Verbluft – Toen ze bij de derde passage vanachter de maan vandaan kwamen, kregen ze een panorama te zien dat ons wereldbeeld voor altijd zou veranderen.

Iedereen die afgelopen zondag (1 september 2013) tot aan het eind naar de laatste Zomergast van 2013 bleef kijken, zal bovenstaande zin herkennen.
Die werd niet uitgesproken door Daan Roosegaarde, de Zomergast, noch door interviewer (Wilfried de Jong) maar kwam ook niet voor in het filmpje dat als laatste werd vertoond.

Nee, deze zin is afkomstig uit een in 2012 verschenen boek (pagina 118). Van een Nederlands geoloog. Geboren in 1937. Peter Westbroek. In (té) kleine kring bekend van zijn De ontdekking van de aarde : het grote verhaal van een kleine planeet. Daarin staat het moment in 1968 (rond Kerst) centraal dat de bemannning van Apollo 8, bezig was aan een vlucht rond de maan (geen landing, die zou pas in juli 1969 plaatstvinden). Op zeker moment zagen de astronauten de aarde boven de dorre maan opkomen. In al haar blauwe glorie, majesteitelijkheid. En ze waren verbluft door het uitzicht. Earthrise. Dat moment wordt door Peter Westbroek ‘opgeblazen’ tot een erg belangrijk moment voor de mensheid. Vergelijkbaar met de ontdekking dat de aarde een bol is, we rond de zon draaien (en niet andersom), de mens een product is van een (zeer) lang evolutionair proces, we geleid worden door ons onbewuste, tijd en ruimte relatief zijn, materie opgebouwd is uit zeer kleine ‘onderdelen’ en dat op dat niveau onbegrijpbare quantumprocessen plaatsvinden. 

In het filmpje dat Daan Roosegaarde liet zien – Overview (op Vimeo) (19:02) (januari 2013) (feitelijk een trailer) – staat Earthrise centraal. En worden door astronauten, filosofen en anderen uitspraken gedaan die ook door Peter Westbroek gedaan hadden kunnen worden. Sterker: door Peter Westbroek zijn gedaan. In een TEDx-filmpje (Earth and Wagner) en op een zondag in december 2012 (toen hij op verzoek van de Osse bibliotheek in de Groene Engel een prachtige lezing verzorgde) (trailer).

Verwonderen, bewonderen
Daan Roosegaarde noemde Peter Westbroek niet. Dus is het gissen of hij het boek De ontdekking van de aarde : het grote verhaal van een kleine planeet kende. Waarschijnlijk wel, want eerder die avond gaf hij aan als jongeman (van rond de 18-19 jaar oud) erg veel te hebben gelezen. In een antiquariaat. Waar hij soms ‘s nachts bleef slapen (op een matras), temidden van dé Russische bibliotheek van Van Oorschot. Die hij vervolgens kris kras door elkaar las, om zo zijn eigen verhaal te maken. Of kijk op de werkelijkheid. Daan Roosegaarde is een bijzondere jongeman, “en dat is-ie“.
Jammer indien u deze Zomergast heeft gemist. Erg jammer, maar er bestaat zoiets als Uitzending gemist. Het niveau van deze avond was vergelijkbaar met de aflevering die Robbert Dijkgraaf (nog zo’n verwonderaar) in 2005 samenstelde (interviewer toen: Connie Palmen). Je moet wel over de stopwoorden van Daan heenstappen (‘gaaf’, ‘tof’). Maar die hebben we allemaal, nietwaar!?

Daan Roosegaarde beschikt over de eigenschap dat hij zich kan verwonderen over de wereld om ons heen. Uiteraard bewondert hij die ook, maar belangrijker is dat hij zich kan verwonderen. Om vanuit die verwondering te gaan handelen. En niet – wat hij zeer nadrukkelijk stelde – volstaan met een mening te formuleren over onze wereld en het daar bij te laten. Nee, integendeel, hij wil ‘iets’ doen. Actie. Iets maken. Tot stand brengen. Alleen, maar bijna altijd met anderen.

Klik hier voor een (lang) artikel over het verschil tussen verwonderen en bewonderen. Een stuk waarin ingegaan wordt op het boek van Peter Westbroek, Bill Bryson, Kevin Kelly (ook genoemd door Daan), Tegenlicht, Paul Verhaeghe en andere ‘dingen’ die ogenschijnlijk niets met dat boek en de kijk van Peter Westbroek op onze wereld te maken hebben.

Een ander, niet genoemd boek
Dit voorjaar verscheen van Kishore Mahbubani Naar één wereld : een nieuwe mondiale werkelijkheid. Die in zijn boek ook het beeld van Earthrise had kunnen gebruiken om zijn punt te onderstrepen waarom we als mensheid meer moeten gaan samenwerken. Op mondiale schaal. Over onze verschillen en meningsverschillen heenstappen. Waarom? Omdat de aarde (van bovenaf gezien) erg fragiel is (met een paper thin layer, zoals een astronaut dat in Overview, de film die Daan Roosegaarde liet zien, dat noemt). Kishore Mahbubani, diplomaat en hoogleraar uit Singapore (en regelmatig te gast in Tegenlicht) komt met een ander beeld om dat duidelijk te maken. Als mensheid zitten we met z’n allen op een groot cruiseschip. Met 193 cabines. In elke cabine zit een kaptein met bemanning. Maar wat doen we als de Titanic gaat zinken? Onze eigen hut redden? Of, toch, proberen het grote schip te laten drijven?

Paper thin layer
Door deze uitspraak over onze dunne atmosfeer – die als een dunne laag over onze aarde ligt, en die vanuit de ruimte in een capsule erg kwetsbaar overkomt – kwam een onlangs ontdekt liedje weer naar boven. Mensen zijn gemaakt van dun papier. Van de Belgische singer-songwriter Jonas Winterland.

Wie wat bewaart
In het artikel over Peter Westbroek (Bewonderen, verwonderen) staat een citaat van Frank Wiering, eindredacteur van tegenlicht. Een quote die mooi aansluit bij de kijk van Daan Rosoegaarde op de wereld; een echte refresher van hope. En – tot slot – Daan is echt bezig met ‘ons’ jaarthema: Oefenen voor een andere tijd. En in de woorden van hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans: hij is een kantelaar.

We hebben eigenlijk tien jaar lang de crisis voorspeld. Nu is die crisis een feit. En het aardige van een crisis is dat je er altijd beter uitkomt. Op ons bord staat het sleutelwoord: refresh your hope. Wat mij betreft hoort daar ook bij: delete je werkgeheugen. Alle gedachten waardoor de crisis is ontstaan, zijn niet werkzaam meer. We hebben nieuwe paradigma’s nodig, daar gaan we naar op zoek. Het moeilijke daarvan is dat nieuwe ideeën vaak krankzinnig lijken en daardoor moeilijk serieus te nemen. Maar we zijn van plan nog wat krankzinnigheid te brengen in de toekomst.

Citaat 063 (maandag 2 september 2013)
Homepage Citaten 2013