De 45e week van 2016 zal de geschiedenisboeken halen.
Donald Trump werd op 9/11 verkozen tot president van de Verenigde Staten van Amerika. De tijd zal leren hoe de keuze van een zeer verdeelde Amerikaanse bevolking zal uitpakken. Voor hen; en ons, de rest van de wereld.
Ook stierf deze week Leonard Cohen. David Bowie (op 10 januari) en Prince (21 april) gingen hem dit jaar voor.
Nieuwe theorie over de zwaartekracht
Maar wellicht gaat deze week om een heel andere reden de geschiedenisboeken in. Wellicht zelfs om twee hoopgevende redenen. Allereerst kwam de Nederlandse natuurkundige Erik Verlinde met een voorstel dat bijna alle zekerheden in de natuurkunde onderuit zal schoppen. Artikel: Nieuwe theorie van Nederlandse fysicus: zwaartekracht is een illusie (NRC 8 november 2016).
Deze Erik Verlinde heeft al jaren geleden aangekondigd dat hij een andere kijk heeft op hoe ons heelal op een fundamentele manier werkt. Sterk afwijkt van het heersende model. Een model dat heel veel verklaart, maar niet alles. Verlinde komt met een idee dat die ‘losse eindjes’ kan oplossen. Voor leken is het onmogelijk te volgen wat hij beweert. Op hoofdlijnen kun je alleen meepakken dat – mits hij gelijk heeft – veel boeken en ‘verhalen’ over de natuurkunde op de schroothoop kunnen. En dat er nieuwe voor in de plaats zullen komen. Doet sterk denken aan een bezoek aan boekhandel Derijks, in Oss. Gisteren. Waar nog steeds enkele boeken te koop zijn over Hillary Clinton; boeken die binnenkort in de ramsj zullen liggen.
De EmDrive werkt! De EmDrive?
Maar er kwam nog een ander bericht voorbij. Dat – mits het waar is én klopt – ook voor grote veranderingen zal zorgen. Veel meer dan de theorie van Erik Verlinde, want die gaat over fundamentele krachten die ons dagelijks leven amper beïnvloeden.
De nieuwsbrief van Wetenschap in beeld meldde op 10 november dat een onmogelijke motor (wel degelijk) werkt. Tegen alle intuïtie én bestaande theorieën in werkt de zogenaamde EmDrive. Dat wil zeggen: daar lijkt het nu op. De tijd zal leren of er geen fouten zijn gemaakt. Ook hier gaat op dat een leek amper kan vatten wat er nu feitelijk is aangetoond. De suggestie dat het een grootse doorbraak kan zijn, komt wel over. Artikel: Gelekt document van NASA: onmogelijke motor werkt. Quote:
En als de EmDrive echt werkt, is de weg vrij voor vliegende auto’s en kunnen we straks in 70 dagen naar Mars reizen.
Mariana Mazzucato
Dit artikel trok ook mijn aandacht omdat het aansluit bij een aankomende bijeenkomst. Tijdens de derde Tegenlicht Meet Up Oss staat in de Osse bibliotheek de Tegenlichtaflevering De slimme staat centraal. Daarin is de hoofdgast econome Mariana Mazzucato. Die jarenlang onderzoek gedaan heeft naar hoe innovatie tot stand komt. In 2011 schreef ze daarover het boek The enterpreneurial state. In 2013 hield ze voor TED een talk over de resultaten van haar onderzoek: Government — investor, risk-taker, innovator. En vorig jaar verscheen de vertaling van dat boek (De ondernemende staat : waarom de markt niet zonder overheid kan) en was ze de hoofdgast in die Tegenlicht-uitzending.
Kern van haar onderzoek is dat échte vernieuwing gedaan wordt door de overheid. Of beter geformuleerd: door personen die werkzaam zijn bij instituten die met publiek geld worden gefinancierd. Ze zet het in haar boek heel bewust sterk aan. Fundamentele doorbraken worden gerealiseerd in het publieke domein. Dat het gros van ons denkt dat vernieuwing uit het bedrijfsleven komt is in haar ogen een grote misvatting.
Ze fileert haarscherp het perfecte voorbeeld, de ‘heilige’ Steve Jobs en ‘zijn’ Apple. Het meest succesvolle bedrijf van onze tijd. Mariana Mazzucato toont aan dat Steve Jobs een goede neus had voor fundamenteel onderzoek. Die heeft in zijn leven verschillende doorbraken als het ware opgezogen en verwerkt in zijn producten en diensten. Dat assembleren heeft hij geniaal gedaan. Denk aan iPod, iPhone, iPad. Verder was hij een meester op marketing-gebied waardoor hij er jaar na jaar in is geslaagd producten en diensten aan ons te slijten waar een zeer hoge winstmarge op zit. Tot slot was hij ook nog een meester in het niet betalen van belastingen. Waardoor de vernieuwingsmotor (van de overheid) stil kan komen te vallen; want op termijn is er onvoldoende geld voor fundamenteel onderzoek. En andere zaken (als wegen, onderwijs, cultuur) waar bedrijven ook profijt van hebben.
Mariana Mazzucato probeert een ander frame naar voren te schuiven. De overheid is niet het probleem, maar de oplossing. Ze is – voor alle duidelijkheid – absoluut geen tegenstander van het kapitalistische systeem, maar vindt wel dat de balans zoek is. Beiden – overheid en markt – vullen elkaar aan; moeten elkaar in evenwicht houden. Dat die balans zoek is heeft trouwens niet alleen met innovatie en vernieuwing te maken. Maar dat is een ander verhaal.
De EmDrive doorbraak is een perfecte illustratie van het verhaal van Mariana Mazzucato. NASA, de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie, is met concrete projecten bezig (zeg maar toegepaste wetenschap), maar doet ook nog steeds fundamenteel onderzoek. En nu lijkt het erop dat ze weer een bingo-moment hebben bereikt. Een motor uitgevonden die tegen elke ratio in tóch werkt. Een motor die ons hele wereldbeeld op haar kop kan zetten. Die een golf technologische doorbraken zal opleveren. Waardoor ‘dingen’ mogelijk worden die we alleen uit de science fiction kennen.
Enkele boeken, die wellicht herschreven moeten worden
Sander Bais. De natuurwetten : iconen van onze kennis (2005)
# – Grote natuurkundige theorieën (Vincent Icke) (dvd) (2011)
Ulf Danielsson. Waarom sterren en appels vallen : over sterrenregens, zwarte gaten en andere rariteiten in het universum (2008)
Maarten Franssen. Fysica in een notendop (2005)
Kamilla Herber. Basisboek natuurkunde (2008) voor havo-vwo
Steven Holzner. Natuurkunde voor dummies (2012)
Jeff Stewart. Waarom ballonnen stijgen en appels vallen (2012)
Jürgen Teichmann & Thilo Krapp. Natuurkunde eenvoudig uitgelegd (2010)
Marcel Vonk. Snaartheorie (2010)
Bill Bryson. Een kleine geschiedenis van bijna alles (2004) enkele hoofdstukken moet hij aanpassen en wellicht een nieuw toevoegen
Ik vermoed dat Elon Musk al contact heeft opgenomen met de mensen die met die EmDrive bezig zijn.
Citaat 405 (vrijdag 11 november 2016)
Homepage Citaten 2016
