Op zaterdag 10 januari 2009 publiceerde De Volkskrant in het katern Het betoog een artikel van Wouter van Dieren en Arnold Heertje .
Een dag voordat filosoof Arnold Heertje te gast was in het politieke café Zout (in Oss, een keer op de tweede zondag van de maand in de Groene Engel).
Een artikel waarin ze tien concrete aanbevelingen doen om uit de huidige crisis te komen én tegelijkertijd op weg te gaan naar een duurzamere samenleving. Dit artikel is als het ware een vervolg op een stuk dat op zaterdag 25 oktober 2008 in dezelfde De Volkskrant verscheen. Toen werden in een dubbelartikel filosoof Joep Dohmen én Wouter van Dieren aan het woord gelaten.
Econoom Arnold Heertje sprak op zondag 17 november 2007 in de vierde reeks lezingen van BasisBibliotheek Maasland onder de titel Onmetelijke kwaliteit in de echte economie.
Het artikel begint als volgt:
Als we de deskundigen en media moeten geloven dan stort de wereldeconomie in. Na de banken, de automobielindustrie en de bouw volgt de rest. Nog een paar maanden en de supermarkten raken leeg, warenhuizen sluiten de deuren, de massa wordt uit zijn huizen gezet, bestormt de voedselbanken en vecht om een slaapplaats onder de brug. () Voor 2009 is een teruggang met 0,3 tot 1,2 procent voorzien, een getal dat ons op het inkomensniveau van augustus 2007 terugwerpt, toen heel Europa in diepe armoede was verzonken.
Hoe ironisch. De auteurs willen niet meegaan in de sfeer van doemdenken en komen verder in het stuk met tien aanbevelingen. Die worden hieronder kort aangestipt.
1) Markten kunnen niet zonder regulering. Overheden horen niet in hun schulp te kruipen, uit vrees voor de superieure markt, zoals Milton Friedman en de Republikeinen, en later Thatcher en de Europese Unie ons dat hebben ingewreven.
2) Hedgefondsen dienen aan banden gelegd. Het gaat niet aan de economie in handen te geven van graaiende voorbijgangers met hun privatise the profits, socialise the costs-mentaliteit.
3) Dat de financiële markten beter moeten worden gereguleerd is een open deur. Om maar te zwijgen over cliënten die niet weten welke risico’s ze lopen. Zelfs het dogma dat banken niet in staatshanden mogen zijn, dient te worden bestreden.
4) Banken die met belastinggeld overeind worden geholpen, moeten worden verplicht de bedrijvigheid van diezelfde belastingbetalers weer krediet te geven. Dat is de kern van het bankstelsel: spaargeld verzamelen en weer in de gemeenschap investeren in de vorm van langlopende leningen en kredieten.
5) Keynes verdient een nieuwe plaats in het nu noodzakelijke nieuwe economische bestel, zoals Obama, Sarkozy, Japan en China hebben begrepen, maar Brussel en Den Haag nog niet. De economie komt niet weer zo autonoom in beweging; de vrije-markt-ideologen hebben op de beurzen ruïnes aangericht. Waarom zouden diezelfde vrije markt nu zelf voor een spoedig herstel zorgen?
6) Voor Nederland geldt dat wij moeten investeren in datgene waarvan het volstrekt zeker is dat het ons op de lange termijn veel welvaart brengt (en dus niet extra consumptie). In een gezonde Rijnlandse economie wordt het BNP voor 60 tot 70 procent in de private sector, en dus voor 40 tot 30 procent in de publieke sector verdiend. In interactieve, wederkerige afhankelijkheid.
7) Voor economische interventies komen vooral de in de echte economie dominante welvaartsgoederen als klimaat, water, energie en duurzaamheid in aanmerking. Nu er honderden miljarden beschikbaar komen, kan de keus niet vallen op impulsen voor de volgende fase van domheid en verspilling. () In Nederland hebben we veel landschap en natuur verloren en vernield. Dat kan deels worden hersteld.
8) () Niet alleen daarom moet de bestaande regelgeving op de schop. De dringende noodzaak komt door de klimaatverandering. Versnelling op ieder terrein is onvermijdelijk, zoals de al jaren hangende vergroening van het belastingstelsel, dus fiscaliteiten om arbeid minder, en energie en milieu-intensieve activiteiten zwaarder te belasten.
9) Moeten autobedrijven worden gesteund? Ja en nee.
10) De wereldeconomie is niet alleen vastgelopen door zwendelende banken, en het casinokapitalisme, maar ook omdat de nationale graadmeter, het bruto nationaal product (BNP), een misleidend instrument is. Het meet niet de vooruitgang, maar alleen de hoeveelheid geproduceerde producten en diensten, inclusief alles wat te maken heeft met verspilling, vernieling, verkwisting, afval, ongelukken, malaise.
Tot slot bepleiten Van Dieren en Heertje de instelling van een nieuwe (tweede) commissie Wagner die in het begin van de jaren succesvolle aanbevelingen deden om uit de toenmalige economische crisis te geraken. Een club zwaargewichten die over de eigen schutting kunnen en mogen kijken.
Bron: De Volkskrant van zaterdag 10 januari 2009
(zaterdag 10 januari 2009)
