Oefenen voor een andere tijd – versie 2

Op woensdag 15 januari 2014 plaatste het Brabants Dagblad op haar opiniepagina Nog altijd uniek: de bibliotheek. Dit artikel was de derde versie.
Hieronder staat de tweede versie. Waarin op een andere manier geprobeerd wordt uit te leggen waar een openbare bibliotheek anno 2014 zoal mee bezig is. In die eerste versie stond meer een analyse van de huidige samenleving centraal.

Oefenen voor een andere tijd
De bibliotheek is een plaats, nog steeds. Overal in Nederland. In grote en kleine plaatsen. Steeds vaker ook op andere plekken. De bibliotheek is ook een voorziening, nog steeds. In grote en kleine gemeenschappen. Steeds vaker ook op onverwachte plekken.

De bibliotheken in Noord Oost Brabant staan ook onder druk. Al jaren lang. De crisis van 2008 kwam daar bovenop. Samen met andere mediabedrijven zitten we midden in die twee stormen. Ze is niet de enige sector die te maken heeft met weglopende betalende klanten (volwassen leden), minder omzet (uitleningen) en een negatief imago. Vooral bij mensen die er nooit komen.

Als bibliotheek nemen we uiteenlopende maatregelen om beide stormen te overleven. Samen met de lokale politiek hopen we zoveel mogelijk voorzieningen en plekken overeind te houden. Dat is niet gemakkelijk maar er zijn volop kansen.

Ondanks alles floreert de bibliotheek. We zijn niet gelukkig met alle volwassenen die hun betaalde abonnement opzeggen. Maar zien de laatste jaren een nieuwe trend. De bibliotheek wordt weer een plek waar mensen graag zijn. Leden én niet leden.

De bibliotheken in Noord Oost Brabant zijn al jaren geleden een andere weg ingeslagen. Weg van de notie dat een bibliotheek als eerste en enige doel heeft mensen te bedienen die boeken willen lenen. Dat doen we natuurlijk nog steeds. Graag zelfs. Maar jaar na jaar dalen de aantallen. En die trend zal wel aanhouden. In 2014 zullen we trouwens voor de eerste keer een groei zien. Vanaf eind januari kunnen onze leden een keuze maken uit ruim 5.000 e-books. Legaal lenen. En je hoeft ze nooit meer terug te brengen. Of boete te betalen. Maar het zou misplaatst zijn om te denken dat dit dé redding van de openbare bibliotheek zal zijn. Geenszins. De bibliotheek kan zichzelf alleen redden en voor een gemeenschap overeind blijven als ze nog meer zaken gaat doen die we binnen onze regio al aan het doen zijn. ‘Dingen’ waarvoor een plek nodig is. Onlangs verwoordde iemand kort en krachtig waar geluk om draait. Waarom mensen zich gelukkig voelen, zijn. Geluk draait niet om (veel) geld, dingen bezitten, verre reizen en vult u maar aan. Nee, geluk draait om andere mensen.

Een bibliotheek is een plek, nog steeds. Waar mensen elkaar kunnen treffen. Niet om te consumeren. Nee, om een krant of tijdschrift te lezen. Af en toe een écht boek te lenen. En, soms, die boete te betalen. Een kopietje of afdruk te maken. Iets op te zoeken. Een vraag te stellen. Maar steeds vaker komen ze af op door ons georganiseerde activiteiten. Een breed palet. Een tentoonstelling. Workshop. Cursus. Lezing. Debat of inloopspreekuur. Een plek waar gewerkt wordt. Gestudeerd. Overlegd. Nieuwe dingen ontstaan. Waar mensen graag zijn. Waar je gezien wordt.

De bibliotheek is een plaats, nog steeds. Waar professionals rondlopen die doorlopend op zoek zijn naar mogelijkheden om mensen te verbinden met andere mensen. Die uit het ontzagwekkend grote info-aanbod ‘iets’ uitlichten om daar ‘iets’ mee te doen. Duider. Kompas. Gids. Verkenner. Bibliothecaris. De laatste tijd zijn we als bibliotheek daarnaast actief op zoek gegaan naar mensen die bereid zijn een deel van hun passie en kennis aan andere door te geven. KennisMakers. Brengen we andere mensen samen die lezen én praten over onze sterk veranderende samenleving. Lezers van Stavast. Nemen honderden volwassenen deel aan bijeenkomsten waar geschaafd wordt aan digitale vaardigheden. Klik & Tik. Het tablet café. Zijn samen met enthousiaste (basis)schoolteams bibliotheken op school gerealiseerd. Bezoeken duizenden kinderen uiteenlopende door jeugdbibliothecarissen georganiseerde activiteiten om het leesplezier te vergroten. En hen daardoor iets mediawijzer te maken.

De bibliotheek is een plaats nog steeds. Waar (digitale) informatie en menselijke ontmoeting samenkomen. Waar diversiteit zichtbaar is. Een plek met aandacht voor de mens. Waar tijd en rust is, en waar berekening en winstoogmerk niet spelen. Waar mensen naar toe gaan om geïnspireerd te worden. Kennis te nemen van onbekende brokken informatief. Belangrijk, want de trend van de laatste jaren dat mensen opgesloten raken in een zelf opgetrokken burcht, waar alleen informatie binnenkomt die aansluit bij ‘jouw’ persoonlijkheid, is voorzichtig gezegd geen goede. Staat in ieder geval haaks op de visie dat mensen in de 21e eeuw creatief moeten worden of zijn. Je kunt alleen echt creatief zijn als je in staat bent op zich zinloze brokjes opgedane informatie in voorkomende gevallen aan elkaar te koppelen.

Sinds een jaar of tien werken we in onze regio met een jaarthema. Een seizoen lang belichten we dat thema vanuit verschillende standpunten. Het is een thema waarover naar onze mening de gemeenschap zich zou moeten willen informeren. Om daarover een standpunt in te nemen. Tot de zomer van 2015 is ons thema Oefenen voor een andere tijd.

Je hoeft geen grote profeet te zijn om te voorspellen dat in de komende jaren nagedacht zal moeten worden over de vraag wat een gemeenschap is. Hoe en wanneer die optimaal floreert. Naar onze mening is een samenleving waarin plekken ontbreken waar mensen niet meer (op inhoud) samen kunnen komen een arme.

Dit is onze 21e eeuw. We zullen allen oefenaars of niet zijn.

Toelichting
De zin “De bibliotheek is een plaats, nog steeds” is een eerbetoon, verwijzing naar een zin van de Amerikaan Seth Godin. Die in zijn on-line manifesto over het onderwijs en jezelf blijven ontwikkelen enkele alinea’s wijdt aan het belang van lezen én schrijven (en bibliotheken). In paragraaf 123 (The future of the library) staan onderstaande zinnen:

The next library is a place, still. A place where people come together to do co-working and to coordinate and invent projects worth working on together. Aided by a librarian who understands the Mesh, a librarian who can bring to bear domain knowledge and people knowledge and access to information.

Daarin staat ook een opmerkelijke zin over ebooks en het belang daarvan voor bibliotheken:
Librarians who are arguing and lobbying for clever e-book lending solutions are completely missing the point. They are defending the ibrary-as-warehouse concept, as opposed to fighting for the future, which is librarian as producer, concierge, connector, teacher, and impresario.

Een bibliothecaris is in zijn ogen een producer (die iets laat ontstaan), een impresario (die regelmatig andere mensen of tentoonstellingen ‘contracteert’, vastlegt), een leraar (die iets uitlegt aan een groepje mensen), ook af en toe een conciërge (niet te beroerd om een pc of beamer aan te sluiten; koffie te schenken) maar bovenal een verbinder.

Stop stealing dreams (what is school for?)

(vrijdag 10 januari 2014)
Hans van Duijnhoven

Klik hier voor de eerste versie

(woensdag 15 januari 2014)