Herman van den Berg en Riku Lätti

Muziekliefhebbers hebben een probleem. Een keuzeprobleem. Welke cd’s uit het immense aanbod doen er echt toe? Welke nieuwe naam (groep, artiest) is de moeite waard om te gaan beluisteren, aan te kopen? Recensies zijn een mogelijkheid. Maar té veel recensenten geven té vlug een vier of vijf. Of ze geven een drie-tje aan een album dat een vier had moeten krijgen. Waar staat trouwens een recensent voor? Je leert hem pas na jaren écht kennen. Luisteren naar de radio? Maar dan moet je tegen de lollige diskjockeys kunnen die niet eens zelf hun playlist samenstellen. Illegaal downloaden op internet? Maar wat aan te klikken? Muzieklijstjes die aan het eind van het jaar verschijnen? Is een optie, maar er zit ook veel snobisme tussen én het is niet echt actueel.

Een optie die ook wel eens helpt is om te achterhalen welke cd’s een kleine platenmaatschappij nog meer heeft uitgebracht als die ene cd waarvoor je ooit bent gevallen. Uiteraard is niet alles wat zo’n bedrijf uitbrengt goud, maar bij een kleine maatschappij heb je daar meer kans op omdat de club die bepaalt wat er uitgebracht hoogstwaarschijnlijk slechts uit één persoon bestaat. En als zo iemand iets prachtigs ontdekt en uitbrengt dan is de kans dat hij dat nog een keer doet zeer zeker aanwezig, Van tijd tot tijd dus een gokje wagen door te geloven in de mensen achter een platenlabel.

In dit stukje wordt de loftrompet gestoken voor zo’n klein label. Zimbraz records is de naam. Onderdeel van het Nederlandse platen- en distributiebedrijf Music & Words (dat o.a. Gerard van Maasakkers uitbrengt). Onder de serienaam Tussen kontinente bracht in maart 2007 het Zimbraz records hun eerste cd uit. Een soort verzamelcd van de Zuid-Afrikaanse zangeres Amanda Strydom. Briewe uit die Suide sprak velen in Nederland aan. Ze toerde inmiddels reeds twee keer door het land (o.a. in de Lievekamp in Oss). Cd én optreden maakten meer dan duidelijk dat Amanda Strydom een grote zangeres is. En op de bühne een persoonlijkheid.

De tweede cd in de serie Tussen kontinente was van ene Herman van den Berg. Een zeer Hollandse naam. Wederom een Zuid-Afrikaan die op zijn cd Brel in Afrikaans dertien liedjes van Jacques Brel in het Zuid-Afrikaans zingt. Een cd die, zoals dat zo vaak gaat achteloos werd aangeschaft en niet genoeg draaiuren kreeg. En daardoor in de kast verdween. Hoe fout.

In dezelfde oktobermaand van 2007 verscheen op Tussen kontinente niet alleen een cd van Herman van den Berg maar ook de cd Akoesties van Riku Lätti. Geen Roemeen of Fin maar wederom een Zuid-Afrikaan. En die cd onderging hetzelfde lot. Enkele keren gedraaid en toen opzij gelegd omdat er zoveel andere muziek zich bleef aandienen.Die twee cd’s bleven op de stapel “tsja, het kan iets zijn, maar heb geen tijd om het te ontdekken”  liggen totdat in juni 2008 de vierde cd in de serie Tussen kontinente verscheen.De tweede verzamelcd van Amanda Strydom. Die viel tegen. Niet omdat haar liedjes minder waren, haar zang anders was, de begeleiding afweek van Briewe uit die Suide. Nee, dat was het ‘em niet; de verrassing was er een beetje af. Maar die tweede Amanda-cd (Kerse teen die donker) was wel de reden om die andere twee cd’s nog eens op te zetten. En echt te gaan luisteren.

Het bleken beiden groeiplaten te zijn. Die hetzelfde effect hadden als de eerste Amanda Strydomplaat: de ontdekking van een groot artiest, prachtige liedjes, bijzondere arrangementen maar vooral de ontdekking dat het Zuid-Afrikaans zo’n bijzondere taal is. Juist voor ons. Een taal die je wél en die je niet kent. Driekwart van hetgeen je hoort komt bekend voor, vijftien procent kun je ongeveer duiden en pakweg een tiende deel is raadselachtig. Gelukkig realiseren de mensen achter Zimbraz records dat en maken van het tekstboekje gedegen werk. Alle teksten worden volledig afgedrukt en van sommige woorden wordt een vertaling bijgeleverd.Je blijft zo’n platen dus draaien en roept een jaar later uit dat ze in je top-tien van het jaar 2007 hadden moeten staan. Tussen de twee – Herman van den Berg of Rikku Lätti – is het moeilijk kiezen. Lätti zingt zijn eigen werk. Van den Berg zingt hertaalde liedjes van Jacques Brel. Ze hebben beiden hun eigen charmes. Liggen muzikaal in elkaars verlengde. Iedereen die de Amanda Strydom-plaat kent en positief waardeert kan vallen voor beide artiesten. Maar dat kost tijd.

Bij Herman van den Berg kwam op zeker moment de gedachte op dat deze plaat voor veel Nederlanders dé introductie tot het werk van Jacques Brel kan zijn of worden. Meer als Wende (Snijders). Die in dit land de laatste jaren dé promoter is van de Franse taal en chansons. Dat doet ze prima, maar ze zingt wel in het Frans. Een taal die voor de meeste Nederlanders inmiddels – met dank aan ons onderwijs, de alom aanwezige Engelstalige televisie, films en internet – weggezakt cultuurgoed is geworden. Gelukkig zijn er nog steeds landgenoten die wat woorden Frans herkennen als ze ze horen (vakantie, in een liedje) maar er zijn er niet veel meer die reikte en diepte van de teksten van een Jacques Brel kunnen duiden. Dan komen in Zuid-Afrika twee hoogleraren aan “die Universiteit van Vrystaat”, Naòmi Morgan en Bernard Odendaal, op het idee om een Brel-vertaalprojek op te starten. De cd van Herman van den Berg is daarvan het eerste resultaat. Dertien Franstalige liedjes omgezet in Zuid-Afrikaans. Nederlanders zullen van deze teksten vaak meer snappen als van die Franse liedjes. In elk liedje zitten woorden en uitdrukkingen die als het ware schrijnen: je hoort iets wat je vaag herkent maar kunt het niet plaatsen.Natuurlik het ons kwaai baklei ook / Net dolverlief kan so lank woedJojo / ek het grappe gebringOm met liefde alleen / As rantsoen vir mekaar / Hierdie reis te aanvaar

Drie zinnen uit de mooiste liedjes van deze cd (Die lied van die ou minnaars/La chanson des vieux amants) (Jojo) (Om met liefde alleen/Quand on n’a que l’amour).Naast de prachtige taal is er de stem van Herman van den Berg. En de muzikale ondersteuning. Die houdt zich op de achtergrond. Is spaarzaam aanwezig waardoor de warmte in de stem van Herman des te meer naar voren komt. En zijn dictie. Het zou een té boude bewering zijn om deze cd uit te roepen tot de beste introdcutie tot het werk van Jacques Brel. De reden daarvoor is dat één blik op de Wikipedia-pagina die gewijd is aan covers van Jacques Brel iedereen zal doen verstommen.  Een zéér lange lijst namen van artiesten waar je nog nooit van hebt gehoord die ooit een of meerdere chansons van hem hebben opgenomen. In het Frans, Nederlands, Engels, Duits, Italiaans enzovoorts.Toch durf ik de stelling te betrekken dat deze cd veel Nederlanders aan kan spreken. En schromelijk is onderschat.Riku Lätti is een ander verhaal. Deels. Ook een cd die velen kan aanspreken en onderschat is. Maar Riku Lätti zingt louter eigen nummers. Is een jongeman die als hij dit niveau volhoudt een grote toekomst tegemoet gaat. In het singer-songwritergenre. De cd heet niet toevallig Akoesties. Alleen piano, gitaar en stem. En zeer opvallend is dat hij in veel liedjes stiltes durft te laten vallen. Momenten dat je niets hoort, maar je hoort juist heel veel. Hij is in staat spanning te creëren. Momenten waarop je gespitst bent of wordt op het volgende woord.Van den Berg en Lätti zijn verwante geesten. Als de een je aanspreekt dan zul je ander ook kunnen waarderen.

Twee voorbeelden (helaas hier alleen de tekst) Ons, ons was al hier Met ’n vorige keer Het ons besluit ons kom dalk weer Wens, wens ons kon weer so se Maar ons beide weet Tyd het van ons vergeet  (Uit: Blom)  En uit het raadselachtige nummer My Amerika). Ek hoor die wêreld brand al weer Ek sien die aarde disintegreer Die noorde het die reën gesteel Hul dade het hierdie land verniel Ek stap met my masjiengeweer Om te oordeel wat jy vra Ek treur oor my Amerika Die son sak neer oor haar

Tot slot een pleidooi voor het originele werk van Brel. Vijf jaar geleden werd dat voor de eerste keer heruitgebracht op vijftien cd’s. Sommige “platen” kregen toen voor de eerste keer een echte titel. Zijn zogenaamd tweede cd heet Quand on n’a que l’amour. Een van zijn meest bekende nummers. Prachtig. Herman van den Berg maakt er ook iets zeer bijzonders van.Tot slot wil ik hier een pleidooi houden voor een nummer van deze cd dat zelden wordt gecoverd of opgenomen op verzamelcd’s van Jacques Brel. J’en appelle is de titel.  Á la force jolie des filles qui ont vingt ansÁ la fraîcheur certaine d’un vieil homme qui se perd Benieuwd wat onze Zuid-Afrikaanse vrienden er over enige tijd van maken. En of Herman of Riku het opnemen.

(donderdag 6 november 2008)