Op zondag 15 februari 2009 neemt filosoof Ad Verbrugge de vijfde lezing in de reeks De latten verleggen voor zijn rekening.
Ad Verbrugge geeft voor de derde keer in vijf jaar zoals dat heet ‘acte de presence’. De titel van zijn lezing is De latten verleggen in het ware leven.
Hij zal niet spreken over de Griekse wijsgeer Aristoteles en zijn deugdenleer. Door omstandigheden is het aangekondigde boek (titel: Het ware leven : Aristoteles en de vraag naar het geluk) nog niet verschenen.
Hij zal deze middag vooral ingaan op het fenomeen van de globalisering en de verschillende crises die sinds twee jaar woeden. In zijn lezing zal hij betogen dat deze crises niet zomaar toevallig plaatsvinden. Hij zal een link leggen tussen zijn ideeën uit 2004, de huidige tijd en de richting waarin de oplossing gezocht moet worden. Waar mogelijk zal hij elementen uit zijn boek over Aristoteles in zijn lezing meenemen. Ad Verbrugge heeft zich de laatste maanden in de media nauwelijks uitgesproken over de crises, de komst van Barack Obama en andere zaken waarmee de opiniepagina’s en praatprogramma’s worden gevuld.
Ad Verbrugge is voor de derde keer te gast in het kader van lezingen op de zondagmiddag in de Groene engel. Eerder sprak hij in november 2004 (Bevangen in vrijheid in een tijd van onbehagen) en december 2006 over de staat van het onderwijs.
De uitnodiging
Op donderdag 22 mei 2008 werd onderstaande uitnodiging verstuurd
Geachte meneer Verbrugge, beste Ad,
Van de twintig lezingen die de afgelopen vier seizoenen in Oss op de derde zondagmiddag van de maand zijn gehouden heeft u er twee voor uw rekening genomen. Momenteel ben ik volop bezig om sprekers te benaderen voor het vijfde seizoen. Zoals meestal moest eerst de overkoepelende titel “boven komen drijven” voordat ik daarvoor sprekers ga benaderen. Ik heb lang zitten dubben of ik u zou benaderen voor een lezing. Dit mailtje is het antwoord op die aan mijzelf gestelde vraag.
Ik meen om een aantal redenen dat u perfect past in de komende reeks.
Eerst iets over het thema: De latten verleggen
Op de website van de Openbare Bibliotheek Oss staat inmiddels een soort dossier. Dat is niet volledig maar de eerste pagina maakt duidelijk wat ik met dit thema bedoel.
Drie personen hebben reeds toegezegd:
Willem Middelkoop – economisch journalist die de val van de dollar voorzag en in zal gaan op de door mij gestelde vraag of onze economie niet iets weg heeft van de wereld waarin het jongetje op zeker moment uitroept dat de koning in zijn blote kont door de straten paradeert.
Kris Verburgh, een 23-jarige Belgische student geneeskunde die reeds twee dikke boeken heeft geschreven over wetenschap (Fantastisch & Schitterend). Ik heb hem gevraagd of hij drie tot vier generaties vooruit wil kijken en een vergezicht te schetsen van de latten die binnen sommige wetenschapsgebieden in die periode zullen worden verlegd. Het ligt voor de hand dat hij vooral in zal gaan op hersenonderzoek en met name op het fenomeen bewustzijn en het gevoel dat iedereen heeft een persoonlijkheid te zijn.
Joep Dohmen, u welbekend, die na verschillende pogingen eindelijk in wilde gaan op mijn verzoek een keer naar Oss te komen.
Waarom zou u naar Oss gaan of komen?
Ten eerste heeft dat te maken met het feit dat alle reeksen met elkaar samenhangen en min of meer oplopen met zaken waar u zich ook druk over maakt. Ik zet voor het gemak de vijf titels onder elkaar:
2004-2005 Waarom IK een probleem werd voor ONS
2005-2006 Verlos ons … / Geef ons …
2006-2007 Ontnuchteringsjaren
2007-2008 Onmetelijke kwaliteit
2008-2009 De latten verleggen
Kort samengevat:
Het begon met het gevoel dat té veel burgers té veel met zich zelf bezig zijn en het gemeenschappelijke uit het oog verliezen. Vervolgens verzuchten velen dat WIJ van sommige vervelende aspecten willen worden verlost of dat WIJ iets anders willen. Daarna realiseren een aantal mensen zich dat we in een samenleving wonen waar veel zaken NIET goed zijn geregeld of te weinig kwaliteit hebben. Ondanks alle retoriek en marketing-driven verpakking. Denk aan het onderwijs, de zorg, ons klimaat, de economie enzovoorts. Achteraf gezien is dit woord de kern van alle lezingen: ontnuchteringsjaren. Het grote probleem is echter dat er nog steeds veel burgers ontkennen of niet zien dat op veel terreinen iets moet veranderen. In het vierde seizoen probeerden een aantal sprekers aan te geven dat we weliswaar naar kwaliteit moeten streven maar dat dit nog niet zo gemakkelijk is. Echte kwaliteit laat zich niet pakken in beleidsplannen, benchmarks, retoriek; kwaliteit ontstaat vaak (of altijd?) als bijproduct van menselijk streven en handelen. Het kan niet gemaakt worden. Het heeft vooral te maken met ruimte geven, voorwaarden scheppen en vooral vertrouwen stellen in mensen en organisaties. Iets wat haaks staat op de tijdgeest.
Vervolgens komen we in de fase dat er latten verlegd moeten worden. Niet alleen om onze ecologische voetafdruk kleiner te maken maar ook om en passant het niveau (kwaliteit) op een iets hoger niveau te tillen.
Ik kan me voorstellen dat u in een lezing deze vijf thema’s als het ware “oppakt” en daar uw eigen ideeën over de manier waarop de samenleving zich sinds uw optreden in Tegenlicht (schrikkelzondag 2004), de publicatie van Tijd van onbehagen en uw inzet voor BON heeft ontwikkeld, tegenover zet. Uiteraard neemt u in dat verhaal mee hoe Aristoteles daarin juist nu nog van belang kan zijn.
Een tweede reden om naar Oss te komen heeft te maken met dat al eerder aangekondigde boek over Aristoteles. Ik begrijp van mijn lokale boekhandel dat het dit najaar echt gaat verschijnen. Wellicht is dat een reden om een (kleine) tournee door Nederland te maken om het boek, maar vooral de daarin geventileerde ideeën extra naar voren te brengen. Ik moet me sterk vergissen als u in een lezing in Oss de inhoud van dit boek niet zou kunnen koppelen aan het thema De latten verleggen.
Een derde reden om naar Oss te gaan of komen is een “stoute” gedachte van mij. Als het Aristoteles-boek dit najaar uitkomt dan zal het ergens gepresenteerd moeten worden. U kent De Groene Engel. Misschien is het een perfecte locatie voor zo iets.
Ad Verbrugge zegde toe. De presentatie van zijn boek Het ware leven : Aristoteles en de vraag naar het geluk zal niet in Oss plaatsvinden.
Filosoof Ad Verbrugge over globalisering en de crisis
Op zondagmiddag 15 februari 2009 neemt filosoof Ad Verbrugge de vijfde lezing in de Blikopener Speciaal reeks ‘De latten verleggen’ voor zijn rekening. Deze lezing wordt georganiseerd wordt door BasisBibliotheek Maasland in samenwerking met Brabants Dagblad en Groene Engel, en vindt plaats in de Groene Engel, van twee tot vier uur. Aansluitend is er in het café gelegenheid tot napraten.
Kaarten kosten 8 euro en zijn verkrijgbaar en te reserveren bij de Bibliotheek Oss en bij de Groene Engel. Leden van BasisBibliotheek Maasland krijgen, op vertoon van hun bibliotheekpas, 3 euro korting en betalen 5 euro.
Reserveren van kaartjes is ook mogelijk in alle vestigingen van BaisBibliotheekMaasland en bij boekhandel Derijks.
Ad Verbrugge (1967) is universitair hoofddocent sociaal-culturele wijsbegeerte aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. In 1999 promoveerde hij aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte te Leuven op de “Verwaarlozing van het Zijnde”, een kritisch commentaar op Heideggers “Sein und Zeit”. Hij publiceerde onder andere over Aristoteles, Hegel, Kiergegaard, Heidegger en over maatschappelijke thema’s als zinloos geweld. In 2004 verscheen van zijn hand de bundel “Tijd van Onbehagen – filosofische essays over een cultuur op drift”.
Verbrugge geeft voor de derde keer in vijf jaar ‘acte de presence’ in de Blikopener Speciaal lezingen, dit keer onder de titel ‘De latten verleggen in het ware leven’. Hij spreekt niet – zoals eerder aangekondigd – over de Griekse wijsgeer Aristoteles en zijn deugdenleer. Door omstandigheden is het aangekondigde boek (titel: Het ware leven : Aristoteles en de vraag naar het geluk) nog niet verschenen.
Verbrugge gaat deze middag vooral in op het fenomeen van de globalisering en de verschillende crises die sinds twee jaar woeden. In zijn lezing betoogt hij dat deze crises niet zomaar toevallig plaatsvinden en legt hij een link tussen zijn ideeën uit 2004, de huidige tijd en de richting waarin de oplossing volgens hem gezocht moet worden. Waar mogelijk neemt hij in zijn lezing elementen uit zijn boek over Aristoteles mee.
De laatste maanden heeft Ad Verbrugge zich in de media nauwelijks uitgesproken over de crises, de komst van Barack Obama en andere zaken waarmee de opiniepagina’s en praatprogramma’s worden gevuld. Deze middag biedt een uitgelezen kans om op de hoogte te komen van zijn ideeën over deze onderwerpen en om de ontwikkeling van zijn ideeën te volgen. Twee maal eerder was Verbrugge te gast in de Blikopener Speciaal lezingen. In november 2004 sprak hij over ‘Bevangen in vrijheid in een tijd van onbehagen’ en in december 2006 over de staat van het onderwijs.
(dinsdag 3 februari 2009)
Aristoteles gedateerd?
In het in 2008 verschenen boek Het basisboek van de wetenschap (Lannoo, 224 pagina’s) staat een inleiding van de Engelse evolutiebioloog Richard Dawkins die ook de Charles Simonyi leerstoel in Oxford bezet voor het populariseren van de wetenschap. Die inleiding is een bewerking van een toespraak die hij in 1996 op BBC-tv uitsprak. Die tekst begint als volgt:
Jij zou Aristoteles college kunnen geven en hem tot in het diepst van zijn wezen kunnen raken. Aristoteles was een veelzijdig geleerde met een encyclopedische kennis, een intellectueel van alle tijden, maar jij kunt niet alleen meer over de wereld te weten komen, je kunt ook meer inzicht verwerven in hoe alles werkt omdat je het voorrecht hebt na Newton, Darwin, Einstein, Planck, Watson, Crick en hun collega’s te leven.
Ik zeg niet dat je intelligenter bent dan Aristoteles, of wijzer. Voor zover ik weet was Aristoteles de slimste mens die ooit heeft geleefd. Daar gaat het niet om. Het gaat erom dat wetenschap cumulatief is, en wij leven nu eenmaal later.
Aristoteles heeft veel geschreven over astronomie, biologie en natuurkunde, maar zijn opvattingen klinken nu vreemd naïef. Maar zijn ideëen over ethiek, theologie, politiek of moraalfilosofie zou hij zo binnen kunnen lopen tijdens een seminar en er een bijdrage aan leveren.
Ad Verbrugge
Filosoof Ad Verbrugge (1967) trok voor de eerste keer de aandacht van een groter publiek toen hij op zondagavond 29 februari 2004 in het VPRO-programma Tegenlicht een uur de ruimte kreeg om aan de hand van uitgekozen beeldfragmenten nader in te gaan op zaken die hem toen bezig hielden. Deze uitzending was achteraf gezien de reden om te starten met een reeks lezingen op de zondagmiddag in de Groene Engel in Oss.
Op zondag 21 november 2004 nam hij de eerste lezing van het eerste seizoen voor zijn rekening. Hij sprak, achteraf gezien ook toevallig, twee weken ná de moord op Theo van Gogh én de brandstichting in de islamitische basisschool Bedir in het nabijgelegen Uden. De overkoepelende titel van de reeks was in het eerste seizoen Waarom IK een probleem werd voor ONS. Die titel had veel te maken met meningen die Verbrugge in zijn Tegenlicht-uitzending én zijn later dat jaar gepubliceerde publiek (Tijd van onbehagen : filosofische essays over een cultuur op drift) naar voren bracht. De lezing van Ad Verbrugge werd geafficheerd als Bevangen in vrijheid in een tijd van onbehagen. En trok toen veel publiek.
In oktober 2005 trok in Buitenhof een ex-leerkracht de aandacht. Daar viel ze fel uit naar twee vertegenwoordigers van politiek en onderwijsvakbond die niets hadden gedaan toen zich een ramp binnen het onderwijs aan het voltrekken was. Kort daarna verscheen in HP/de Tijd een interview met deze felle dame. Toen we voor het seizoen 2006-2007 een spreker zochten om te spreken over de staat van het onderwijs kwamen we uit bij Marijke Verbrugge. Inderdaad, de echtgenote van Ad Verbrugge, die samen met anderen in het voorjaar van 2006 de Vereniging Beter Onderwijs Nederland had opgericht. Door omstandigheden lukte het echter Marijke Verbrugge niet op die bewuste decemberzondagmiddag naar Oss te komen. Echtgenoot Ad Verbrugge nam de honneurs waar. Wederom was de zaal van de Groene Engel goed gevuld. Niet iedereen kon echter zijn analyse over de staat van het onderwijs delen.
Na het aantreden van het vierde kabinet Balkenende werd de commissie Dijsselbloem in het leven geroepen die verrassend snel tot de conclusie kwam dat de overheid op het onderwijsterrein vele steken had laten vallen (er was zelfs sprake van verwaarlozing). Een conclusie die BON daarvoor ook al had getrokken.
Ad Verbrugge wordt door sommige critici weggezet als een conservatief, maar dat is té kort door de bocht. In zijn stellingnames zitten elementen die je conservatief zou kunnen noemen, maar anderzijds poneert hij zaken die ook wel als “links” kunnen worden gekenschetst. Hij laat zich moeilijk vangen in die verouderde, traditionele rechts-links schema’s (en voldoet aan een idee dat Renate Rubinstein als Tamar ooit poneerde).
In zijn nieuwste (voor 2009 aangekondigde) boek,Het ware leven : Aristoteles en de vraag naar het geluk, onderzoekt hij of het gedachtegoed van die Griekese filosoof en onderzoeker in onze dagen nog van belang is. Het antwoord zal daarop bevestigend zijn. Een van de centrale zaken in diens werk is dat mensen de juiste balans in alles dienen te zoeken. Deugden spelen een belangrijke rol in het denken van Aristoteles. Het gaat bij hem om Voorzichtigheid, Rechtvaardigheid, Gematigdheid en Moed.
Klik hier voor een artikel in de Wikipedia over de deugdenleer van Aristoteles
Ik had mijn thuis gevonden: de geestelijke wereld
In HP/De Tijd van 10 oktober stond in de rubriek Jonge jaren een portret van Ad Verbrugge. Het slot van het artikel is als volgt:
En toen was er ineens dat éne inzicht. Het gebeurde op een donderdagochtend, aan het begin van het tweede lesuur, in het natuurkundelokaal. Hij sprak met een vriend over de open dagen van de universiteit. De ander had onder meer zich ingeschreven voor filosofie. Toen Ad Verbrugge dat woord hoorde, wist hij in een flits dat hij filosoof wilde worden. “Dat woord ‘filosofie’ deed het ‘m. Alsof het me riep. Het kwam misschien door de catecheet, mijn oriëntatie op schoonheid, die grote liefde, de muziek, mijn vader, mijn twijfels over het geloof: ik wilde me met de grote vragen van het leven en de wereld bezighouden.”
Hij stapte in Terneuzen op de boot en vertrok naar Leiden, waar hij zich zo manisch op de filosofie stortte dat hij snel vervreemdde van zijn oude vrienden. meisjes boeiden hem maar matig, want hij had een nieuwe grote liefde: Sophia, de wijsheid.
Het isolement hoorde bij het lijden van de filosoof, hield hij zichzelf toen voor. “Ik was vrij arrogant.” zegt hij nu. “Anderen namen het leven niet serieus, maar ik boog me over de grote vragen. Ik had mijn thuis gevonden: de geestelijke wereld. Maar het was er soms wel eenzaam.”
Bron: De wond van mijn vader door Matt Dings in HP/De Tijd van 10 oktober 2008
Klik hier voor het lemma over Ad Verbrugge in de Wikipedia
Klik hier voor de website van Beter Onderwijs Nederland
‘Houding bankiers is misselijkmakend’
Dit is de kop van een artikel van Peter de Waard in De Volkskrant van donderdag 27 november 2008. Dit artikel is een portret van de hoogleraar notarieel en privaatrecht, Martin Jan van Mourik, die in zijn afscheidscollege een pleidooi gaat houden voor hernieuwde deugdzaamheid. Hij ergert zich aan het graaigedrag van bijvoorbeeld bankiers. Een citaat uit dit artikel:
Onderwerp is ‘recht, rechtvaardigheid en ethiek’. Van Mourik: ‘De inhoud is actueel. Het is een betoog tegen het gegraai van de banken en het gedoe bij het notariaat.’
Van Mourik zal een pleidooi houden voor hernieuwde deugdzaamheid in de maatschappij. Hij wil de regeltjessamenleving inruilen voor een nieuwe ethische grondhouding van de huidige generatie. Hij zal teruggrijpen op de vier deugden van Aristoteles: matigheid, wijsheid, rechtvaardigheid en moed.
Volgens Van Mourik is het individualisme van de jaren tachtig doorgeslagen in egocentrisme. De kleine man wordt uitgemolken door banken en bedrijven. Hem worden producten aangesmeerd die hij niet begrijpt en ook niet kan begrijpen. ‘Dat gebeurt al in de supermarkt. Daar worden al dingen verkocht die hij niet nodig heeft. En het eindigt bij de Dexia-affaire en woekerpolissen.
De crisis van de ontaarde samenleving
De kredietcrisis is veel meer dan een financiële of economische crisis, zegt Ad Verbrugge. “Het is in wezen een culturele en morele crisis.” Volgens de Leidse filosoof zijn we getuige van een samenleving die in veel bredere en diepere zin ontworteld is. “Er is sprake van ontaarding, vervreemding, verlies van zorg, verlies van binding met de gemeenschap.” Ad Verbrugge is zondag spreker in de lezingenserie Blikopener in Oss, waar hij al eerder te gast was.
Bij zijn eerste optreden in 2004 trok hij een bomvolle zaal met een scherpe analyse van het moderne ideaal van vrijheid en individualiteit en de desastreuze gevolgen daarvan. Vrijheid is van origine verbonden met gemeenschapszin, broederschap en burgerschap, betoogde Verbrugge, maar is daarvan losgeraakt. In onze tijd voelen we ons nergens meer aan gebonden en doet ieder vooral zijn eigen zin en volgt ieder zijn eigen gevoel. Zo kan vrijheid gemakkelijk leiden tot asociaal gedrag.
Dit verlies van binding is volgens Verbrugge ook het kernprobleem als het om de huidige kredietcrisis gaat. Hij wijst op de veranderde rol van banken en de betekenis van geld. “Als student was ik klant bij de bank om de hoek. In de loop der jaren bouw je een goed contact op dat berust op wederzijds vertrouwen. Later ging de bank door schaalvergroting op in een anonieme centrale instantie. En weer later kon je allerlei financiële producten zien ontstaan, die vervolgens zelf weer verhandelbaar werden. Zo kon het gebeuren dat zo’n Nederlandse Bank nu zit opgezadeld met slechte Amerikaanse hypotheken.”
“Geld was vroeger een ruilmiddel, waarmee je producten kon kopen en verkopen”, zegt hij. “In onze economie is geld losgemaakt van die concrete binding met een product. Geld is ontaard, zou je in die zin kunnen zeggen. Geld is zelf een waar geworden, een verhandelbaar product, waar je geld mee kunt verdienen. In ons financiële systeem is geld in zichzelf gaan draaien. De waardestijging op de beurzen in de voorbije jaren is mede veroorzaakt door de groei van financiële producten. “
We zijn verstrikt geraakt in een financieel systeem en zullen daarvoor de tol moeten betalen, meent Verbrugge. “Steeds meer zaken zijn in kapitaal omgezet. Denk aan de enorme stijging van de waarde van huizen, waarbij het vermogen groeit zonder dat daar iets voor wordt geproduceerd. De waarde is niet meer reëel. We nemen een voorschot op de toekomst en leven op geleende tijd. Onze welstand is gebaseerd op een luchtballon, die nu begint leeg te lopen.”
Hij gelooft er niet in dat het tij te keren is. “Het dringt nog onvoldoende tot het bewustzijn door dat het hier niet gaat om een normale crisis, zoals eerder. Men gaat er ten onrechte van uit dat het systeem intact blijft. We dreigen in een recessie te belanden maar denken dat we met extra overheidsuitgaven de zaak vlot kunnen trekken en op oude voet verder kunnen gaan. De neergang is echter onvermijdelijk. Door meer uit te geven, nemen we slechts nog meer voorschot op de toekomst. Vroeg of laat zullen we ons verlies moeten accepteren. De levensstandaard gaat naar beneden. Sociale onrust neemt toe.”
Wellicht kan de crisis ons leren het belang van bindingen en gemeenschapszin in te zien. “De markt en de economische concurrentie blijken niet zaligmakend”, zegt Verbrugge. “We moeten op zoek naar een ander economisch denken, waarbij de betekenis van iets niet alleen in geld wordt uitgedrukt en de waarde niet alleen in prijs. De vraag naar binding, zorg, verantwoordelijkheid wordt nijpender.”
Hij wijst op het grote verschil in benadering tussen het vroegere familiebedrijf en sommige huidige ondernemingen. “Het kenmerk van het familiebedrijf was de binding met een bepaalde plaats en gemeenschap, waar men aan toegewijd was. Die zorg is er niet meer. Hedgefondsen houden zich bezig met het opkopen en verkopen van bedrijven waar ze geen enkele binding mee hebben. Bij het publiek wekt het steeds grotere verontwaardiging, als bestuurders alleen maar uit zijn op zelfverrijking en het opstrijken van bonussen.”
“Er is een herwaardering nodig van andere principes dan marktprincipes”, zegt Verbrugge. “De overheid moet een aantal zaken weer in eigen hand nemen, zoals de energievoorziening. Als je de markt op dat terrein zijn gang laat gaan, heb je daar geen enkele greep meer op. Dat energie een probleem wordt, is een uitgemaakte zaak. We moeten ons beschermen tegen de machten van het ontaarde kapitaal.”
De energievoorziening, de gezondheidszorg, het onderwijs, het openbaar vervoer en andere zaken van algemeen belang zijn een verantwoordelijkheid van de gemeenschap en mogen niet worden blootgesteld aan de grillen van de financiële markt, vindt Verbrugge. De energievoorziening terug in overheidshanden? “Waarom zou dat niet kunnen?”, reageert hij. “De overheid heeft toch ook banken voor vele miljarden overgenomen?”
Ad Verbrugge
De Leidse filosoof Ad Verbrugge (1967) houdt zondag in Oss een lezing in de serie ‘De latten verleggen’, die dit seizoen gaat over duurzaamheid en kwaliteit.
Momenteel werkt hij aan het boek ‘Het ware leven’ over de Griekse filosoof Aristoteles. Ook is hij bezig met een vervolg op ‘Tijd van Onbehagen’.
De lezing van Ad Verbrugge in cultuurcentrum Groene Engel in Oss begint zondag om 14.00 uur. De lezingenserie is georganiseerd door Basisbibliotheek Maasland in Oss.
Bron: Brabants Dagblad van vrijdag 13 februari 2009. Auteur: Twan van Lierop
Charles Handy en genoeg
In Genoeg : meer geluk met minder van journalist John Naish staan 7 hoofdstukken over het begrip groei. Elke hoofdstuktitel begint met het woord Groei aangevuld door een ander woord, nl. informatie, eten, spullen, werk, keuzes, geluk en groei. Het laatste hoofdstuk heeft als titel Nooit genoeg. In dat boek wordt in het vierde hoofdstuk (Genoeg werk) een Engelse hoogleraar management Charles Handy aan het woord gelaten over de manier waarop hij omgaat met de almaar toenemende druk om meer uren te werken. Citaat:
Zijn inspiratie haalde hij uit het bestuderen van Griekse en Romeinse filosofie: ‘Aristoteles liet me kennismaken met het idee van “genoeg” door zijn concept van de gulden middenweg. Aristoteles zegt dat goed niet de tegenpool is van kwaad, maar dat het in het midden ligt tussen twee extremen of ondeugden: te veel en te weinig. Hij vond dat rijkdom niet per se goed of slecht was, zolang het maar beschouwd werd als een middel naar iets groters. De zonde ligt in het overschrijden van de middenweg.’
() Zeker, hij is ervan overtuigd dat het leven een stuk gemakkelijker zou zijn als we allemaal Aristoteles’ voorbeeld volgden: ‘Tot we kunnen definiëren wat “genoeg” voor ons betekent in termen van geld, zullen we nooit werkelijk vrij zijn. Vrij om ons echte doel in het leven te bepalen,’ zegt hij, zwaaiend met zijn vork. ‘In plaats daarvan zullen we vrijwillige slaven van onze werkgever of ons vak zijn.’ Voor Handy betekende het invullen van dit idee dat hij opnieuw moest nadenken over wat werk en geld voor hem betekenden. ‘Genoeg nemen met genoeg betekent wel dat we afstand moeten doen van de andere toepassingen van geld; het functioneert niet langer als symbool voor succes of als een manier om onszelf te definiëren, of als een excuus of compensatie voor het niet verdergaan met ons echte leven. Het motief om niet zo hard te werken is niet om op het strand te gaan liggen, maar om de gelegenheid te hebben andere aspecten van jezelf te ontdekken.’
Bron: John Naish. genoeg : meer geluk met minder (Bruna 2008, 270)
(dinsdag 22 september 2008)
