Tom Vos, een journalist van het Brabants Dagblad (editie Oss e.o.), had me zijn tekst nog wel voorgelegd. Om te checken of hij het verhaal over het einde van een (lang) tijdperk (de Bibliotheek Oss stopt met het aanschaffen van nieuwe cd’s) goed had opgeschreven.
Collega Peter en ik zagen geen fouten en lieten ‘het’ doorgaan. Het artikel verscheen in de Osse editie van het BD op woensdag 19 februari 2020 onder de kop Cd’s? Niemand leent ze meer
Is dat zo?
Toch blijkt er achteraf een ‘foutje’ in het artikel te zitten. Op zich is die zin niet fout, maar argeloze lezers kunnen de indruk krijgen dat er fundamenteel iets fout zit in Oss en de omliggende plaatsen/bibliotheken in de regio Noord Oost Brabant. Dat is geenszins het geval.
Die ‘foute’ zin heeft vooral te maken met kwaliteit. Als je trouwens onder kwaliteit verstaat dat een openbare bibliotheek een ‘goede’, brede collectie heeft. En dat laatste is het geval. Dat brengt echter ‘dingen’ met zich mee die met die bewuste zin te maken hebben.
We lenen tegenwoordig meer boeken uit aan andere bibliotheken dan aan klanten.
Deze zin behoeft toelichting!
Over aanvragen en leveren
Bovenstaande zin wekt de indruk dat de collectie van de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken vooral gebruikt wordt door bibliotheekleden van alle andere bibliotheken in Nederland. Dat is natuurlijk onzin.
Jaarlijks lenen we in onze regio pakweg een miljoen exemplaren aan ‘onze’ leden uit. Beter: ze lenen het aan zich zelf uit aan de zelfservice balies. Het zou alleen logistiek al onmogelijk zijn om meer dan een miljoen materialen aan bibliotheekleden in Groningen, Staphorst of Den Helder uit te lenen.
Maar, we doen het wel; alleen vele malen minder. In de tweede helft van 2019 leverden wij aan andere openbare bibliotheken ruim vijfhonderd boeken, cd’s of dvd’s. Afkomstig uit onze collectie.
En waarom doen we dat? Omdat leden van andere bibliotheken op zeker moment een bepaalde titel willen lenen, die niet aantreffen in hun ‘eigen’ bibliotheekcollectie (van bijvoorbeeld Eindhoven of Kennemerland) en er dan achter komen dat die titel ergens in het land wel beschikbaar is. Vervolgens krijgen die bewuste bibliotheken een seintje om die gevraagde titel uit hun kast te ‘plukken’ en op te sturen naar bijvoorbeeld de Bibliotheek Breda.
Omgekeerd gebeurt natuurlijk hetzelfde. Een lid van ‘onze’ club (de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken) mist een bepaalde titel in onze collectie en ziet in de webcatalogus dat een andere bibliotheek die titel wel heeft. Vervolgens kan men besluiten die titel te gaan reserveren. Het kost geld (€2,–/€7,– of €13,–) en enige tijd. Vaak wordt binnen een à anderhalve week de gezochte titel in de vestiging waar zo iemand normaliter leent afgeleverd.
In de tweede helft van 2019 vroegen onze leden pakweg tweehonderd titels bij andere bibliotheken aan. We leveren kortom meer ‘aan het land’, dan dat we aanvragen. Blijkbaar bevat onze collectie relatief veel titels die in andere bibliotheken niet of minder aanwezig zijn.
Bibliotheken hebben onderling een tarief afgesproken voor leveren. Aangezien we meer leveren dan aanvragen levert ons dit jaarlijks concreet een klein bedrag op.
Eén groot (bibliotheek)netwerk
Dit alles heeft natuurlijk te maken met het feit dat alle Nederlandse openbare bibliotheken in één groot netwerk functioneren. En een link hebben naar universiteits- en andere bibliotheken.
In Nederland zijn op dit moment pakweg 125 bibliotheekorganisaties zoals de onze. Regionale organisaties die vaak voor meerdere gemeenten het bibliotheekwerk verzorgen. Om de administratie van het leenverkeer te regelen zijn er in ons land ongeveer vijf bibliotheeksystemen. De trend is dat steeds meer bibliotheekorganisaties die hetzelfde bibliotheekautomatiseringssysteem gebruiken nauw gaan samenwerken. Dat leidt tot één grote catalogus. En daarbovenop worden ook die systemen allemaal aan elkaar ‘geknoopt’.
Dit betekent concreet dat als iemand in de webcatalogus van de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken gaat zoeken, hij of zij niet alleen informatie krijgt over de beschikbaarheid van een bepaalde titel in onze regio, maar meteen ook van de beschikbaarheid in de rest van Nederland. De afspraak tussen bibliotheken is dat in eerste instantie alleen titels gereserveerd kunnen worden die in onze regio aanwezig zijn. Is dat niet het geval dan mag een bibliotheeklid uit Lith een titel aanvragen uit de rest van het land.
Een belangrijke uitzondering is dat ‘we’ met een time slot werken. Een nieuw boek of dvd wordt de eerste drie maanden na binnenkomst niet aan de rest van het land uitgeleend; en blijft dus exclusief beschikbaar voor leden uit onze regio.
Waar komt dat verschil vandaan?
In onze regio hebben we er nooit bewust voor gekozen om meer titels te leveren dan aan te vragen, maar het is wel het gevolg van een ander besluit. En dat is dat we bewust langer titels in onze collectie houden waar minder vraag naar is.
Bibliotheken collectioneren allemaal. Ze kopen allemaal in meerdere of mindere mate wekelijks nieuwe titels aan en voegen die aan hun collectie toe. In een ander ritme schrijven ook alle bibliotheken jaarlijks tientallen tot duizenden exemplaren af. Dat moet ook wel, want we hebben geen oneindige kasten én zijn geen archief (dat alles bewaart).
Er zijn grofweg drie redenen om titels af te schrijven. Allereerst worden exemplaren verwijderd,die vies, smerig of kapot zijn. Verder verdwijnen titels die inhoudelijk domweg verouderd zijn en/of ‘verkeerde’ informatie bevatten. Hieronder vallen ook tweede, derde tot tiende exemplaren van titels die na het wegebben van hypes niet vaak meer geleend worden.
De derde reden is voor een groot deel verantwoordelijk voor het (kwaliteits)verschil tussen bibliotheken.
0-lijsten
Alle bibliotheken kunnen op elk moment uit het bibliotheeksysteem lijsten opvragen. Zogenaamde 0-lijsten. Geef mij een overzicht van alle thrillers die aangeschaft zijn vóór (in dit voorbeeld) 2014 en sinds 1 januari 2017 niet meer zijn geleend. Dat levert een aantal exemplaren op die blijkbaar niet meer geleend worden. Die niet meer actueel zijn. Hun ’tijd hebben gehad’.
Vervolgens is het aan de bibliothecaris om te besluiten wat met die titels te doen. Er zijn bibliotheken waar dit soort exemplaren rücksichtslos worden verwijderd. In onze regio is dat nadrukkelijk niet het geval. Daar beoordeelt een deskundig persoon of enkele boeken van die 0-lijst tóch niet in de collectie gehandhaafd moeten worden. Want het is een boek van John Le Carré of van een andere schrijver die tot de thriller-canon behoort. Dit werk laat zich niet automatiseren!!!
‘Dé’ Vestdijk-toets
Hierboven ging het om thrillers, maar de keuze wordt vele malen moeilijker als het gaat om literaire romans, gedichten, filosofie, godsdienst, sociale onderwerpen et cetera.
Vaak worden dit soort boeken – zeker vergeleken met thrillers of andere ‘ontspannings’boeken – weinig geleend. Dan ligt het voor de hand om ze af te schrijven, maar er zitten regelmatig waardevolle boeken, cd’s of dvd’s tussen.
Voor alle duidelijkheid: ook in onze regio worden heel veel boeken (ook van verschillende 0-lijsten) wel degelijk afgeschreven. Maar ik durf te stellen dat we relatief meer titels bewaren.
Sinds enige tijd hebben we daartoe zelfs een magazijn in het leven geroepen. Daar worden vanaf heden alle relevante en waardevolle cd’s in opgeslagen. En zijn daardoor voor alle leden beschikbaar; in onze regio én de rest van het land.
Hans van Velzen, de oud-directeur van ‘dé’ OBA (de Openbare Bibliotheek Amsterdam) doet regelmatig ‘de Vestdijk-test’. Hij gaat na hoeveel titels van Simon Vestdijk (al gestorven in 1971) nog aanwezig zijn in een bepaalde bibliotheekcollectie.
Vestdijk is een prima schrijver om zo’n test mee uit te voeren. Hij heeft niet alleen veel geschreven (meer dan God kon lezen!), zijn werk wordt zelden herdrukt én is nog steeds ‘canon-spul’. Vorig jaar gaf hij voor onze collega’s in de Bibliotheek Oss een lezing over collectioneren en meldde aan het eind dat we een ruime voldoende kregen. Het overgrote deel van Vestdijks oeuvre is in onze collectie aanwezig. Bevindt zich voor een groot deel in het depot.
Elke bibliothecaris die zijn of haar werk serieus neemt kan titels opsommen die – om allerlei redenen – domweg aanwezig zouden moeten zijn in een ‘goede’ collectie. Helaas constateer ik dat – om allerlei redenen, maar vooral budgettaire – steeds meer bibliotheken op dit punt concessies (moeten?) doen.
Twee artikelen die met die cd-verkoop te maken hebben
Hoe onze omgang met muziekdragers door de jaren heen is veranderd. (december 2019) en “Streaming heeft gewonnen!” (februari 2020)
Citaat 634 (woensdag 19 februari 2020)
Homepage Citaten 2020
