede grote gebied? Onze gewaardeerde mondiale waarden. Het lijkt nu wel duidelijk dat miljoenen mensen over de wereld een globale orde verwerpen die aan hen is opgelegd en hen niets te bieden heeft.
Hier kunnen we niet toegeven. Het idee van een verbonden mensheid heeft de grootste hervormers wereldwijd geïnspireerd. En nu we systemen hebben om globale schade aan te richten, hangt ons overleven daarvan af. Martin Luther King, jr. zei: “We moeten leren als broeders samen te leven, of als stommelingen samen onder te gaan”. Op de een of andere manier moeten we mensen helpen te laten zien dat een droom van één wereld niet bedreigend, maar mooi is. De sleutel kan zijn om deze droom niet langer door een gezichtsloze elite () van bovenaf neer te laten zetten, maar in plaats daarvan als het resultaat te presenteren van wat mensen hier bij ons doen. Mensen vanuit alle hoeken van de aarde verbinden zich met elkaar, ontdekken dat ze opmerkelijk veel hoop en dromen delen, opmerkelijke dingen van elkaar kunnen leren en elkaar versteld kunnen doen staan.
Er is zo veel meer te winnen door risico te nemen en elkaar tegemoet komen in plaats van naar binnen te keren. Ik voelde dit instinctief aan tijdens mijn reizen over de wereld om TEDx gemeenschappen in verschillende steden te ontmoeten: Shanghai, Tokio, Seoel, Bangalore, Quatar, Tunis, Nairobi, Johannesberg, Sydney, Amsterdam, Vancouver, Rio de Janiero, New York, en – jazeker – Londen. In elke stad ontmoette ik jonge visionairen, die niet bezield worden door terug te kijken, maar door uit te kijken naar een glinsterende wereld vol mogelijkheden. Zo veel van hun plezier en doel kwamen van hun verbindingen met mensen aan de andere kant van de planeet. Ze inspireerden me meer dan ik kan zeggen.
Uiteindelijk gaat het idee van een verbonden mensheid zegevieren. Het is opmerkelijk dat de jongere generaties in Brittannië anders stemden dan hun ouders. Zij weten al van deze meer verbonden wereld, en willen er deel vanuit maken
Maar de wereld kan zich geen generatiewisseling veroorloven. Het is urgent dat degenen onder ons die in deze ideeën geloven door kunnen gaan om ze met alle kracht te ontwikkelen. En eigenlijk gaat het niet alleen over deze ideeën, maar over de betekenis van ideeën in ons publieke domein. Een wereld die geïnformeerd wordt door beargumenteerde gedachten, zal een hele andere zijn dan een die gevoed wordt door donkere, instinctieve reacties. Ideeën doen er toe. En als ideeën er toe doen, doet openheid er toe. Ideeën kunnen niet door grenzen worden tegengehouden. Ze zijn er voor ons allemaal. En uiteindelijk geloof ik dat mensen geïnspireerd kunnen worden door ideeën, die hen aanzetten om na te gaan denken, af te wegen en vooruit te denken. Alles beter dan het angstige en boze. Samen bedenken we de juiste weg om vooruit te gaan.
Chris Anderson, 28 juni 2016
Links-rechts denken
Dagelijks kun je signalen opsnuiven dat de wereld té complex is geworden om met links- of rechtse wereldbeelden te lijf te gaan. Heleen Mees, een Nederlandse econoom die lang in de Verenigde Staten heeft gewerkt, wordt meestal weggezet als een ‘rechtse’ econoom. Die voorstellen doet en deed die door ‘linkse’ mensen niet altijd welgevallig werden ontvangen. Op woensdag 29 juni schreef ze in haar (hernomen) column (Het draait wel degelijk om de economie) in De Volkskrant het volgende over Brexit en hoe te handelen.
De Brexit kon gebeuren doordat de winnaars van globalisering in Groot-Brittannië, zeg maar de bankiers, systematisch hebben geweigerd de verliezers van globalisering, de arbeidersklasse, te compenseren. Sterker nog, de rekening van de wanprestaties van de financiële sector is voor een groot deel bij de arbeidersklasse neergelegd. Vindt u het gek dat die in opstand is gekomen?
() De Britse elite, met The Economist en The Financial Times als voornaamste spreekbuizen, heeft een ton boter op haar hoofd. Zij heeft de Brexit zelf in de hand gewerkt door globalisering toe te juichen zonder voor de bijbehorende inkomensverdeling te pleiten. Door de stemmen vóór een Brexit af te doen als gevoed door emotie en desinformatie door de Britse tabloids, miskent zij de kern van het probleem.
() In plaats van de toenemende ongelijkheid – ten onrechte – te wijten aan de automatisering en een schaamteloos pleidooi te houden voor verdere globalisering, zou Paulson leiders in Amerika en elders moeten oproepen om serieus werk te maken van herverdeling, te beginnen met zijn eigen vermogen en dat van zijn soortgenoten.
Vermoeden
Bovenstaande analyse werd al in 2014 getrokken door miljardair Nick Hanauer (Beware, fellow plutocrats, the pitchforks are coming). Ik denk dat in de tweede helft van 2016 de discussie vooral hierover zal gaan. En dat gesprek zal mede bepalen hoe 2016 uiteindelijk in ‘de boeken’ terecht zal komen. Negatief of positief.
Youtube – The DNA Journey (5:16) (geplaatst 1 juni 2016) (8.548.852 views op 4/7)
Citaat 369 (zondag 3 juli 2016)
Homepage Citaten 2016
