Een appel aan de Maasdonkse bestuurders

Een moderne vorm van potverteren

Op dinsdag 7 juni 2011 heeft de gemeenteraad van Maasdonk besloten om de besluitvorming over een voorstel van het college van B&W om o.a. de bibliobus op te heffen op te schorten. Over twee weken komt het voorstel terug op de agenda. In de tussentijd hebben gemeenteraadsleden de tijd om de voorstellen goed te bestuderen.

Rekensom en de rekening die gepresenteerd zal worden
Tijdens de gemeenteraad werd ingegaan op het feit dat de bibliobus op jaarbasis €86.000,– kost. Als je dat bedrag deelt door het aantal uitleningen in 2010 (ruim 32.000) dan kom je op een kostprijs van €2,70. Dat lijkt erg duur, maar die som is redelijk kort door de bocht. Gemeenteraadsleden die op deze manier redeneren vergeten dat veel inwoners van Maasdonk gebruik maken van de vaste voorzieningen in o.a. Heeswijk-Dinther, Heesch, Lith of Oss. Verder wordt ook over het hoofd gezien dat sommige scholen in Maasdonk voor “De Rode draad” (een leesbevorderingsproject) gebruik maken van de achtergrondcollectie van BasisBibliotheek Maasland. Een ander aspect is dat de bibliobus in veel gevallen terugvalt op de collectie van de gehele BasisBibliotheek. En de expertise van de medewerkers die op verschillende manieren betrokken zijn bij programma’s om het lezen en mediawijsheid te stimuleren.

Goedkoop is duurkoop
Het college van B&W én de gemeenteraad Maasdonk realiseert zich onvoldoende dat als ze de subsidie voor het bibliotheekwerk terugbrengt tot nul niet alleen jonge kinderen, ouders en leerkrachten worden gefrustreerd die hun best doen het lezen te stimuleren maar ook dat BasisBibliotheek Maasland maatregelen zal moeten nemen om alle inwoners én instellingen uit de gemeente Maasdonk die op de een of andere manier gebruik willen maken van het aanbod daarvoor een extra rekening te presenteren. Concreet: kinderen, jeugd en volwassen leden uit Geffen, Nuland en Vinkel gaan extra contributie betalen. Bepaalde vormen van dienstverlening worden duurder. Met omliggende bibliotheekorganisaties zullen afspraken worden gemaakt om te voorkomen dat inwoners uit Maasdonk een escape krijgen naar bijvoorbeeld Berlicum, Den Bosch of Schijndel.

Misverstand over digitale ontwikkelingen
Tijdens de gemeenteraad bleek ook dat veel gemeenteraadsleden té veel afgaan op hun gevoel dat lezen, boeken en een bibliotheek niet langer relevant zijn in een tijd waarin ‘alles’ op internet zou staan. Lezen is in hun ogen niet erg relevant. Een leuke hobby voor ouderen. Kinderen leren op de basisschool ‘wel’ lezen. Als we daar ‘enkele boeken’ neerzetten dan komt het wel goed. Ondertussen komen veel deskundigen op het gebied van lezen en het verwerven van kennis er achter dat het leesonderwijs in dit land ver beneden peil is. Dat er een majeure inspanning verricht zal moeten worden om kinderen op een hoger leesniveau te brengen. Kern van deze discussie is dat de meeste kinderen op een basisschool in de lagere klassen technisch leren lezen. En er dan mee stoppen. Waardoor ze onvoldoende lees- ‘meters’ maken. Hetgeen leidt tot een geringere algemene ontwikkeling. En dat betaalt zich later in het leven uit. In die steeds complexer wordende samenleving die zich o.a. kenmerkt door het feit dat mensen zich gedurende de rest van het leven doorlopend zullen moeten blijven ontwikkelen. Het is dan niet voldoende om even iets te googelen en de korte tekst die je daar aantreft te lezen. Om écht in deze samenleving mee te kunnen is het essentieel om op een hoog niveau informatie tot je te kunnen nemen. Internet levert veel, maar vooral veel ruis en leidt (nog) vaker af van zaken die (eigenlijk) belangrijker zijn. Internet en alles wat daarmee samenhangt als dé grote afleidings-machine. Informatie en feitjes die je ‘ergens’ oppikt leiden niet automatisch tot kennis, inzicht en een attitude om in onze complexe samenleving mee te kunnen (doen).

De tienduizend uren regel
Uit veel onderzoek blijkt dat om in iets te kunnen excelleren je uren moet maken. Een goede pianist moet uren oefenen, een bakker moet uren bakken en een goede lezer moet leesuren maken. De Amerikaanse wetenschapsjournalist Malcolm Gladwell noemt dit de tienduizend urenregel. Om ergens écht goed in te worden dien je daar tienduizend uur in te steken. Dat is tien jaar lang drie uur per dag. Zeven dagen van de week. Toevallig realiseren de meeste gemiddelde Nederlanders dat. Ze kijken immers dagelijks gemiddeld ruim 3 uur en een kwartier tv. Of zitten achter een ander beeldscherm. Zo maken de meeste kinderen ook veel meters met hun WII, mobieltje of game-console.

De attitude om veel te lezen kan alleen tijdens de jonge jaren worden ingeslepen. Dan volstaat het niet om ‘enkele’ boeken in de school van Geffen, Nuland of Vinkel neer te zetten. Beter blijft om hen onder te dompelen in een rijke leesomgeving. De bibliobus heeft meer te bieden als de schoolbieb die de gemeentebestuurders voor een fooi willen opzetten in de getroffen gemeenschappen. Die bibliobus kan terugvallen op een rijke achtergrondcollectie. Iets wat een school in Geffen ondanks de beste bedoelingen niet zal kunnen. En via de bibliobus kunnen leerlingen, ouders en leerkrachten ook de expertise van (lees)specialisten van BasisBibliotheek Maasland en Noord Brabant inhuren.

Maasdonk in de regio Maasland
Bestuurders van omliggende gemeentes bezuinigen uiteraard ook op het bibliotheekwerk. Maar realiseren zich dat het met mate moet. Dat de bibliotheek in Schaijk door kan gaan om ‘iets’ te doen aan laaggeletterdheid in deze gemeente. Dat de drie voorzieningen in Heesch, Heeswijk-Dinther en Nistelrode overeind gehouden moeten worden. Een van de weinige plekken in het publieke domein waar inwoners elkaar nog kunnen treffen. En het gemeentebestuur van Oss heeft nog (steeds) het plan om de bieb in een nieuw pand in de binnenstad neer te zetten. Als een van de trekkers voor dat centrum. Dat de komende jaren – door andere ontwikkelingen (kopen via internet) – leger en leger zal worden.

Het land is moe en potverteren
Een bekend Amerikaans historicus (Tony Judt) gaf in zijn laatste boek (Het land is moe) aan dat hij bang is dat we als westerse samenleving terug glijden naar de 19e eeuw. Die kenmerkt zich in dit verband tot twee zaken. Tony Judt is in eerste instantie bang is dat wij terugkeren naar een situatie waarin een grote groep mensen in erbarmelijke toestanden leeft. Zeg maar de onderklasse in een tijd dat er nog geen sociale wetten waren en iemand die voor een dubbeltje werd geboren altijd een dubbeltje zou blijven. En als je pech had in het leven (handicap, werkloosheid e.d.) dan mocht je het zelf uitzoeken. Anderzijds kenmerkte de 19e eeuw zich ook door het feit dat er in het begin van die eeuw veel mensen aan het potverteren waren. En daartegenover stonden anderen die zeer dynamisch waren. Die een VOC-mentaliteit hadden. Potverteren in de betekenis dat er ‘op los geleefd’ werd. Het opgebouwde kapitaal (uit de periode van de Gouden Eeuw) er doorheen werd gejaagd. Er niet geïnvesteerd werd in zaken die wellicht pas op de lange termijn wellicht revenuen zouden opleveren. Anderzijds waren er in diezelfde 19e eeuw ondernemers die bedrijven oprichten die tot grote bedrijven uitgroeiden. Die door hard werken, opofferingen en enig geluk succesvol werden.

Potverteerders: Overheid én consumenten
De discussie die momenteel in Maasdonk over o.a. de bibliobus wordt gevoerd verwijst op een bepaalde manier naar die 19e eeuw. Er is een grote groep Nederlanders die niet wil dat er aan hun goede leventje wordt getornd. Denk aan vakanties, tweede auto’s, spullen kopen enzovoorts. Waarom zou ik geen wandelvakantie in Thailand mogen boeken? Does anybody need a $60.000 car zong Lou Reed al in 1989 (Strawman van de cd New York). Daardoor wordt er in financieel moeilijke tijden gegrepen naar het middel van potverteren. Er wordt op allerlei belangrijke zaken bezuinigd. Anderzijds worden velen die een ‘goed leven’ leiden financieel ontzien. En wordt bezuinigd op zaken die op de langere termijn essentieel zijn om dat goede leventje te kunnen voortzetten. Indien een democratisch orgaan daartoe besluit dan is dat zo; hebben de betrokken partijen zich daarbij neer te leggen. En hopen op beter tijden. Waarin politici en burgers opstaan die snappen dat de kost voor de baat uitgaat. En dat ons ‘goede leventje’ wellicht naar een iets soberder peil moet worden bijgestuurd.

Moraal
Iedereen die wel eens iets leest over deze discussie weet dat het maar de vraag is of zo’n soberder leven wel zo erg is. Misschien is het wel een blessing in disguise waardoor veel échte (wereld)problemen gemakkelijker opgelost kunnen worden. Denk in dit verband vooral aan die twee aardbollen die nú al nodig zijn om ons ‘goede leventje’ overeind te houden.

Tot slot: een schrijver uit de 19e eeuw
In een beschouwing over bezuinigingen op het bibliotheekwerk moet natuurlijk een schrijver worden aangehaald. Die uiteraard niets over deze bezuinigingen en onze tijdgeest heeft geschreven, maar wel iets aansneed wat vandaag de dag nog relevant is. Uiteraard had hier ook een andere schrijver naar voren gehaald kunnen worden. Met literatuur (alle kunst) kun je per slot van rekening van alles ‘hard maken’. Maar ondanks deze grote mits is het toch nodig om hier Alexandre Dumas naar voren te halen. Père, de vader. Die bekend is geworden en gebleven door twee boeken. Dikke boeken. Vlot geschreven. Vele malen verfilmd. Met een boodschap en moraal die iedereen vandaag de dag nog kan aanspreken, nl. het verhaal van Edmond Dantès die in ruim duizend pagina’s op een gruwelijke manier wraak neemt. Op de lange termijn zal dit soort potverteer-gedrag leiden tot vervelende gevolgen voor onze samenleving. Dagelijks staan er nu al voorbeelden van aanzeggers die ons waarschuwen voor deze heilloze weg. Maasdonk is en zal niet het laatste overheidsorgaan zijn die dit soort potverteer-gedrag vertoont. Bezuinigen op waardevolle zaken, niet investeren en iedereen die het relatief goed geeft ontzien. En burgers van dit land niet aansporen meer te investeren in zichzelf en de samenleving. Je kunt het ook een gebrek aan leiderschap en visie noemen.

Een tweede boodschap, speciaal gericht op de bestuurders van de gemeente Maasdonk, komt uit zijn andere eeuwige bestseller, De drie musketiers. Waarin, grapje, feitelijk vier personen de hoofdrol spelen. Vergelijk die drie + de graaf van d’Artagnan met de gemeentes uit het werkgebied van BasisBibliotheek Maasland.
De gemeentes Bernheze, Landerd, Oss en Veghel willen elk op hun manier het bibliotheekwerk zelfs in financieel moeilijke tijden overeind houden.  Maasdonk, negeert de boodschap van de anderen, negeert hun lijfspreuk Een voor allen, allen voor een.

There is no time

This is no time for celebration
This is no time for private gain
This is no time to ignore warnings

Enkele regels uit There is no time
van Lou Reed – New York (Sire 1989)

(vrijdag 10 juni 2011)