Ik wil het allebei

Sinds begin van dit jaar kunnen leden van de Openbare Bibliotheek via een landelijke portal e-books lenen. Legaal. Gratis, mits je lid bent. Schrijvers en uitgevers krijgen voor elk geleend boek een vergoeding. Prima. Toch? 

Prima, maar er is een klein probleem
Dat groter wordt naarmate de oplossing langer uitblijft. In de oude papieren boekenwereld hadden en hebben bibliotheken het RECHT om alle boeken die gepubliceerd worden aan te kopen én uit te lenen aan haar leden. En voor elk geleend exemplaar wordt een bedrag afgedragen aan een organisatie, die de ontvangen leenvergoedingen naar rato verdeeld onder schrijvers, illustratoren, vertalers en uitgevers. Een prima systeem. 

E-books
Voor e-books gelden andere regels. Beter geformuleerd: er bestaat geen wetgeving die uitgevers verplicht e-books voor uitleen af te staan aan de bibliotheeksector. Sinds januari kunnen de Nederlandse openbare bibliotheken tussen de twee en vijf duizend e-books aan haar leden aanbieden. Via die landelijke portal. Waar leden van de bibliotheken kunnen inloggen en e-books lenen. Maar iedereen die daar even ronddwaalt zal al gauw tot de ontdekking komen dat het vooral oude titels zijn. En dat het weinig zin heeft op zoek te gaan naar een bepaalde titel. De kans dat die ene titel opgenomen is in de catalogus is erg klein. Dit gaat met name op voor boeken die op dit moment populair zijn of de laatste jaren zijn verschenen. De uitgevers willen zie niet afstaan voor uitlening. Sterker: er zijn uitgevers en/of combinaties van uitgeverijen die zelf aan het nadenken zijn over een leenmodel (met tarieven van circa €120,– per jaar).

Een internationaal probleem
Dus komen er acties op gang om politici in Europa op te roepen wetgeving aan te passen. EBLIDA, een Europese branche-organisatie voor de bibliotheken (European Bureau of Library, Information and Documentation Associations) heeft daartoe een petitie samengesteld en roept iedereen die zich zorgen maakt over deze ontwikkeling de petitie te tekenen. Klik hier voor deze petitie.

E-books als dé oplossing?
In de maatschappij vragen velen zich af hoe het met ‘de bieb’ verder moet als straks alle boeken alleen maar als e-book verkrijgbaar zouden zijn. Een gebouw zonder boekenkasten. Iedereen kan in die samenleving via internet alle boeken naar binnen laten stromen. Hoeft nooit meer de deur uit. Leest alles vanaf een apparaat. 
Toevallig stond er in het dubbel-lente-nummer van Vrij Nederland (26 april 2014) een lang portret van de Haagse uitgever Willem Sijthof. Die de laatste tijd enkele investeringen in bedrijven heeft gedaan die wijzen op een andere analyse en richting. Sijthof gelooft niet dat alle media digitaal zullen worden. Integendeel. Volgens hem snakken nog steeds veel mensen – en ook kinderen en jongeren – naar papieren mediavormen. Hij denkt dat beiden naast elkaar zullen blijven bestaan. Uit dat artikel enkele citaten. Niet om u af te houden van het tekenen van de petitie – integendeel: doet het vooral! – maar om u een andere kijk op de digitale storm te geven. Veel bibliotheekleden onderschrijven waarschijnlijk deze zin van meneer Sijthoff: Ik wil het allebei.

Een doorzetter
Willem Sijthof (48) is een doorzetter, een drammer soms. Als hij eenmaal iets in zijn hoofd heeft, rust hij niet voor hij het heeft bereikt. Juist als anderen er geen heil in zien, wordt zijn enthousiasme aangewakkerd. Lezen kinderen niet meer of alleen op hun iPad? Sijthoff koopt twee kinderkranten. Stoten grote uitgeverijen hun regionale dagbladen af? Sijthoff investeert in een nieuwe lokale krant. Gelooft vrijwel niemand meer in de toekomst van gedrukte media? Sijthoff koopt vijf vaktijdschriften en zet ze met nieuw elan terug in de markt. Worstelen alle uitgevers nog met de vraag hoe ze met digitale artikelen geld kunnen verdienen? Sijthoff heeft al een plan klaarliggen.

Ik wil het allebei
Zijn belangrijkste boodschap: one price does it all. Het gaat om de content, niet om de vorm waarin je die aanbiedt. In expertmeetings heeft hij zijn lezers gevraagd hoe ze artikelen het liefst lezen. ‘Eigenlijk zegt iedereen: ik wil het allebei. Het nieuws online, maar daarnaast een tijdschrift voor zondag op de bank. Er is maar een kleine groep die kiest voor puur digitaal.’ Dat is waar andere uitgevers de fout ingaan, vindt Sijthoff. Ze bieden allerlei verschillende abonnementen aan, maar dat werkt niet. ‘De kern van mijn strategie is: je wordt lid van een titel en dan krijg je alles. Als je de papieren uitgave niet in de bus wilt, schrijf je maar een briefje. Aan de prijs verandert dat niets.’

Kinderen
Dat mensen geen gedrukte krant meer zouden willen lezen, is echt onzin. () Hij verwijst naar de kinderkranten Kidsweek en 7Days die nog steeds groeien. ‘De kinderen met een abonnement rennen op vrijdag naar de brievenbus. Eindelijk is er post voor hen.

Wie steelt er nog een boek? Nou ja, iedereen eigenlijk.
Dezelfde dag – vrijdag 25 april 2014 – ging schrijver Peter Buwalda in zijn column in De Volkskrant in op zijn liefde voor échte boeken. Bibliofiel was hij; toen. Maar:

Inmiddels is bibliofilie wel uitgeroeid, geloof ik. Net als de pokken en de tering. De mensen willen 10 duizend romans op hun stickje, gratis graag, omdat het mag van Alexander Klöpping. Ze hebben er seksloze apparaten voor – Kindo’s, Kobi’s, Klöppi’s? Boekhandels worden er in elk geval overbodig door. Boeken ook, trouwens. Uitgevers. En omdat niemand zo’n oeverloze digitheek gaat zitten lezen, in the end schrijvers evenzeer.
Wat de mensen vergeten, is dat een boek een hoer is. Pas als het er een beetje appetijtelijk uitziet allemaal, met een fraai kaftje en zo, raken we nieuwsgierig naar de binnenkant.

Citaat 127 (vrijdag 25 april 2014)
Homepage Citaten 2014