Probleemoplossend, creatief en kritisch denken zijn volgens de geïnterviewden vaardigheden die daarbij onmisbaar zijn.

Bovenstaande zin komt een artikel van Johannes Visser en is de samenvatting van een niet vertaald boek van hoogleraar Tony Wagner. Deze quote heeft een relatie met een eerder deze week verschenen miniblog van Seth Godin en de maatschappelijke discussie waarvoor het onderwijs mensen zou moeten ‘klaarstomen’.

Johannes Visser is een docent in het middelbaar onderwijs die incidenteel over zijn werk, leerlingen en onderwijswereld schrijft op De Correspondent. Iedereen kan deze artikelen (gratis) lezen maar alleen abonnees mogen de opmerkingen die Correspondent-leden onder de artikelen plaatsen lezen. Geef leerlingen les in nadenken verscheen op vrijdag 11 april 2014 en daarin verhaalt hij over redelijk hoog opgeleide middelbare scholieren die zodanig gedrild zijn dat ze in de stress schieten als ze het ‘juiste’ antwoord op een niet eenduidge vraag moeten geven. 

In zijn artikel haalt hij filosofe Martha Nussbaum en vooral haar boek Niet voor de winst : waarom de democratie de geesteswetenschappen nodig heeft (uit 2011) aan. Een krachtig pleidooi voor kritisch denken en in het leven staan. 

In haar manifest Niet voor de winst. Waarom de democratie de geesteswetenschappen nodig heeft betoogt filosoof en hoogleraar rechtsfilosofie Martha Nussbaum dat de vaardigheid om kritisch te kunnen denken één van de bouwstenen van de democratie is. Niet in staat zijn kritisch na te denken noemt zij, in navolging van Socrates, ‘het ononderzochte leven leiden.’

Hoewel zij zich richt op de geesteswetenschappen, omdat die in tegenstelling tot de sociale en natuurwetenschappen onder druk staan, is haar betoog deels te lezen als een pleidooi voor kritisch denken in het gehele onderwijs.

Kritisch denken garandeert dat doelstellingen helder worden bekeken en dat zaken van wezenlijk belang niet uit haast of onoplettendheid worden genegeerd
Een gebrek aan kritisch denken leidt volgens Nussbaum tot onduidelijke doelstellingen. Kritisch denken leidt niet per definitie tot nobele doelstellingen, maar garandeert wel dat de doelstellingen die worden nagestreefd helder worden bekeken en dat zaken van wezenlijk belang niet uit haast of onoplettendheid worden genegeerd. Bezint eer ge begint.

Daarnaast stelt Nussbaum dat mensen die niet kritisch kunnen denken elkaar vaak respectloos behandelen. Het komt niet in hen op te streven naar een compromis of te zoeken naar gemeenschappelijke belangen, omdat zij zich niet enkel richten op de kwaliteit van de argumentatie, maar ook op degene die het argument naar voren brengt. Daardoor zien zij het politieke debat als een wedstrijd waarbij punten gescoord moeten worden en waarbij de tegenpartij de vijand is die een nederlaag toegebracht moet worden, of erger: die vernederd moet worden.

En wie niet in staat is kritisch na te denken, vervolgt Nussbaum, is bovendien makkelijk te beïnvloeden. Een demagoog die zich met veel retoriek maar slechte argumenten tot het publiek richt, kan zijn publiek overreden wanneer dit publiek geen aandacht heeft voor de kwaliteit van zijn argumenten. Wanneer hij het volk overtuigd heeft van zijn gelijk, kan een tweede volksmenner zonder moeite het publiek van het tegendeel van de zojuist door hen gevormde mening overtuigen.

Tony Wagner
Is een Amerikaans hoogleraar, verbonden aan Harvard, die zich regelmatig uitspreekt over creativiteit, onderwijs en ondernemen. In de 21e eeuw. Zijn twee laatste boeken worden aangehaald. Titels die voor zichzelf spreken. 

The global achievement gap : why even our best schools don’t teach the new survival skills our children need — and what we can do about it (uit 2010) en
Creating innovators : the making of young people who will change the world (2013)

Tony Wagner is een zoveelste voorbeeld van iemand die zich realiseert dat we anno 2014 op veel plaatsen (bij hem dus in het onderwijs) nog steeds in de 20e eeuw zitten. Dat er iets moet veranderen. Binnen het bedrijfsleven zijn er anderen die zich dat ook realiseren. Johannes Visser formuleert het in zijn artikel als volgt:

Daarnaast, zo schrijft Nussbaum, is innovatie van steeds groter belang in het bedrijfsleven. En juist een andere, fantasievolle en onafhankelijke manier van denken, is van groot belang voor het in stand houden van een succesvolle innovatiecultuur. In The global achievement gap betoogt Harvard-professor Tony Wagner dat er een kloof is ontstaan tussen wat leerlingen op school leren en wat zij nodig hebben om, in Wagners woorden, te ‘overleven’ in de 21ste eeuw.

Wagner interviewde honderden vooraanstaande personen werkzaam in het bedrijfsleven, de wetenschap, het onderwijs, bij non-profitorganisaties en goede doelen. En uit die interviews kwam één beeld duidelijk naar voren: het gaat er in de huidige arbeidsmarkt niet in de eerste plaats om wat werknemers weten, het gaat erom wat zij kunnen. Probleemoplossend, creatief en kritisch denken zijn volgens de geïnterviewden vaardigheden die daarbij onmisbaar zijn.

Search vs. discovery
Zoeken tegenover Ontdekken. Op 5 april 2014 sloot het miniblog van Seth Godin op dit gedachtegoed aan. De redelijk radeloze leerlingen van Johannes Visser zijn op zoek naar hét antwoord en zouden blij zijn als die eenduidige oplossingen voorradig zijn. Helaas willen hun toekomstige werkgevers mensen om zich heen verzamelen die meer open staan voor ontdekken. Ontdekkers komen met slimmere, verrassendere, meer unieke én daardoor beter renderende ideeën. 
Alleen is ons onderwijs zich daar onvoldoende van bewust. Maar de column van Seth Godin gaat niet alleen over het onderwijs. Kan doorgetrokken worden naar veel bedrijfstakken. Bijvoorbeeld de openbare bibliotheek. Moeten bibliotheekmedewerkers haar leden en bezoekers geven wat zij zoeken? Of verleiden kennis te nemen van onbekende zaken? Mensen te voeden met de dilemma’s waar we voor staan?

Search vs. discovery – Seth Godin
They’re not the same, in fact, they couldn’t be much more different.

Search is what we call the action of knowing what you want and questing until you ultimately find it. Duckduckgo is a search engine that is mostly invisible–tell it what you want, here it is.

Discovery, on the other hand, is what happens when the universe (or an organization, or a friend) helps you encounter something you didn’t even know you were looking for. (I had originally typed find but then replaced it with encounter. Search is such a dominant paradigm that we use search-related words even when we don’t intend to.)

Amazon and Google have done an incredible job of providing the answer to search. It’s not obvious, though, that we’ve made nearly as much progress in helping people discover ideas, hidden gems, friends, opportunities, places, important issues or the truth (about anything).

Are you working to help your clients, patrons, customers and colleagues find what they already know what they want? Or teaching and encouraging them to find something they didn’t know they needed?

Seems like a huge opportunity.

Citaat 123 (zaterdag 12 april 2014)
Homepage Citaten 2014