TrendRede: 2016 wordt het jaar van het Bouwgesprek

Dinsdag 12 januari 2016 werd in Pakhuis De Zwijger de zesde TrendRede voorgelezen. Een cadeautje van een aantal ’trendwatchers’ aan de Nederlandse bevolking. Ze zeggen als het ware: “Neem kennis van onze kijk op de nabije toekomst, en doe er uw voordeel mee!”

De TrendRede is bedacht door trendpsycholoog Tom Kniesmeijer. Die kreeg op zeker moment een of andere prijs vanuit de reclame- en marketingwereld. Zag die dag dat er in de zaal verschillende collega’s zaten en bedacht dat hij die mensen af en toe samen moest brengen. Om na te denken over ontwikkelingen in de samenleving en die inzichten een keer per jaar te delen met de Nederlandse bevolking. De titel TrendRede is natuurlijk een knipoog naar ‘de’ Troonrede. Vier van de zes trendRedes werden gepresenteerd op de tweede dinsdag van september. Dit keer, de zesde, is men daar van af geweken en loopt de TrendRede gelijk op met het jaar. Ook nieuw is de plek waar de Trendrede werd voorgelezen, in Amsterdam. 

Dinsdag lazen drie van de TrendRedenaren elk een hoofdstuk voor. De TrendRede heeft een strak format. Al van af de eerste editie. Drie hoofdstukken. De opmaak en lay-out van het verhaal zijn in wezen niet  veranderd (alleen heeft elk jaar een eigen kleur) en de Trendrede bevat geen literatuurverwijzingen. De tekst is erg gecondenseerd. Je voelt aan dat achter elke zin talloze artikelen, boeken, blogs, ervaringen en inzichten zitten. Ook worden in elke TrendRede nieuwe, door hen bedachte woorden gebruikt. Ook halen ze regelmatig oude woorden terug, die door hun verhaal weer gaan leven. Her en der worden door de teksten heen ook initiatieven genoemd die voor een bepaalde ontwikkeling staan. In deze zesde editie wordt bevoorbeeld Cateraar Hutten, uit Veghel, genoemd. Drie regels:

De consument zoekt, voorbij oppervlakkige merkimago’s, naar bedrijven die hun ambachtelijkheid waarmaken. Cateraar Hutten introduceerde een huismerk, door eigen chefs gemaakt met ingrediënten van lokale boeren, in samenwerking met vooruitstrevende voedingsdeskundigen. Daarnaast is er De Verspillingsfabriek, die uit reststromen voedsel smaakvolle producten maakt. (uit hoofdstuk 3: Bouwgesprek voor een samenleving)

Wat niet in de TrendRede staat is waarom Hutten genoemd wordt. Dat heeft zeer waarschijnlijk te maken met het feit dat Tom Kniesmeijer in het najaar van 2014 op verzoek van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken in Theater Markant samen met Bob Hutten sprak over ontwikkelingen in de samenleving; en in de voedselwereld (waar Hutten actief is).

In de tweede TrendRede (editie 2012) merkten ze op dat ze overal om zich burgers zagen opstaan die ‘iets’ anders gingen doen. In hun omgeving, buurt, werk. Burgers die zich aan bepaalde ontwikkelingen stoorden, niet wilden wachten op ‘hogere’machten om daar ‘iets’ aan te doen en samen met anderen opstonden om er dan zelf maar werk van te gaan maken. Die burgers noemden ze Burgers van Stavast; in de zesde editie worden ze nog steeds genoemd. Het werd in het slotwoord in 2012 als volgt onder woorden gebracht:

Wij pleiten ervoor dat de burgers van stavast naar voren treden. De creatieve geesten met een sterk intern anker, die geen muren optrekken maar verbindingen
leggen. Nu worden ze wellicht nog als naïeve optimist weggezet, straks geven ze de richting aan: de mensen die durven uitgaan van de toekomstpotentie van de
Nederlandse samenleving, die vernieuwing koesteren en voeden, zodat deze de kans krijgt om boven de momenteel nog wat kille kleibodem uit te komen.

In de vierde TrendRede werd verwezen naar ons toenmalige jaarthema:

Bibliotheken in Brabant zijn ondertussen een lezersprogramma begonnen dat ‘oefenen voor een andere tijd’ heet. Een passende titel.

2011 – Het jaar van de aandacht
We gaan steeds beter filteren en selecteren om onze aandacht te richten. Aandacht zorgt voor houvast en wat we aandacht geven groeit. Het is de slotconclusie van deze derde belangrijke ontwikkeling: we geven overbodige controle uit handen om ruimte te winnen voor aandacht. Wat we aandacht geven, kan opbloeien en groeien.
Laten we 2011 benoemen tot het jaar van de aandacht. Voor onze grondstoffen, elkaar, de verbindingen waarbinnen we ons begeven en de toekomst.

2012 – Het jaar van de verbinding
Wat wordt het, Nederland? Blijven we bij de pakken neerzitten of herpakken we de kracht die ook in onze cultuur schuilt? Komen we voorbij het collectieve navelstaren en de jij-bakken? Wachten we tot ook bij ons de woedevulkaan uitbarst, of durven we die stap opzij te zetten en gaan we cirkels van vertrouwen trekken?
Wij pleiten ervoor dat de burgers van stavast naar voren treden. De creatieve geesten met een sterk intern anker, die geen muren optrekken maar verbindingen leggen. Nu worden ze wellicht nog als naïeve optimist weggezet, straks geven ze de richting aan: de mensen die durven uitgaan van de toekomstpotentie van de Nederlandse samenleving, die vernieuwing koesteren en voeden, zodat deze de kans
krijgt om boven de momenteel nog wat kille kleibodem uit te komen. Wij pleiten ervoor om 2012 te bestempelen als het Jaar van de Verbinding.

2013 – Het eerste jaar van een nieuwe jaartelling
Wat we nodig hebben in Nederland is een ruimere blik en de wil vooruit te gaan.
Wij zien het overal broeien in Nederland. Laten we doodlopende paden verlaten en nieuwe wegen inslaan. We houden een warm pleidooi voor het idee van zelfsturing binnen samenhang, voor langzame aandacht en snelle technologie. Maar vooral voor optimisme. We roepen 2013 uit tot het eerste jaar van een nieuwe jaartelling.

2014 – Geen thema (“Dat betekent niet dat we ieder jaar de volgende revolutie verkondigen,”)
Denkend aan Nederland, zien we een stuwmeer aan innovatie, ternauwernood bijeengehouden door een staketsel van aan elkaar gebreide regelgeving. De status quo is die van disruptie, chaos en onzekerheid. Er schiet steeds meer los en de vraag is welke weg die energie zoekt. Het stroomt wel degelijk in Nederland. Het stroomt alleen nog niet door. De tijdgeest staat in het teken van de kleine verbetering
versus het grote systeem. Het is tijd om de regels weer even links te laten liggen en te zien waar we uitkomen. In deze vierde TrendRede zijn we op zoek naar aanwassende stromen.

2015 – Het jaar van de betekenis(revolutie)
De toekomst is aan ongemiddelde mensen die gezamenlijk hun toekomst orkestreren. We moeten nog vertrouwd raken met al die nieuwheid om ons heen, de schoonheid van het perspectief ontdekken en de grammatica van de nieuwe taal leren begrijpen. Pas wanneer we er woorden voor hebben, kunnen we werkelijk verbinding maken met nieuwe inhoud. Ontkoppeld van absolute waarheid zoeken we naar nieuwe verankering in menselijke waardigheid. We gaan het komende jaar inzoomen én uitzoomen, maken én loslaten, vallen én opstaan. We roepen 2015 uit tot het jaar waarin we onszelf bevragen op onze betekenis. De vragen die we durven te formuleren zetten de toon voor wat we nog gaan ontdekken. Wij denken de afgelopen vijf jaar het begin van een wondermooie toekomstmelodie gehoord te hebben.

2016 – Het jaar van het bouwgesprek
In 2016 gaan we vanuit persoonlijke betekenis het gesprek aan. Niet om te winnen, maar om het nieuwe in onze samenleving te interpreteren en implementeren.
We krijgen grip door begrip.
2016 wordt het jaar van het Bouwgesprek.

Nieuwe woorden/begrippen in 2016

GRIP (1)
Gekozen leiders lijken het antwoord niet te weten en grijpen ieder incident aan om daadkrachtige woorden te spuien, zonder te onderbouwen hoe die woorden het achterliggende probleem gaan oplossen. Het maakt ons nog narriger. We zijn de grip kwijt.

Een SAMENLOZE LEVING
Ooit stelden we autoriteiten aan om de samenleving bij elkaar te houden. Nu bereiken we het punt waarop we niet langer gecontroleerd en gemonitord willen worden. We hebben geleerd een individu te zijn. Ideologie en overkoepelende visie zijn naar achter gedrongen in een zucht naar individuele perfectie en prestatie. De betekenis van het maatschappelijk middenveld verwatert. Ingekapseld binnen ons eigen systeem vinden we het moeilijk nog actieve interesse op te brengen voor de ander. We eisen verantwoording van autoriteiten, verhogen rendementseisen en verfijnen controlesystemen. Cijfers bepalen de norm en waarden zijn vercijferd.
() Zijn we op weg naar een samenloze leving?

KWALITEITSPERCEPTIE
We jagen elkaar op en het helpt niet. ‘Harde’ cijfers blijken spekglad. We wilden kwaliteit en kregen kwaliteitsperceptie.

ONDERTUSSENHEID
We bevinden ons in een ondertussenheid. Alle grote verhalen worden gewantrouwd. Wat resteert is een grenzeloos subjectivisme. Die relativiteit dwingt ons naar binnen te kijken, naar de eigen waarden, wensen en betekenis.

WAARDEWENDING
We laten het oude langzaam los. Er is sprake van een waardewending. We hebben genoeg van de ‘sjoemel’maatschappij, met zijn sjoemelauto’s,
sjoemelpolitiek en sjoemelsoftware. We willen niet langer gevangenen zijn van de onoverzichtelijkheid der dingen en creëren onze persoonlijke cirkels van vertrouwen, een selecte groep waarop we blind durven varen. Dat zorgt voor grip op een wereld waarbinnen de waarheden van vandaag de onwaarheden van morgen zijn. We wensen een menselijke maat. Tijd is aandacht.

BOUWSTEEN
Het individu is de nieuwe bouwsteen van de samenleving, zoveel is duidelijk. We zijn het middelpunt van ons eigen universum en kiezen in alle vrijheid van welk bouwwerk we onderdeel willen zijn. Alleen de bijkomende verantwoordelijkheden schrikken ons hier en daar nog af. We worden afgerekend als individu, maar zijn afhankelijk van samenwerking. Een enkele bouwsteen, zonder verbinding, heeft geen betekenis. Het is een even moeilijke als wezenlijke vraag die de tijd ons stelt: wat is jouw betekenis, in welke context plaats je die, waaraan wil je bouwen?

GRIP (2)
Grip is het woord voor 2016. We zijn hem kwijt. We hebben betere toegang dan ooit tevoren tot informatie, mogelijkheden, diensten en producten, maar voelen ons ook betekenisloos en niet ‘in control’.

IJKPUNTEN
We zoeken naar ijkpunten in een wereld waaruit er nogal wat weggevallen zijn, waarin alles fluïde lijkt.
Er is een grote behoefte aan vastigheid, een geloof, een basisvertrouwen waarop we durven bouwen.
Wat we zien zijn verschillende manieren om de persoonlijke grip te vergroten.

ZELFMINDERING
Bijna 80% van de managers in Europa noemt de invoering van zelfsturende teams ‘een stap in de goede richting’
() Terwijl overheden hun burgers oproepen om meer te besteden, houdt de consument de hand op de knip: hij heeft geen behoefte aan meer van hetzelfde en kan toe met minder.
() Met zijn Universele Verklaring van de
Rechten van het Materiaal pleit Thomas Rau voor een circulaire economie waarin niets verloren gaat. Hierin behouden materialen hun ‘rechten’ om in omloop te
blijven.

BETEKENISVERLANGEN
We verschieten meerdere malen per dag van betekenis, als kwantumdeeltjes die ieder meetmoment een andere eigenschap tonen. We huren niet alleen een eengezinswoning, we runnen er soms een hotel. We koken voor de familie, maar op vrijdagavond openen we een restaurant. En doordeweeks maken we van een café onze fabriek. Een Albert Heijn caissière wordt parttime ouderenzorger en de bewoner die zijn hond uitlaat wordt door middel van een buurtapp een veiligheidsconsulent.
() We proeven een duidelijk betekenisverlangen binnen de samenleving. We herontdekken het unieke en persoonlijke, de diepte die ons tot mensen maakt. Daarbij passen geen massale, anonieme ontvangsten, geen winkels of zorginstellingen met uitwisselbaar personeel. We zoeken het unieke, eigene in de transacties die we aangaan, waarderen het betekenisverlangen van anderen en belonen het met onze klandizie. Aandacht geeft betekenis. Betekenis zorgt voor grip.

VERIFICATIEGRIP
Geloven we in wetenschap, of zoeken we, al googelend en Facebookend een waarheid bij elkaar die vooral prettig oogt? Objectiviteit is een mythe, leert ons de natuurkunde. Het belang van persoonlijke anekdotes groeit, nu we het middelpunt van ons eigen universum zijn. Een coherent, overtuigend gebracht verhaal, de absolute waarheid van een enkele persoon, biedt meer grip dan een percentage of voortschrijdend inzicht, voorzichtig onderbouwd door onderzoek.
Naarstig zoeken we naar de waarheid die vandaag de hoogste waarschijnlijkheidskans haalt.

WELZIJNSGRIP & DRUPPELECONOMIE
Tegenover de fascinatie voor het meetbare staat de belangstelling voor het merkbare.
() Ergens tussen idealisme en opportunisme vinden de aanbieders en gebruikers hun weg. Tegenover de mondiale geldstroom ontwikkelt zich een efficiënte druppeleconomie. We hernemen als consument controle over de productieketen, door te kopen bij verkopers die we vertrouwen, die we in de ogen én op de vingers kunnen kijken, waarvan we weten dat alle stappen binnen de productie aan onze eisen voldoen. Minder geld uitgeven wil niet altijd zeggen dat we slechter af zijn, zeker niet in welzijn.

SAMENGRIP
We gaan de ander weer ontdekken als iemand waar we niet alleen iets mee moeten, maar ook kunnen. Vertrouwen en verantwoordelijkheid gaan hand in hand. Na twee decennia nadruk op ‘ik’, succes, selfies, efficiëntie en het bijbehorende ongeduld, neemt de behoefte aan het zelfoverstijgende toe. Voel ik nog binding met anderen, met een idee? Durf ik te vertrouwen op wat de ander zegt en doet? Vind ik het prettig wanneer mensen mij vertrouwen?
() Alleen gezamenlijk krijgen we grip op wat gezamenlijke problemen zijn. Samengrip zoekt naar nieuwe ‘wij’vormen, zonder er direct een ‘zij’ aan te koppelen.

BOUWGESPREK
De komende jaren staan in het teken van bouwgesprekken voor een nieuwe tijd.
() Hoogleraar Leiderschap Freek Peters heeft het in dat kader over ‘contextueel uitzicht’, de noodzaak voor leiders om in te zien dat ze deel uitmaken van een maatschappij die steeds nadrukkelijker meekijkt. Op zoek naar fundamenten voor het gezamenlijke gaan we ons verbindend vermogen herontwikkelen.
Welk samenstelsel wensen we, hoe geven we nieuwe betekenis aan onderwijs, zorg en nutsbedrijven, bezieling aan markten en arbeid?

HET DEBAT IS DOOD
We willen niet debatteren, we willen construeren. Van belang is niet een woordenstrijd te winnen, maar om grip te krijgen op de materie. Het huidige debat is een eindeloze herhaling van meningen en gemeenplaatsen, waarin deelnemers geen centimeter bewegen. Waarom zouden we de kloof tussen partijen verder uitdiepen?
Liever bevragen we elkaar op de afwegingen die we maken, zonder direct tot conclusies te hoeven komen. Het Socratische gesprek is in opkomst. We zoeken naar inzicht in het proces dat tot een keuze leidt. Dat vergt geduld. Luisteren, de tijd nemen, oefenen, zonder elkaar weg te zetten of los te laten. We willen geen ruzie over verschillen, maar een gedeeld aanknopingspunt vinden. Bouwstenen willen we plaatsen.

Nogmaals: Het BOUWGESPREK
We bouwen het samen in de samenleving opnieuw op, met individuele betekenis als bouwsteen. We betreden, als ijsmeesters, stap voor stap nieuwe grond, onderling afstemmend welke beweging mogelijk is. We bouwen nog even niet voor de eeuwigheid, experimenteren binnen de vrije ruimte.
De holistieke benadering gaat de komende jaren vooral om de uitwisseling van gedachtegoed. Elk bouwoverleg heeft als uitgangspunt dat we gezamenlijk willen en kunnen bouwen. We wonen het gesprek niet bij als vertegenwoordiger van een groep of gedachte, maar als bouwsteen, elk met een deel van het wetenschappelijke, professionele of publieke weten.
Belangrijke voorwaarde voor een bouwoverleg is het loslaten van het zekere weten.
Niemand heeft het definitieve antwoord op de vragen die voor ons liggen. Door middel van zelfonderzoek en gezamenlijke exploratie komen we dichter bij een voorlopig – en gedeeld – antwoord. Kunnen we als burger, als consument en als mens, vanuit autonomie, met onze unieke competentie, verbinding maken met elkaar?
Ons kantoor, onze levensloop, onze samenleving, ze worden flexibeler van opzet, en kunnen dat ook worden, zolang we grip op onze eigen kern hebben en het geheel in ogenschouw durven nemen. Wat ons bindt is de wens verbinding te maken.

In 2016 gaan we vanuit persoonlijke betekenis het gesprek aan. Niet om te winnen, maar om het nieuwe in onze samenleving te interpreteren en implementeren.

We krijgen grip door begrip.
2016 wordt het jaar van het Bouwgesprek.


Citaat 324 (donderdag 14 januari 2016)
Homepage Citaten 2016