What’s new?
Kort voor de zomervakantie bladerde ik online enkele fondscatalogi door. Dat doe ik regelmatig; op zoek naar interessante, aankomende publicaties.
Tussen tientallen titels trok vooral een nieuw boek van Joris Luyendijk mijn aandacht. In januari 2020 verschijnt van hem een brievenboek bij uitgeverij Balans: Op de rand van een nieuwe tijd : over macht, complotdenken en de grenzen van de vrije markt. Daarin zijn volgens de aankondiging brieven opgenomen van hem en Kees van Lede.
Kees van Lede?
Oh ja, dat is die oud-voorzitter van ‘de werkgevers’, oud-ondernemer en een VVD-politicus. Van de oude stempel, een liberaal die – vermoed ik – niet altijd gecharmeerd is van hoe zijn collega’s in de huidige tijd acteren.
Diezelfde dag stuurde ik nog een mailtje naar Joris Luyendijk. Of hij te zijner tijd in onze regio langs wilde komen om over dat boek te komen vertellen.
Joris Luyendijk
Journalist en antropoloog Joris Luyendijk sprak eerder in Oss. In februari 2015. Kort nadat zijn ‘bankenboek’ Dit kan niet waar zijn : onder bankiers was verschenen.
Toen stond hij in de kleine zaal van De Lievekamp. Uitverkocht.
Het was de tweede van een lange reeks lezingen die Joris door heel Nederland verzorgde. Het boek werd een gigantische bestseller en kreeg in november van dat jaar de NS Publieksprijs voor het Nederlandse boek.
Ik had hem in 2015 liever in de grote zaal gehad, maar De Lievekamp dacht dat het niet zo’n vaart zou lopen en opteerde (na overleg) voor de kleine zaal. Prima. Diezelfde avond stonden Nick & Simon in een uitverkochte grote zaal. Joris Luyendijk nam dat feit die avond in zijn verhaal mee.
Artikel: Bankiers : conformisten die zichzelf überhaupt geen vragen meer stellen over goed en kwaad. (februari 2015) en “De vis gaat rotten bij de kop” (februari 2015)
Maandag 30 maart 2020
Afgelopen donderdag werd duidelijk dat hij maandag 30 maart 2020 een lezing zal verzorgen over zijn nieuwe boek. In de grote zaal van schouwburg De Lievekamp in Oss.
Het boek zal waarschijnlijk pas eind januari 2020 verschijnen en (volgens mij) veel opzien baren. Wie weet, wellicht dezelfde ophef als met zijn Dit kan niet waar zijn.
Op de rand van een nieuwe tijd
Joris Luyendijk WEET dat ons huidig economisch model op sterven na dood is. Hij ziet overal aanwijzingen dat er domweg ‘iets’ anders moet komen. Hij weet natuurlijk ook niet hoe dat andere systeem eruit zal moeten zien, maar hij heeft wel een vermoeden. Is zich meer dan bewust van de negatieve zaken die aan het huidige model kleven.
Als antropoloog kijkt hij naar de samenleving en ziet overal falen. In zijn gesprek met Kees van Lede wisselt hij naar verwachting (want: het boek is er domweg nog niet) gedachten uit met een ‘ouderwetse’ ondernemer. Een ondernemer die dezelfde falen op zijn manier ook onderkent. Waarschijnlijk weten beiden waar zij van af willen, wat moet blijven én anders zou kunnen.
Ik vermoed dat beiden van het standpunt uit gaan dat het kapitalistische systeem an sich het beste systeem is dat ‘de mensheid’ ooit heeft ‘uitgevonden’. Maar er zitten té veel schaduwkanten aan. ‘We’ produceren té veel, veroorzaken té veel verontreiniging, doen té weinig tegen de almaar groeiende ongelijkheid, blijven té veel de nadruk op groei leggen, gaan er té veel vanuit dat burgers rationeel handelende wezens zijn, gaan maar door té veel CO2 de atmosfeer in te blazen, ….
Een slinger die uit balans is
Ik vermoed dat beide heren zich herkennen in de teneur van een al in 2014 verschenen boek van de Belgische econoom Paul de Grauwe: De limieten van de markt : de slinger tussen overheid en kapitalisme. Als het kapitalistische systeem zich op korte termijn niet herpakt, komen er volgens De Grauwe krachten los die het omver, dan wel weg zullen blazen.
De spreekwoordelijke slinger is té ver doorgeslagen naar de kant van ‘de markt’, ten koste van ‘de overheid’, werknemers en consumenten. Grote bedrijven en investeerders zijn al jarenlang spekkoper, ten koste van het gros van de burgerij. Zeg maar de 1 procent van de 1 procent versus de 99% of 99.9%.
Meer nemen dan geven
Ook acht ik de kans groot dat beide heren zich (deels) zullen herkennen in De waarde van alles : onttrekken of toevoegen aan de wereldeconomie van de Italiaans-Britse econome Mariana Mazzucato. Er is een disbalans ontstaan tussen nemen en geven, onttrekken en toevoegen.
Aan een erg kleine groep valt heel veel waarde toe, ten koste van de overgrote meerderheid. Bovendien gaat dit ook nog ten koste van de draagkracht van ‘de aarde’. Links of rechtsom (en dat is niet alleen politiek bedoeld) zullen we aan de bak moeten. Er zal over gesproken moeten worden. Intellectuelen als Joris Luyendijk nemen hierin het voortouw en komen met ideeën. Hij doet dat indachtig zijn in 2017 verschenen boek-je (want slechts 94 pagina’s) Kunnen we praten.
Naar het zich laat aanzien neemt Joris Luyendijk in zijn nieuwe boek én lezing ook zijn ‘eeuwige’ fascinatie mee over hoe ‘de media’ functioneren en ons weten te bespelen.
Citaat 605 (zaterdag 14 september 2019)
Homepage Citaten 2019
