Liefdeloosheid viert hoogtij, in de bouw, in de zorg, in theaters en op tv. Cabaretier Jeroen van Merwijk ijvert met zijn Nieuw Elitair Elan voor meer betrokkenheid en vooral meer plezier.
Jeroen van Merwijk is onlangs verhuisd naar een nieuw appartement nabij het centrum van Utrecht. De cabaretier woont er graag maar stoort zich aan de ‘liefdeloze’ manier waarop tegenwoordig gebouwd wordt. “Iets moois maken, met bijvoorbeeld hier en daar een nisje, is er niet meer bij. Alles moet zo goedkoop mogelijk. Ergens tijd aan besteden, eer hebben in je werk, iets doen omdat je het de moeite waard vindt, het is er niet meer. Het is jammer dat die houding aan het verdwijnen is. Voor een paar duizend euro extra heeft iedereen meer plezier, de bouwvakkers en de mensen die er komen te wonen.”
De liefdeloosheid ziet hij overal om zich heen, op alle terreinen van de samenleving. “Je ziet de fijnmazigheid overal om je heen verdwijnen. De kruidenier in de buurt maakt plaats voor de grote supermarkt. Het lijkt niks maar is heel erg. Alles wordt meer van hetzelfde. Dat zie je ook op televisie en ook in de theaters. De zalen moeten vol zitten, met wat voor voorstellingen maakt niet uit. Het werk in de zorg is vooral voor losers. Er wordt alleen gekeken naar geld. Dat er in de zorg belangrijk en practig werk wordt gedaan, telt niet mee.”
In een poging het tij te keren en de betrokkenheid en de fijngevoeligheid in de samenleving terug te brengen, richtte Jeroen van Merwijk vorig jaar met enkele geestverwanten de maatschappelijke beweging Nieuw Elitair Elan (N.E.E.) op. Zondag houdt hij ter afsluiting van de lezingencyclus Blikopener in de Groene Engel in Oss een voordracht met liedjes, gedichten en teksten. Daarin pleit hij voor een ‘nieuwe elite’, geen rijke bovenlaag maar mensen uit alle lagen van de samenleving, een elite van ‘mensen met afwijkende ideeën, plannen en gedachten’, die zich baseert op ‘liefde, respect, aandacht en zorg voor het werk’. Het elitaire elan moet leiden tot ‘de verheffing van het Nederlandse volk’ en de ‘verbetering van het geestelijk klimaat in onze heerlijke moerasdelta’.
Terreinwagens
In de proclamatie van N.E.E. is verder te lezen dat er naast ‘het grote, het massale en het algemene’, ook plaats moet zijn voor ‘het kleine, het individuele en het marginale’. Dat betekent in de praktijk niet alleen schaalverkleining in het onderwijs, maar ook de ‘algehele afschaffing van terreinwagens’. Ook moet er een nieuwe elitaire omroep komen, waarbij niet de kijkcijfers zaligmakend zijn, maar het vooral draait om originaliteit, vernieuwing en plezier.
Jeroen van Merwijk gruwt van de hedendaagse televisie. De bagger die over ons heen wordt gestort, bijvoorbeeld hoe Patty Brard leeft, of Big Brother. Ik snap niet wat mensen daaraan vinden. Waarom zou je op tv gewone mensen laten zien? Die zie je toch de hele dag al. Ik zou zeggen: laat liever een bijzonder iemand zien, een rare kunstenaar of zoiets. Alles moet op een breed publiek gericht zijn. Dat de commerciële omroepen zo denken, kan ik begrijpen, maar bij de publieke omroep is het al niet anders. Als een programma niet voldoende kijkcijfers haalt, gaat het meteen van het scherm. Ik heb dat meegemaakt met het programma God de Vader, met Erik van Muiswinkel. We hadden een zeer hoge waardering, maar ‘slechts’ een paar honderdduizend kijkcijfers. Dat was te weinig. Krankzinnig. Ik heb liever een goed programma waar weinig naar wordt gekeken, dan een slecht programma waar veel naar wordt gekeken.”
In de theaterwereld is het volgens Van Merwijk al even treurig gesteld. “Ik heb theaterdirecteuren kapot zien gaan omdat ze geen dansvoorstellingen meer mochten programmeren. Ze moeten plaatsmaken voor managers, die ervoor zorgen dat de zalen vol zitten, met alweer een Joop van den Ende productie, alweer een musical, alweer Kabouter Plop. Het mag van mij allemaal best, maar er is meer dan alleen dat.”
Marktdenken
Van Merwijk wil betrokkenheid, engagement. “Ik ijver voor het bijzondere, dat boven de grauwe middelmaat uitstijgt. Dat is elitair, maar een profvoetballer is ook elitair, want die steekt ook boven het maaiveld uit. Er is niets mis mee als iemand de beste in zijn vak is. Waar het om gaat is het doorbreken van een manier van denken, het marktdenken, het idee dat je alles moet managen, de gedachte dat ‘veel’ hetzelfde is als ‘goed’. We moeten die mentaliteit veranderen.
N.E.E. is vooral een positieve en idealistische beweging. We willen niet de politiek in, maar blijven liever een luis in de pels. N.E.E. is een beweging voor het mooie, het schone en het kleine. Daarbij gaat het ook en vooral om het plezier van iets goeds te maken. Er moet weer wat zuurstof in de samenleving gepompt worden.”
Nieuw Elitair Elan heeft inmiddels bijna 2000 leden, een tiende deel van het aantal dat nodig is om het gewenste startkapitaal van een miljoen euro bijeen te brengen en allerlei initiatieven uit de samenleving te kunnen gaan steunen.
Olievlek
Jeroen van Merwijk maakt zich geen zorgen over die bescheiden ledenaanwas. “Ik heb het liefst dat onze beweging langzaam groeit, als een olievlek. Laat het maar lekker een tijdje duren. De reacties zijn heel bemoedigend. Mensen zijn opgelucht dat er eindelijk iets gebeurt. Onlangs hadden we een ledenbijeenkomst, met optredens van Herman Finkers en Maarten van Roozendaal. ‘Daar kom je van bij’, hoorden we na afloop, ‘daar krijg je goede zin van’. Zo moet het ook zijn: je kunt beter plezier hebben in je werk en in je leven dan alles zo goedkoop mogelijk doen om drie keer per jaar op vakantie te kunnen gaan.”
De feiten
Jeroen van Merwijk (1955) is cabaretier en kunstschilder. Hij staat dit seizoen in het theater met zijn voorstelling ‘Dat kunnen alleen de hele groten’.
Afgelopen zondag kreeg hij de Annie M.G. Schmidtprijs voor het beste theaterlied van 2005 ‘Dat vinden jongens leuk’. Van Merwijk richtte vorig jaar met enkele geestverwanten de beweging Nieuw Elitair Elan (N.E.E.) op. De elitaire beweging streeft naar ‘een verbetering van het geestelijke klimaat in onze heerlijke moerasdelta’. Een van de initiatieven van N.E.E. is de oprichting van een nieuwe elitaire omroep
Jeroen van Merwijk is de vijfde en laatste spreker in de lezingencyclus Blikopener Speciaal in de Groene Engel in Oss. Zondag houdt hij van 14.00 tot 16.00 uur een voordracht met teksten en liedjes, met als titel ‘Geef ons NEE – Nieuw Elitair Elan’
In de Blikopener Speciaal lezingen geven sprekers hun mening over maatschappelijke ontwikkelingen. De serie is georganiseerd door basisbibliotheek Maasland, het Brabants Dagblad en Cultuurpodium Groene Engel in Oss.
Artikel: Liever iets elitairs dan al die treurigheid
Bron: Brabants Dagblad van dinsdag 11 april 2006
Auteur: Twan van Lierop
(dinsdag 11 april 2006)
