Neem het niet! is de titel van een pamflet van een Franse ex-diplomaat – 93 jaar oud – dat in mei 2011 in Nederland verscheen. Een pamflet dat in Frankrijk ingeslagen is als een bom en waarvan meer dan 2 miljoen exemplaren zijn verkocht. En inmiddels in 33 talen is vertaald. Een erg dun boekje (31 pagina’s, waarvan er feitelijk slechts twintig overblijven). Neem het niet! is de vertaling van Indignez-vous!
In NRC Handelsblad verscheen vrijdag 20 mei 2011 een interview met Stéphane Hessel. Daaruit enkele citaten én enkele quotes uit het boek. Het boekje kost €3,95.
Vraag: Is ‘Neem het niet! vooral tot de jongere generatie gericht?
SH: Ja, het is een appel aan jongeren om zich bewust te worden van de grote gevaren waaraan de wereld blootstaat. Maar natuurlijk hebben ook oudere mensen mijn boekje begrepen als iets wat hen aangaat. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje. Omdat de tekst zo kort en het boekje zo goedkoop is, geven veel mensen het cadeau. Jongeren gaven het aan hun ouders. Op die manier werd het een appel tussen de generaties. Dat heeft me zeer verheugd.
() Ik ben oud, ik maakte de oorlog mee, ik zat in het verzet en in de kampen, ik werkte mee aan de verklaring van de mensenrechten. Misschien is dat ook een reden waarom de mensen naar me luisteren en met mij instemmen dat we geen leven en geen maatschappij mogen aanvaarden waarin geld en profijt alles dicteren.
Vraag: U heeft de mensen aangesproken op hun vermogen tot verontwaardiging (indignation). Had u het gevoel dat dat verloren was gegaan?
SH: Er is altijd iemand nodig die ietwat moet krabben en tegen de anderen moet zeggen: ‘Het ziet er allemaal niet zo mooi uit. Waarom zijn jullie niet wat woedender?’ Je kunt zeggen dat je er niets aan kunt doen. Maar pas als je besluit je stem te verheffen, word je echt een burger. Het voorbeeld van de emancipatiebewegingen in Tunesië en Egypte, morgen misschien in Syrië e Jemen, is ook voor ons Europeanen een voorbeeld.
Vraag: Bent u zelf een revolutionair?
SH: Niet echt. Ik heb het gevoel dat mijn generatie het principe van de revolutie terzijde geschoven heeft. We hebben de Russische revolutie gekend en de neoliberale wildgroei. Die twee richtingen hebben zichzelf onmogelijk gemaakt. We hebben mensen nodig die pragmatisch over een uitweg nadenken. Zelf heb ik veel aan het werk van twee filosofen die ik erg belangrijk vind: Peter Sloterdijk en Edgar Morin.
Morin is de schrijver van het fascinerende essay La voie. Volgens Morin, die zegt dat we radicale hervormingen nodig hebben, moeten we de goede dingen blijven koesteren: de dekolonisatie, het einde van de apartheid, de oprichting van de VN, het einde van het totalitarisme. Maar we moeten opnieuw de grondwaarden aanboren die deze verworvenheden mogelijk hebben gemaakt en die op dit moment in verval zijn. Ik pleit voor een diepgaande hervorming, maar niet voor een revolutie. Gewelddadigheid wijs ik af omdat je de wereld ook geweldloos kunt veranderen – kijk maar naar de voorbeelden van Gandhi, Mandela, King of Gorbatsjov. ()
Vraag: Als u pleit voor pragmatische hervormingen, betekent dit dan dat we geen utopie meer nodig hebben?
SH: Als je onder utopie iets verstaat wat je nooit zult bereiken, maar dat mooi is om aan te denken, dan houd ik dat voor niet zeer doeltreffend. Maar zonder visie gaat het ook niet. We steunen op bepaalde Europese waarden, vooral op de waarden van het recht. Dat vind ik een uiterst belangrijk gegeven. We zijn rechtstaten. Ik denk dat we dat recht overal moeten uitdragen.
Pagina 15 Onverschilligheid: de slechts denkbare houding
Het is waar, de redenen om in verzet te komen lijken nu misschien minder duidelijk of de wereld lijkt ingewikkelder. Wie geeft er leiding, wie beslist? Het is niet altijd makkelijk om wijs te worden uit alle stromingen die over ons regeren. We hebben niet meer te doen met een kleine elite waarvan we de manoeuvres goed begrijpen. Het is een onmetelijke wereld, waarvan we goed beseffen dat er een onderlinge afhankelijkheid in bestaat. We leven in een onderling verband zoals dat nooit eerder heeft bestaan. Maar er zijn in deze wereld dingen die onverdraaglijk zijn. Om dat te zien moet je goed kijken, zoeken. Ik zeg tegen de jonge mensen: zoek maar even en dan vinden jullie ze wel. De slechts denkbare houding is onverschilligheid, zeggen ‘ik kan er niets aan doen, ik red me wel’. Als jullie je zo gedragen , verliezen jullie een van de meest wezenlijke eigenschappen waardoor de mensheid zich kenmerkt. Een van de onmisbare eigenschappen: het vermogen om in opstand te komen en het engagement dat daaruit voortvloeit.
(zaterdag 21 mei 2011)
