Correspondent Jelmer Mommers van De Correspondent is met een grote, zelfopgelegde klus bezig. Proberen te ontdekken wat medewerkers van olie- en gasgigant Shell beweegt daar te (blijven) werken. Midden in een energiewereld die … eh, zacht gezegd … voor uitdagingen staat. In dat kader publiceert hij de komende maanden anoniem interviews met personeelsleden van Shell. Om te achterhalen hoe zij aankijken tegen hun én onze wereld. Of ze met dilemma’s rondlopen, vertrouwen hebben in hun bazen, hoe ze aankijken tegen het feit dat de laatste maanden op een globale schaal de gemiddelde maand-temperaturen maar blijven stijgen et cetera. Een mooi project. Typisch iets voor dit digitale platform. Heeft ook wel wat weg van wat Joris Luyendijk in London, in The City, heeft gedaan om zijn Dit kan niet waar zijn : onder bankiers te kunnen schrijven.
Deze Jelmer Mommers doet tussendoor verslag van waar hij mee bezig is. En verwijst in zogenaamde notities naar relevante artikelen, websites en andere dingen die hem opvallen. Dinsdag betrapte hij me. Verwees naar een Youtube-filmpje. Een compilatie uit een (zeer) lange documentaire, waar ik enkele weken geleden al aan was begonnen. Human van de Franse regisseur Arthus-Bertrand. Maar, niet afgekeken. Want, té druk (met o.a. De Toverberg van Thomas Mann lezen). Ik wist inmiddels wel dat de man die in deze compilatie aan het woord komt in die lange versie voorkwam, maar was nog niet aan alle uitspraken van deze José Mujica toegekomen.
Een schot in de roos
José Mujica is een tijdje president van Uruguay geweest. Een opmerkelijk man. Die niet bepaald aan het cliché van een president voldoet. Integendeel. Hij is de volstrekte tegenpool van een president Erdogan in Turkije. Of meneer Poetin in Rusland. Mannetjes met macht. En die zich dat laten aanleunen. Sterker: er zelfs op allerlei manieren misbruik van maken. Deze Mujica realiseerde zich zijn hele ambtstermijn lang dat hij er zat namens het volk. Dat hij het in hem gestelde vertrouwen niet mocht beschamen.
Was hij een heilige? Hij zal zelf de eerste zijn om dat te bestrijden. Maar was – dat durf ik te beweren – een man met aanzien. Die ergens voor stond. Bezig was ‘de wereld’ voor zijn landgenoten beter te maken. Komt in deze tien minuten over als een behoudend man. Die niet met geld smeet. Goed nadacht wat hij wilde. Dromen had. En niet te beroerd is dames en heren politici die het níet goed doen ter verantwoording te roepen. Wat een man! Stel je voor dat die eens aanschuift bij Pauw. Of zijn opwachting maakt in de Tweede kamer. Dream on!
Links-rechts
Deze José Mujica wordt in alle stukken die je over hem kunt lezen weggezet als een linkse politicus. Ik zie hem echter als een man die dat stereotype kader ver overstijgt. Bezig is de wereld voor de gemiddelde Uruguayaan beter te maken. Dat hij daarbij op zere tenen ging staan is zeker.
Wat je in dit filmpje vooral ziet is een WIJS man. Die getekend is door het leven. Maar trouw gebleven aan zijn idealen uit zijn jonge jaren. Niet hoovaardig is geworden. Zich dienstbaar blijft opstellen. Het draait niet om zijn ego. maar om het beter maken van de levens van gewone Uruguayanen. Hij is echter zeker geen watje. Integendeel. Er schuilt een oerkracht in hem. Met realiteitszin.
Transcriptie en vertaling
Genoeg gepraat. Hieronder twee lange lappen tekst: de Engelse ondertitels uit de documentaire. Gevolgd door mijn vertaling daarvan. Het is allemaal behelpen, want in de film spreekt José Mujica Spaans. Dat ik in het Nederlands aan u doorgeef via de Engelse vertaling. Ongetwijfeld gaan er nuances verloren. In de bijna tien minuten durende compilatie zitten drie korte en twee lange fragmenten.
Human
Voor Human heeft regisseur Yann Arthus-Bertrand jarenlang over de wereld getrokken en honderden mensen voor zijn camera gezet. Ze spreken allemaal over hun leven. Tegen een zwart doek, waardoor je als kijker alleen maar oog kunt hebben voor die talking heads. je wordt niet afgeleid door gedoe in de achtergrond of het geloop van presentatoren van het Journaal. Normale mensen met die over uiteenlopende dingen praten.
Dit alles doorsneden met beelden van onze prachtige aarde en de manier waarop wij als mensen die be- en/of uitwonen.
De Nederlandse vertaling
Fragment 1 (van 0:00- 0:37)
Ik ben José Mujica.
In het eerste deel van mijn leven werkte ik als boer in de velden om de kost te verdienen.
Toen zette ik mezelf in voor de strijd voor verandering, om het leven in mijn gemeenschap te verbeteren.
En nu ben ik de president.
En morgen zal, ik zoals iedereen, een hoop wormen zijn, en verdwijnen. (van 0:00- 0:37)
Fragment 2 (van 0:38-1:18)
Ik had veel tegenslagen, veel verwondingen, zat enkele jaren in de gevangenis.
Hoe dan ook … het gewone recept, voor iemand die er op uit trekt de wereld te gaan veranderen.
Wonderbaarlijk genoeg ben ik nog steeds hier.
En bovenal, ik leef nog.
Ik hoop dat ik mezelf op het laatst kan voordoen als iemand die een bar inloopt en zegt: ‘Dit rondje is voor mij!’ (van 0:38-1:18)
Fragment 3 (van 1:19-3:20)
Ik kan uitblinken omdat mijn waarden samenvallen met de gemeenschap waartoe ik behoor.
En ik houd aan ze vast!
President zijn is niet belangrijk.
Daar heb ik een hoop over nagedacht.
Ik bracht bijna tien jaar in eenzame opsluiting door, in een gat in de grond.
Genoeg tijd om na te denken …
En dit ontdekte ik: of je bent gelukkig met erg weinig, bevrijd van alle ballast, omdat geluk van binnen zit, of je komt nergens!
Ik bepleit geen armoede.
Ik bepleit soberheid.
Maar sinds we een consumenten samenleving hebben uitgevonden, moet de economie steeds blijven groeien.
Als die niet groeit is het een tragedie.
We hebben een berg overbodige behoeften uitgevonden.
Nieuwe dingen kopen, oude weggooien …
Dat is verspilling van onze levens!
Als ik iets koop, wanneer jij iets koopt, betaal je dat niet met geld.
Je betaalt met uren van je leven die je nodig had om dat geld te verdienen.
Het verschil is dat je met geld alles behalve leven kunt kopen.
Leven wordt alleen maar korter.
En het is zonde je leven en vrijheid op zo’n manier te verspillen. (van 1:19-3:20)
Fragment 4 (van 3:21-7:11)
Uruguay is een klein land, en we hebben geen presidentieel vliegtuig.
We geven er niet zo veel om.
We besloten van Frankrijk een erg dure helikopter te kopen, een reddinghelikopter met medische faciliteiten, om stand by te staan in afgelegen gebieden.
In plaats van een presidentieel vliegtuig, kregen we een helikopter die gestationeerd wordt in centraal Uruguay om te helpen bij verkeersongelukken en medische diensten te kunnen verlenen.
Het is zo eenvoudig!
Zie je het dilemma?
Een presidentieel vliegtuig of een reddinghelikopter?
Daar komt het altijd op neer.
Het lijkt me een kwestie van soberheid.
Ik stel niet voor om weer in grotten of strooien hutten te gaan leven.
Helemaal niet.
Nee, nee, dat is niet het idee.|
Wat ik voorstel is dat we stoppen met hulpbronnen te verspillen aan zinloze dingen, of luxe huizen die vier bedienden nodig hebben om bij te houden.
Waar is dat allemaal goed voor?
Wat heb je eraan?
Niets van dat alles is nodig.
We kunnen veel bescheidener leven.
We kunnen onze middelen beter inzetten voor dingen die voor iedereen belangrijk zijn.
Dat is de echte betekenis van democratie, de bedoeling die politici uit het oog zijn verloren.
Want als het draait om gekroonde hoofden, feodale baronnen, clowns die op trompetten blazen als de heer uitrijdt om te gaan jagen …
Als dat het idee was, zouden we in oude tijden leven.
Waarom hebben we revoluties gehad?
In de naam van gelijkheid en de rest.
Al die presidentiële huizen zijn eigenlijk hetzelfde.
In Duitsland escorteerden 25 BMW motorfietsen me, stopten ze me in een Mercedes-Benz met gepantserde deuren van drie ton …
Waarvoor is dit nodig?
Het is een verhaal …
Ik ben een nederig man, ik neem het zoals het komt, ik ga er mee om, maar toch … ik moet zeggen wat ik denk.
Het is niet dat we niet genoeg middelen hebben.
Het is geen gebrek aan bestuur.
Regeringen zijn vooral bezig met de volgende verkiezingen winnen, met wie de baas zal zijn.
We vechten om de macht .. en we vergeten de mensen en de wereld problemen.
De crisis gaat niet over het milieu.
Maar over de politiek.
Onze beschaving heeft een punt bereikt waarop we op een mondiaal niveau consensus moeten bereiken, maar we kijken er weg van.
We worden verblind door chauvinisme, nationalisme, en de dorst naar overheersing, vooral door de machtigste landen.
Zij zouden het voorbeeld moeten geven!
Het is een schande dat 25 jaar na de Kyoto protocollen, we nog steeds aarzelen om maatregelen te treffen.
Het is een schande.
De mens kan heel goed het enige dier zijn dat in staat is tot zelfvernietiging.
Dat dilemma staart ons aan.
Ik hoop alleen dat ik het verkeerd heb. (van 3:21-7:11)
Fragment 5 (van 7:12-9:46)
De menselijke natuur zit zodanig in elkaar dat we uiteindelijk veel meer leren van lijden dan van een gemakkelijk leventje.
Dat betekent niet dat ik een leven vol lijden bepleit, of iets dergelijks.
Maar dit wil ik duidelijk maken: mensen kunnen zichzelf altijd oppikken.
Het is het waard om opnieuw te beginnen, één keer, of duizend keren, net zo lang als je leeft.
Dat is de belangrijkste levensles.
Anders gezegd: we zijn pas verslagen als we stoppen met vechten.
Je stopt met het gevecht als je jouw droom opgeeft.
Vechten, dromen, op de grond staan, de werkelijkheid in de ogen kijken, dat geeft betekenis aan ons bestaan, aan de levens die we leven.
Je kunt het leven niet leven als je wrok koestert.
En je kunt niet leven als je in cirkels rond blijft dolen.
De ellende die ik in mijn leven heb meegemaakt kan nooit genezen worden.
Niemand kan die ongedaan maken.
Je moet leren omgaan met je littekens en door blijven gaan, op weg naar de toekomst.
Als ik mijn wonden blijf likken, ga ik niet voorwaarts.
Ik zie leven als de weg die voor ons ligt.
Wat telt is morgen.
Men heeft me gezegd, me gewaarschuwd, het is een oud gezegde, dat je het verleden moet herinneren want anders ben je veroordeeld dat te herhalen.
Leer mij de mensen kennen!
Het enige dier dat zich twintig keer aan dezelfde steen stoot.
Elke generatie leert van haar ervaringen, niet van die van anderen.
Ik idealiseer de mensheid niet.
Wat kunnen we leren van andermans ervaring?
We leren alleen van wat we zelf ervaren.
Hoe dan ook, dit is mijn kijk op leven.
Ik heb geen rekeningen meer te vereffenen. (van 7:12-9:46)
De Engelse ondertitels
Fragment 1
I am José Mujica.
I worked in the fields as a farmer, to make a living, in the first part of my life.
Then I dedicated myself to the struggle for change, to improve life in my society.
And now, I am the president.
And tomorrow, like everyone, I’ll be just a pile of worms, and disappear.
Fragment 2
I have many setbacks, Many injuries, some years in prison.
Anyway … The routine, for anyone setting out to change the world.
Miraculously, I’m still here.
And above all, I love life.
I hope to present myself for the final journey like someone who goes into a bar and says to the bartender, “This round is on me!”
Fragment 3
I stand out because my values of life reflect those of the society to which I am honored to belong.
And I cling to them!
Being the president doesn’t matter.
I have thought a lot about all that.
I spent almost ten years in solitary, in a hole.
Plenty of time to think …
I spent seven years without one book!
That left me time to think.
And this is what I discovered: Either you’re happy with very little, free of all that extra luggage, because you have happiness inside, or you don’t get anywhere!
I am not advocating poverty.
I am advocating sobriety.
But since we invented a consumer society, the economy must constantly grow.
If it fails to increase, it’s a tragedy.
We have invented a mountain of superfluous needs.
Shopping for new, discarding the old …
That’s a waste of our lives!
When I buy something, when you buy something, you’re not paying money for it.
You’re paying with the hours of life you had to spend earning that money.
The difference is that life is one thing money can’t buy.
Life only gets shorter.
And it’s pitiful to waste one’s life and freedom that way.
Fragment 4
Uruguay is a small country, and we don’t have a presidential jet.
We don’t especially care to have one,
From France, we decided to buy a very expensive helicopter, a rescue helicopter with surgical facilities, to stand by in a remote area.
Instead of buying a presidential jet, we got a helicopter that will be posted in central Uruguay to rescue accident victims, and offer ongoing emergency medical services.
It’s so easy!
Do you see a dilemma?
A presidential jet, or a rescue chopper?
It always comes down to that.
It seems to me to be a question of sobriety.
I’m not suggesting we go back to living in caves or straw huts.
Not at all.
No, no, that’s not the idea.
What I do recommend is that we stop wasting resources on useless things, or luxurious houses that require six servants to remain.
What good is all that?
What good is it?
None of that is necessary.
We can live much more modestly.
We can spend our resources on things that are really important for everyone.
That’s the real meaning of democracy, the meaning that politicians have lost.
Because if it meant royal crowns, feudal barons, with clowns blowing trumpets when the lord rides out to hunt …
If that was the idea, we’d be in ancient times.
Why did we have revolutions?
In the name of equality and the rest.
All these presidential mansions are pretty much the same idea.
In Germany, they escorted me with 25BMW motorcycles, they put me in a Mercedes-Benz with doors that weighed 3 tons because of the armoring …
What good is any of that?
It’s a story …
I’m a humble man, I take what comes, I manage with it, but still … I must say what I think.
It’s not a lack of resources.
It’s a lack of governance.
Governments are preoccupied with winning the next election, with who’s going to be the boss.
We fight for power … and we forget people and world issues.
The crisis is not environmental.
It is political.
Our civilization has reached a phase where we need a planetary consensus, and we are looking away from it.
We are blinded by chauvinism, nationalism, and by the thirst for domination, especially the most powerful countries.
They should be setting an example!
It is shameful that for 25 years, since the Kyoto Accords, we are still dragging our feet to take basic measures.
It is shameful.
Man may very well be the only animal capable of self-destruction.
This is the dilemma facing us.
I only hope that I am wrong.
Fragment 5
Human nature is constructed in such a way that you end up learning much more from suffering than from a life of ease.
That does not mean that I recommend a quest for suffering, or anything like that.
But this is what I want to make people understand: You can always pick yourself up again.
It’s always worth starting from zero again, once, or a thousand times, as long as you’re still alive.
That’s the biggest lesson in life.
In other words you are not defeated until you give up the fight.
You give up the fight by giving up the dream.
Fighting, dreaming, being down on the ground, confronting reality, that’s what gives meaning to existence, to the lives we lead.
You can’t live life when you nurse a grudge.
And you can’t live going in circles.
The grief I’ve known in my life will never be healed.
No one can take it back.
You have to learn to pack up your scars and keep going, headed for the future.
If I spend my time licking my wounds, I’m not moving forward.
I see life as the road that lies ahead.
What counts is tomorrow.
I’ve been told, I’ve been warned, it’s an old saying, you must remember the past or be condemned to repeat it.
I know what humans are!
The only animal who stubs his toe twenty times on he same pebble.
Each generation learns from its experiences, not from those of others.
I do not idealize humanity.
What could one learn from someone else’s experience?
We only learn from what we go through ourselves.
Anyway, that’s my vision of life.
I don’t have any scores to settle.
Human kijken?
Op het internet kunt u de volledige documentaire bekijken. Verder zijn er verschillende (andere) compilaties geplaatst.
Human – the extended version, vol. 1 (1:23:10) (2.963.677 views op 19/5)
Human – the extended version, vol. 2 (1:26:17) (831.146 views)
Human, the extended version, vol. 3 (1:33:30) (501.052 views)
Youtubekanaal Human met verschillende kortere compilaties
Collectie bibliotheek: Human (de dvd) en Human : a portrait of our world (het boek)
Citaat 355 (donderdag 19 mei 2016)
Homepage Citaten 2016
