Cabaretier Jeroen van Merwijk in Blikopener speciaal met Geef ons NEE – Nieuw Elitair Elan.
In deze laatste bijeenkomst van dit seizoen, op zondag 16 april 2006 om 14.00 uur in de Groene Engel, geeft cabaretier en beeldend kunstenaar Jeroen van Merwijk een performance. Hierin roept hij “een Elite” op om zich aan te sluiten bij de ludieke beweging NEE, waar hij zelf voorzitter van is. Jeroen van Merwijk won deze week de Annie M.G. Schmidtprijs.
De middag wordt georganiseerd door de Bibliotheek Oss in samenwerking met Brabants Dagblad en vindt plaats in de Groene Engel op zondagmiddag 16 april (1e paasdag) van twee tot vier uur.
Aansluitend speelt een jazzband in het café.
In de performance van deze middag roept Van Merwijk een Elite op om zich aan te sluiten bij NEE (Nieuw Elitair Elan). Met Elite bedoelt hij díe mensen – man, vrouw, jong, oud, arm, rijk, autochtoon, allochtoon – die bereid zijn om het beste van zichzelf te geven in een poging om dit land te maken tot een plek, waar naast het grote en massale ook plaats is voor het kleine, het individuele en het marginale. Hij doet zijn oproep voornamelijk door zijn liedjes, die gekenmerkt worden door cynische humor en zijn taalgevoel. Deze zijn soms bijtend en spottend, soms heel gevoelig en zijn grofweg in te delen in drie genres: onzinliedjes, ironische en gevoelige liedjes.
Jeroen van Merwijk (1955) is cabaretier en beeldend kunstenaar. Hij schrijft boeken, maakt Cd’s en treedt op in het theater, op radio en TV. Zo maakte hij tussen 2001 en 2003 drie series van Mannen voor Vrouwen bij de RVU samen met Erik van Muiswinkel en anderen. Later volgde de serie Beter van niet, waarbij Van Merwijk, in het tweede seizoen, in de rol van de Heilige Geest kroop. Zijn huidige theaterprogramma heeft als titel Dat kunnen alleen de hele groten.
In 2005 richtte hij, met een aantal anderen de aspirant-omroep NEE (Nieuw Elitair Elan) op, die hoogstaande programma’s moet gaan maken “waarbinnen niet in eerste instantie gelet wordt op het behalen van zo astronomisch mogelijke kijkcijfers, maar waar originaliteit, vernieuwing en met name plezier hoog in het vaandel staan.”
Om als mensen goed samen te kunnen leven, moet een gemeenschap (land, werelddeel, wereld) in evenwicht zijn. De denker Thomas Hobbes schreef hierover reeds in 1651 in zijn hoofdwerk “Leviathan” en ruim drie eeuwen later (1971) definieert de Amerikaanse filosoof John Rawls dit evenwicht als “overlapping consensus”: overeenstemming tussen (wereld)burgers over wat een stabiele en rechtvaardige orde inhoudt.
Telkens opnieuw zoeken mensen in een steeds veranderende wereld naar een juiste balans tussen ik, wij en zij. Door de val van de muur, digitalisering en globalisering is er een nieuwe (wereld)situatie ontstaan. Veel mensen ervaren momenteel een gevoel van onbalans: te veel assertiviteit (“kort lontje”), te weinig solidariteit, te veel dreiging (terrorisme), te weinig….
Het thema van de Blikopener Speciaal lezingen van 2005-2006 sluit hierop aan: Verlos ons… / Geef ons…
Proclamatie Nieuw Elitair Elan
Na de ontzuiling van de jaren ’60, nivellering van de jaren ’70 en ’80 en de individualisering van de jaren ’90 is het tijd voor iets anders. Een herijking. Een nieuw elan.
Het is tijd voor een maatschappelijke beweging, die bestaat uit mensen die zich belangeloos inzetten voor het verheffen van allereerst het Nederlandse volk en vervolgens de wereld in zijn geheel.
Het is, kortom, tijd voor een nieuwe elite. Geen elite in de oude zin van het woord, die steunt op oud geld en oude macht en oude rechten, maar een nieuwe elite, die zich baseert op: liefde, respect, aandacht en zorg voor het werk. Een elite, gevormd door mensen uit alle lagen van de bevolking die bereid zijn om hun kennis en kunde in te zetten voor een verbetering van het geestelijke klimaat in onze heerlijke moerasdelta. Een elite ( man, vrouw, jong, oud, arm, rijk, allochtoon, autochtoon) die bereid is om het beste van zichzelf te geven in een poging om dit land te maken tot een plek, waar naast het grote, het massale en het algemene ook laats is voor het kleine, het individuele en het marginale. Het afwijkende.
Vandaar dan ook dat een aantal idealisten heeft besloten een nieuwe maatschappelijke beweging op te richten, onder de naam: Nieuw Elitair Elan. ( N.E.E.) N.E.E. zet zich in voor schaalverkleining in het algemeen en van het onderwijs in het bijzonder, een algehele afschaffing van terreinwagens en het onder de aandacht brengen van problemen waar tot nu toe te weinig aandacht voor was. Bovendien wil N.E.E.mensen met afwijkende ideeën, plannen en gedachten de gelegenheid geven om dat gedachtegoed verder uit te werken en vorm te geven. Dit is een eerste poging om het optimisme en idealisme opnieuw een kans te geven in Nederland.
Eén van de pijlers van de maatschappelijke beweging is een nieuwe elitaire omroep, eveneens N.E.E. genaamd, waarbinnen niet in eerste instantie gelet wordt op het behalen van zo astronomisch mogelijke kijkcijfers, maar waar originaliteit, vernieuwing en met name plezier hoog in het vaandel staan. Het is immers mooi geweest!
Weg met negativisme en cynisme: zeg JA tegen N.E.E. !!
Cabaretier van Merwijk richt elitaire beweging op
De cabaretier Jeroen van Merwijk vindt dat de elite op de Nederlandse televisie niet meer wordt bediend. Hij heeft daarom met een aantal geestverwanten, onder wie de RVU-programmaleider Wim Beijderwellen, de journalist Arthur Vierboom en de uitgever Frank Bakker, de beweging Nieuw Elitair Elan (NE.E.) opgericht.
‘De intellectuele elite heeft bij de VPRO niets meer te zoeken’, verklaart Van Merwijk. ‘Netmanagagers en kijkcijferdwang houden ook die omroep in de wurggreep.’ Het doel is minimaal 20 duizend en maximaal 49.999 teleurgestelde intellectuelen over te halen jaarlijks vijftig euro aan de beweging over te maken. Daarmee kunnen dan dwarse, marginale televisieprogramma’s worden gemaakt waar nu geen ruimte voor zou zijn.
Als voorbeeld noemt Van Merwijk de RVU-serie Beter van Niet! In dat ‘anti-lifestyle programma’ keerde G. de Vader terug op aarde om uit te leggen wat het plan van de schepping was en waar het volgens Hem is misgegaan. De waardering was hoog, maar de kijkcijfers waren te laag en daarom verdween het snel van het scherm.
Nieuw Elitair Elan moet een kleinschalige non-profit organisatie worden met weinig overheadkosten. Van Merwijk ziet een simpele etage voor zich met één computer en een telefoon. Binnenkomende ideeën worden beoordeeld en als de elitaire voormannen er iets in zien, wordt zendtijd bij de commerciële omroepen gekocht.
Van Merwijk, die in zijn cabaretprogramma’s en boekjes als Knap stom. Over nitwits , allesweters duidelijk heeft gemaakt dat hij weinig affiniteit heeft met de massa, beweert met klem dat N.E.E. een serieuze beweging is. ‘Als cabaretier ben ik eigenlijk overal tegen, maar nu ben ik ergens voor. Wij willen een geest van idealisme het land inpompen.’ Op de website http://www.nieuwelitairelan.nl leest Van Merwijk het Elitair Manifest voor, waarin hij stelt dat het na de ontzuiling van de jaren zestig, de nivellering van de jaren zeventig en tachtig, en de individualisering van de jaren negentig tijd is voor een nieuw elan van een nieuwe elite. Geen elite in de oude zin van het woord, die steunt op oud geld, oude macht en oude rechten, maar, aldus Van Merwijk, een nieuwe elite die zich baseert op liefde, respect, aandacht en zorg voor het werk.
Nieuwsbericht in De Volkskrant van 15 april 2005
Column van Kees Fens in De Volkskrant van 18 augustus 2005
Geboorte van een soortnaam
De dames Palmen en Goos hadden zondagavond samen naar een stukje televisie gekeken. En wij met hen. Toen het uit was, keken ze op,teleurgesteld over wat ze hadden gezien. ‘Alsof we naar Talpa hebben gekeken’, zei een van hen.
Dit was een historisch ogenblik, wij hadden allen heel stil moeten worden. Hier passeerde een woord de grens van eigennaam naar soortnaam,een grote toekomst tegemoet. Een geheel nieuw woord werd op de televisiegeboren. Nu al kunnen wij op de vraag: ‘Heb je nog iets op de televisiegezien?’, antwoorden met ‘Nee, niets, allemaal talpa.’ En dat betekent rotzooi, goedkoop vermaak, ordinair gedoe, een programma dat ook nog slecht voor je ogen is.
De geschiedenis gaat door; het woord gaat een heel druk leven leiden.Enkele voorbeelden: er verschijnen in recensies kwalificaties als’ talpa-film’, ‘talpa-roman’. Ga niet naar de bioscoop, lees het boek niet. Ze horen tot de onderste soort, hun verblijfplaatsen zijn de goten van de pulp en ander afval. Natuurlijk blijft het woord ook in zijn land van herkomst, de televisiewereld, cirkelen voor alles wat slecht is. Een ‘talpa-programma’, een meer moordende kritiek kun je niet krijgen. Ranzig,lichtelijk goor, plat, al die associaties sleept het woord mee. Heerlijke ingezonden brieven verschijnen er: ‘Een programma met een dergelijk talpa-gehalte had ik bij de VARA niet verwacht.’ Talpa, het benadert de negatieve populariteit van die andere soortnaam, Telegraaf.
We moeten drie jaar wachten, maar dan verschijnt het woord, vele malen in geschriften vastgelegd, in de grote Van Dale. Erachter wordt eerst de historische oorsprong vermeld: ‘Latijn voor mol, bij Vergilius.’ Wat een oorsprong! Wat een verval! Het woordenboek gaat verder: ‘Naam van Nederlandse televisiezender, 2005-2006, Oneig. slecht, ordinair,proleterig, smakeloos. (2005)’. (Dat jaartal verwijst naar het eerste gebruik door de dames Palmen en Goos, F.) Verdere lexicografische mededelingen: ‘Ook in samenstellingen: talpa-musical, talpa-decolleté,talpa-stuk. Zie ook onder Gordon, Jolink, mol.’
Het woordenboek wijst uit dat talpa vruchtbaar is geweest. Eronder staat talpaan. Een zelfstandig naamwoord dat hufter, prolurk, landverrader,spijkerman, zakkenvuller en in bepaalde dialecten voetballer betekent. Een enkele keer betekent het: iemand die alles molt, een afbreker dus.Voorbeeld: ‘Zij is met een talpaan getrouwd’, ver beneden haar stand. ‘Hij heeft de geest van een talpaan’, hij heeft op iedereen wat aan te merken. Merkwaardigerwijs is het vrouwelijk talpaniste, dat stuk en sloerie tegelijk betekent. Er vlak boven staat ‘talpanisme’. Dat is de verspreiding van slechte smaak, van ongemanierdheid, van meningloosheid, bij voorkeur via de media. Maar het betekent ook: het verschijnsel dat alles te koop is.Voorbeeld: ‘De televisie wordt beheerst door talpanisme.’ Het verschijnsel kan ook mensen aantasten: zij zijn voor geld tot alles bereid,ook tot het inleveren van hun standpunten. Een socialist bijvoorbeeld kan door het talpanisme aangetast worden, zonder nog zelfs rood te worden van schaamte.
De geboorte van talpa is in Nederland als een culturele gebeurtenis van belang gevierd. Alle eer dus voor de dames Palmen en Goos. Veel kranten openden er maandag de voorpagina mee. Een uiting van schitterend cultuurbewustzijn, een nieuw woord zo juichend binnen te halen. Er werd zelfs een enkel hoofdartikel aan gewijd. De bedenker van de naam, die toevallig ook De Mol heet, werd geïnterviewd. Terecht. Een geestrijk man,met een grote kennis van het Latijn, in het bijzonder van de Georgica van Vergilius en van het werk van Plinius de Oudere, in wiens Naturalis Historia de mol zo geprezen wordt om zijn kennis van de onderwereld.
Tijdens het interview likte een zekere Beau de hele tijd zijn hielen,een gewoonte die in die kringen meer schijnt voor te komen. Hij leek mij een echte talpaan.
Annie M.G. Schmidtprijs voor Jeroen van Merwijk
AMSTERDAM (ANP) – De Annie M.G. Schmidtprijs voor het beste theaterlied van 2005 is zondag 9 april 2006 uitgereikt aan componist en artiest Jeroen van Merwijk. Hij heeft de prijs gekregen voor Dat vinden jongens leuk.
Staatssecretaris Medy van der Laan (Cultuur) overhandigde hem in Theater Bellevue in Amsterdam een bronzen borstbeeld van Annie M.G. Schmidt en een bedrag van 3500 euro.
De Annie M.G. Schmidt-prijs is een initiatief van het Amsterdams Kleinkunst Festival (AKF) en wordt uitgereikt door de auteursrechtenorganisatie Buma en het AKF. De jury van de 13e editie bestond uit Martine Bijl, Rinske Wels, Jacques Klöters, Robert Jan Stips en voorzitter Frits Spits.
,,Van Merwijk heeft het allemaal in zijn vingers en bovendien is hij, gezegend met een groot gevoel voor humor en timing, een perfecte vertolker van zijn eigen teksten”, luidde het juryrapport. ,,Hij vindt zijn liedjes belangrijk, dat merk je. Bovendien bewijst hij de wetten van het klassieke cabaretlied goed te kennen.”
Iets meemaken
Maar nu iets heel anders.
Wilt u eens een keer echt iets meemaken?
En dan niet zoiets vergezochts en voor de hand liggends als bijvoorbeeld een geheel (tot aan koelkasten in de luxe bungalowtenten toe) verzorgde safari in Kenia of brunchen in een door inboorlingen stroomopwaarts getrokken onzinkano op een of ander Zuid-Amerikaans riviertje of theedrinken met speciaal voor de toeristen met kamelenstront ingesmeerde Bedoeïen of noem al die flauwiteiten maar op die volgevreten en zich kapot vervelende Nederlanders nu eenmaal schijnen te moeten gaan doen om hun geheel vergooide leven althans nog de schijn te geven van iets voor te stellen (zo bestaan er bijvoorbeeld ook mensen, volwassenen, volwassen mensen dus, die zonder kinderen, dus met zijn tweetjes, dus nogmaals: zonder kinderen een weekend naar EuroDisney gaan en daar een uur in de rij gaan staan om een in Mickey Mouse-pak gestoken Franse werkstudent een handje te geven, dat geloof je toch niet?) .. wilt u, nogmaals, eens een keer echt iets MEEMAKEN met hoofdletters, iets bijzonders, iets wat Uw leven een beetje meer kleur geeft, iets waar U echt van opknapt, waar u jarenlang plezier van zult hebben en waarover U avonden lang enthousiast zult kunnen vertellen tegen Uw vrienden?
Wilt u zoiets een keertje meemaken?
Wilt U meegenomen worden naar plekken waar U nooit geweest bent?
Op vurige paarden door landschappen jakkeren die U op deze wereld nooit eerder heeft gezien en nooit meer in wat voor wereld dan ook zult zien?
Door steden dwalen met vreemde namen en met kleurige kathedralen?
Zou U het leuk vinden om nu eens in luxueuze, stille paleizen en dan weer in schamele – at heet! – plaggenhutten bizarre gerechten opgediend te krijgen en merkwaardige dranken te drinken? En volslagen originele gesprekken aan te horen, waarbij U alleen maar hoeft te luisteren en niets te zeggen?
Wilt U kennismaken met mensen met exotische namen en beroepen en kleding, mensen die een stuk interessanter zijn dan alle mensen die U tot nu toe in Uw leven bent tegengekomen, mensen die U niet licht zult vergeten en waar U soms overdag of ’s nachts zomaar even een moment aan terug moet denken?
Wilt u deelgenoot gemaakt worden van gedachten en denkbeelden en inzichten en wijsheden, die de Uwe ver overstijgen?
Dingen te horen krijgen waar U in Uw stoutste dromen geen rekening mee had gehouden.
Wilt u nu eens schateren van het lachen, dan weer diep ontroerd raken en even later verbaasd staan?
Wilt U, kortom, echt eens iets sensationeels meemaken, iets avontuurlijkers dan bungeejumpen en paragliden en wilt U in alle hoeken van Uw gevoelige ziel geraakt worden?
Lees dan Toergenev!
Jeroen van Merwijk
Een column die eerder werd gepubliceerd in het Utrechts Nieuwsblad en verzameld is in de bundel “Dit lees je nooit” (De Republiek, 2005)
Liever iets elitairs dan al die treurige bagger
Liefdeloosheid viert hoogtij, in de bouw, in de zorg, in theaters en op tv. Cabaretier Jeroen van Merwijk ijvert met zijn Nieuw Elitair Elan voor meer betrokkenheid en vooral meer plezier.
Jeroen van Merwijk is onlangs verhuisd naar een nieuw appartement nabij het centrum van Utrecht. De cabaretier woont er graag maar stoort zich aan de ‘liefdeloze’ manier waarop tegenwoordig gebouwd wordt. “Iets moois maken, met bijvoorbeeld hier en daar een nisje, is er niet meer bij. Alles moet zo goedkoop mogelijk. Ergens tijd aan besteden, eer hebben in je werk, iets doen omdat je het de moeite waard vindt, het is er niet meer. Het is jammer dat die houding aan het verdwijnen is. Voor een paar duizend euro extra heeft iedereen meer plezier, de bouwvakkers en de mensen die er komen te wonen.”
De liefdeloosheid ziet hij overal om zich heen, op alle terreinen van de samenleving. “Je ziet de fijnmazigheid overal om je heen verdwijnen. De kruidenier in de buurt maakt plaats voor de grote supermarkt. Het lijkt niks maar is heel erg. Alles wordt meer van hetzelfde. Dat zie je ook op televisie en ook in de theaters. De zalen moeten vol zitten, met wat voor voorstellingen maakt niet uit. Het werk in de zorg is vooral voor losers. Er wordt alleen gekeken naar geld. Dat er in de zorg belangrijk en prachtig werk wordt gedaan, telt niet mee.”
In een poging het tij te keren en de betrokkenheid en de fijngevoeligheid in de samenleving terug te brengen, richtte Jeroen van Merwijk vorig jaar met enkele geestverwanten de maatschappelijke beweging Nieuw Elitair Elan (N.E.E.) op. Zondag houdt hij ter afsluiting van de lezingencyclus Blikopener in de Groene Engel in Oss een voordracht met liedjes, gedichten en teksten. Daarin pleit hij voor een ‘nieuwe elite’, geen rijke bovenlaag maar mensen uit alle lagen van de samenleving, een elite van ‘mensen met afwijkende ideeën, plannen en gedachten’, die zich baseert op ‘liefde, respect, aandacht en zorg voor het werk’. Het elitaire elan moet leiden tot ‘de verheffing van het Nederlandse volk’ en de ‘verbetering van het geestelijk klimaat in onze heerlijke moerasdelta’.
Terreinwagens
In de proclamatie van N.E.E. is verder te lezen dat er naast ‘het grote, het massale en het algemene’, ook plaats moet zijn voor ‘het kleine, het individuele en het marginale’. Dat betekent in de praktijk niet alleen schaalverkleining in het onderwijs, maar ook de ‘algehele afschaffing van terreinwagens’. Ook moet er een nieuwe elitaire omroep komen, waarbij niet de kijkcijfers zaligmakend zijn, maar het vooral draait om originaliteit, vernieuwing en plezier.
Jeroen van Merwijk gruwt van de hedendaagse televisie. De bagger die over ons heen wordt gestort, bijvoorbeeld hoe Patty Brard leeft, of Big Brother. Ik snap niet wat mensen daaraan vinden. Waarom zou je op tv gewone mensen laten zien? Die zie je toch de hele dag al. Ik zou zeggen: laat liever een bijzonder iemand zien, een rare kunstenaar of zoiets. Alles moet op een breed publiek gericht zijn. Dat de commerciële omroepen zo denken, kan ik begrijpen, maar bij de publieke omroep is het al niet anders. Als een programma niet voldoende kijkcijfers haalt, gaat het meteen van het scherm. Ik heb dat meegemaakt met het programma God de Vader, met Erik van Muiswinkel. We hadden een zeer hoge waardering, maar ‘slechts’ een paar honderdduizend kijkcijfers. Dat was te weinig. Krankzinnig. Ik heb liever een goed programma waar weinig naar wordt gekeken, dan een slecht programma waar veel naar wordt gekeken.”
In de theaterwereld is het volgens Van Merwijk al even treurig gesteld. “Ik heb theaterdirecteuren kapot zien gaan omdat ze geen dansvoorstellingen meer mochten programmeren. Ze moeten plaatsmaken voor managers, die ervoor zorgen dat de zalen vol zitten, met alweer een Joop van den Ende productie, alweer een musical, alweer Kabouter Plop. Het mag van mij allemaal best, maar er is meer dan alleen dat.”
Marktdenken
Van Merwijk wil betrokkenheid, engagement. “Ik ijver voor het bijzondere, dat boven de grauwe middelmaat uitstijgt. Dat is elitair, maar een profvoetballer is ook elitair, want die steekt ook boven het maaiveld uit. Er is niets mis mee als iemand de beste in zijn vak is. Waar het om gaat is het doorbreken van een manier van denken, het marktdenken, het idee dat je alles moet managen, de gedachte dat ‘veel’ hetzelfde is als ‘goed’. We moeten die mentaliteit veranderen.
N.E.E. is vooral een positieve en idealistische beweging. We willen niet de politiek in, maar blijven liever een luis in de pels. N.E.E. is een beweging voor het mooie, het schone en het kleine. Daarbij gaat het ook en vooral om het plezier van iets goeds te maken. Er moet weer wat zuurstof in de samenleving gepompt worden.”
Nieuw Elitair Elan heeft inmiddels bijna 2000 leden, een tiende deel van het aantal dat nodig is om het gewenste startkapitaal van een miljoen euro bijeen te brengen en allerlei initiatieven uit de samenleving te kunnen gaan steunen.
Olievlek
Jeroen van Merwijk maakt zich geen zorgen over die bescheiden ledenaanwas. “Ik heb het liefst dat onze beweging langzaam groeit, als een olievlek. Laat het maar lekker een tijdje duren. De reacties zijn heel bemoedigend. Mensen zijn opgelucht dat er eindelijk iets gebeurt. Onlangs hadden we een ledenbijeenkomst, met optredens van Herman Finkers en Maarten van Roozendaal. ‘Daar kom je van bij’, hoorden we na afloop, ‘daar krijg je goede zin van’. Zo moet het ook zijn: je kunt beter plezier hebben in je werk en in je leven dan alles zo goedkoop mogelijk doen om drie keer per jaar op vakantie te kunnen gaan.”
De feiten
Jeroen van Merwijk (1955) is cabaretier en kunstschilder. Hij staat dit seizoen in het theater met zijn voorstelling ‘Dat kunnen alleen de hele groten’.
Afgelopen zondag kreeg hij de Annie M.G. Schmidtprijs voor het beste theaterlied van 2005 ‘Dat vinden jongens leuk’. Van Merwijk richtte vorig jaar met enkele geestverwanten de beweging Nieuw Elitair Elan (N.E.E.) op. De elitaire beweging streeft naar ‘een verbetering van het geestelijke klimaat in onze heerlijke moerasdelta’. Een van de initiatieven van N.E.E. is de oprichting van een nieuwe elitaire omroep
Jeroen van Merwijk is de vijfde en laatste spreker in de lezingencyclus Blikopener Speciaal in de Groene Engel in Oss. Zondag houdt hij van 14.00 tot 16.00 uur een voordracht met teksten en liedjes, met als titel ‘Geef ons NEE – Nieuw Elitair Elan’
In de Blikopener Speciaal lezingen geven sprekers hun mening over maatschappelijke ontwikkelingen. De serie is georganiseerd door basisbibliotheek Maasland, het Brabants Dagblad en Cultuurpodium Groene Engel in Oss.
Artikel: Liever iets elitairs dan al die treurigheid
Bron: Brabants Dagblad van dinsdag 11 april 2006
Auteur: Twan van Lierop
(maandag 3 april 2006)
