Het economische denken is blind voor wat werkelijk van belang is in onze samenleving, meent Arjo Klamer, nota bene zelf econoom. Zondag houdt hij zijn Blikopener-lezing in Oss.
Geld maakt niet gelukkig, meent econoom Arjo Klamer. ,,Op korte termijn misschien wel, maar je wordt er niet duurzaam gelukkig van. Ik denk niet dat je huwelijk dankzij geld verbetert of dat je vriendschappen daardoor hechter worden. Als je veel geld verdient, wil dat nog niet zeggen dat je er ook in slaagt daar ook iets zinnigs mee te doen.”
Onze overvloed gaat volgens Klamer gepaard met een groeiend onbehagen. ,,Nederlanders zijn heel tevreden over hun persoonlijke leven, maar maken zich zorgen over hun omgeving. De wereld is harder, zakelijker en killer geworden. Er is minder solidariteit. Mensen voelen zich minder verbonden met de samenleving.”
,,De waarde van onze private goederen, alles wat we voor onszelf hebben, is toegenomen. De keerzijde is dat de waarde van gemeenschappelijke goederen, zoals onze sociale omgeving en de buurt waarin we leven, is afgenomen. Die waarden zijn veel moeilijker te meten en tellen daarom niet altijd volwaardig mee, maar hebben vergaande gevolgen. Ze bepalen de stemming waarin mensen verkeren. Denk maar aan de onvrede die tot uiting kwam bij het referendum over de Europese Grondwet of het Fortuyn-effect. Uit die voorbeelden blijkt dat we er last van hebben dat de kwaliteit van de samenleving wordt aangetast.”
Klamer, hoogleraar in de economie van kunst en cultuur aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, spreekt zondag in de Groene Engel in Oss tijdens de tweede aflevering van de lezingenserie Blikopener. Een van zijn stellingen is dat economische overwegingen te veel de overhand hebben in onze samenleving. ,,Het economische denken is allesoverheersend geworden. Het is een dogma geworden, een ideologie. Daarmee bedoel ik dat we bijna niet meer op een andere manier kunnen denken. Alles moet klantgericht en productgericht zijn, alles moet efficiënt zijn en rendement hebben. Je ziet dat overal, zelfs in het onderwijs, de gezondheidszorg en in kunst en cultuur.”
Spanning
,In de gezondheidszorg wordt tegenwoordig gesproken in termen van marktwerking en kostenbeheersing, en gaat het niet meer om gezondheid en een goede zorg voor elkaar. Hetzelfde geldt in het onderwijs. Een leraar die zich vroeger bezighield met kennisoverdracht, krijgt nu de rol van coach en begeleider.”
Klamer constateert een groeiende spanning tussen economische waarden en sociale en culturele of spirituele waarden in onze samenleving. ,,In de zucht naar economische groei is het sociale blijkbaar moeilijk op peil te houden. Ook verliest onze samenleving aan spirituele kwaliteit, het vermogen om ons te inspireren en te bezielen. Bronnen van inspiratie kunnen religie zijn, maar ook de natuur, het milieu, kunst en voor sommigen sport. Het gaat erom dat het ‘ont-inspirerend’ werkt als steeds het economische overheerst en er bijvoorbeeld alleen nog maar in zakelijke termen wordt gesproken over gezondheidszorg.”
Spiritualiteit en bezieling, het klinkt nogal soft uit de mond van een econoom, maar Klamer is ervan overtuigd dat het juist daarom draait. ,,Als mensen zeggen, wat is dat toch wollig en zacht, dan zeg ik: integendeel, niets is zo hard en sterk als een bezield mens. Wat hard lijkt, het snelle geld verdienen, is in wezen heel kwetsbaar.
Vriendschappen
Wie alleen maar denkt aan geld verdienen, raakt totaal van slag zodra dat een keer fout loopt.”
Het economische denken houdt volgens Klamer geen rekening met alles wat ons werkelijk ter harte gaat. ,,Dat je anderen helpt, vriendschappen aangaat en onderhoudt, zijn allemaal dingen die niet door de markt kunnen worden geregeld. In je omgang met je vrienden gaat het niet om resultaatgericht werken, iets dat je kunt berekenen of in een begroting kunt vastleggen. Daar heeft de logica van de markt geen enkele betekenis.”
‘Verlos ons van het economisch denken’, luidt de titel van de lezing, die Klamer zondag in Oss uitspreekt. Dat lijkt een wel erg vreemde boodschap van iemand, die juist in die manier van denken geschoold is. ,,Ik ben zoon van een dominee en wilde als kind graag dominee worden”, legt hij uit. ,,In mijn puberteit ben ik daar vanaf gestapt en heb ik voor een bijna tegenovergestelde weg gekozen. Tegenwoordig houd ik me bezig met de vraag hoe ik een economisch leven met een moreel leven kan rijmen.”
Moraal
,,Het economische denken werkt demoraliserend want probeert de moraal uit het leven te halen. Economen hebben een cynisch wereldbeeld en geloven in de wet dat mensen zich laten leiden door eigenbelang. Ik geloof daar niet in. Ook als we veel geld willen verdienen, hebben we daarbij altijd anderen in gedachten, ons gezin, onze vrienden, iets sociaals. Mensen worden er nog steeds door bewogen het goede te doen. Daar worden ze gelukkig van, niet van consumeren.”
De feiten
Arjo Klamer (1953) is hoogleraar in de Economie van Kunst en Cultuur aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam.
Dit jaar verscheen zijn boek In hemelsnaam! Over de economie van overvloed en onbehagen (Uitgeverij Ten Have, Kampen).
Hij is de initiatiefnemer van de dit jaar opgerichte Academia Vitae in Deventer, een ‘universiteit voor het leven’ die culturele waarden en de bronnen van onze beschaving centraal stelt.
Arjo Klamer is de tweede spreker in de lezingencyclus Blikopener Speciaal in de Groene Engel in Oss. Zijn lezing ‘Verlos ons van het economische denken’ is zondag van 14.00 tot 16.00 uur.
In de Blikopener Speciaal lezingen geven sprekers hun mening over maatschappelijke ontwikkelingen. De serie is georganiseerd door Basisbibliotheek Maasland, het Brabants Dagblad en Cultuurpodium Groene Engel in Oss.
Artikel: Van consumeren wordt ons leven echt niet beter
Bron: Brabants Dagblad van donderdag 15 december 2005
Auteur: Twan van Lierop
(donderdag 15 december 2005)
Één reactie op “Arjo Klamer – Van consumeren wordt ons leven echt niet beter”
[…] Arjo Klamer – Van consumeren wordt ons leven echt niet beter […]